Γράφει ο Jack Rowlett
Σταθερά επαναλαμβάνεται η επωδός ότι οι νέοι είμαστε αντικαπιταλιστές. Ότι δεν θέλουμε τίποτε περισσότερο από τους ελέγχους των ενοικίων, την επιβολή ορίων στα κέρδη και κρατικοποιήσεων στη βρετανική οικονομία. Ως απάντηση σ’ αυτό, μας λένε συχνά ότι ποτέ δεν βρισκόμασταν σε καλύτερη κατάσταση. Δισεκατομμύρια άνθρωποι έχουν βγει από τη φτώχεια και απίστευτες καινοτομίες έχουν εμφανιστεί χάρη στο οικονομικό θαύμα του καπιταλισμού.
Αυτά βεβαίως ισχύουν. Αλλά επίσης είναι αλήθεια να πούμε ότι τα τελευταία χρόνια στη Βρετανία, τα οφέλη του συστήματος μας έχουν γίνει κυρίως αισθητά από τους μεγαλύτερους ολοένα και περισσότερο εις βάρος των νέων. Η πραγματικότητα είναι πως οι άνθρωποι ηλικίας κάτω των 40 δεν βιώνουν τα οφέλη της ανοιχτής αγοράς καθώς η αγορά ολοένα και περισσότερο κλίνει υπέρ μιας προνομιούχας ομάδας. Αυτό δεν είναι καπιταλισμός, και όσοι υπερασπίζονται την υφιστάμενη κατάσταση δεν είναι καπιταλιστές.
Και το πεδίο όπου αυτό το στημένο σκηνικό γίνεται περισσότερο προφανές είναι το ζήτημα της στέγασης. Κατά τη δεκαετία του 1970, το μέσο κόστος ενός σπιτιού ήταν 4,5 φορές ο μέσος ετήσιος μισθός. Σήμερα έχει ανέβει στους 8,5 ετήσιους μισθούς. Μεγάλο μέρος αυτής της αύξησης της αξίας έχει συμβεί στον 21ο αιώνα. Οι ιδιοκτήτες σπιτιών έχουν ωφεληθεί από μια μαζική αύξηση του καθαρού τους πλούτου χωρίς να κάνουν τίποτε άλλο πέρα από το να αγοράσουν ένα σπίτι την κατάλληλη στιγμή. Εξορισμού αυτό σημαίνει χρονικά ότι κυρίως το απόθεμα σπιτιών ανήκει κυρίως στις μεγαλύτερες γενιές, ενώ οι νέοι δεν μπορούν να εισέλθουν.
Πρόκειται για ένα πρόβλημα προσφοράς, όμως οι προσπάθειες για να μειωθούν τα εμπόδια στην κατασκευή σπιτιών επανειλημμένα έχουν εμποδιστεί. Στη δεκαετία του 1980, η Μάργκαρετ Θάτσερ έδωσε σε εκατομμύρια ανθρώπους τη δυνατότητα να γίνουν ιδιοκτήτες των σπιτιών τους για πρώτη φορά. Το 2021, Συντηρητικοί βουλευτές εμπόδισαν μια προσπάθεια απελευθέρωσης των πολεοδομικών νόμων. Το να ευνοείται μια ομάδα ανθρώπων ώστε να μονοπωλούν την ιδιοκτησία σπιτιών δεν είναι καπιταλισμός, και δεν είναι δίκαιο.
Το σύστημα φόρων και επιδομάτων είναι κι αυτό σχεδιασμένο να βοηθά τους πολίτες μεγαλύτερης ηλικίας αφαιρώντας ολοένα και περισσότερους πόρους από τα τελματωμένα εισοδήματα του εργαζόμενου πληθυσμού. Σύντομα, οι απόφοιτοι θα πληρώνουν τον υψηλότερο οριακό φορολογικό συντελεστή εδώ και δεκαετίες. Τα κατώφλια αποπληρωμής των διδάκτρων μας έχουν παγώσει, και η συνεισφορά για την Εθνική Ασφάλιση θα αυξηθεί τον Απρίλιο για να πληρώσουμε κυρίως την ασφάλιση των πλουσιότερων γενεών των Βρετανών. Βεβαίως, η “τριπλή κλειδαριά” έχει παγώσει για φέτος, αλλά αυτή η γελοία κατάσταση όπου οι συντάξεις αυξάνονται γρηγορότερα από τους μισθούς θα επιστρέψει του χρόνου. Το όλο σύστημά μας αφαιρεί χρήματα από όσους προσπαθούν να προχωρήσουν στη ζωή τους και τα διοχετεύει προς εκείνους που τα πηγαίνουν μια χαρά.
Το πρόβλημα είναι πρώτα και κύρια πολιτικό. Οι Εργατικοί δεν θα ανανεώσουν τον βρετανικό καπιταλισμό γιατί δεν πιστεύουν σ’ αυτόν. Οι Συντηρητικοί από την άλλη πλευρά, πιστεύουν ότι δεν έχουν κανένα κίνητρο να βοηθήσουν τους ανθρώπους κάτω των 40 γιατί δεν τους ψηφίζουν. Πρόκειται για ένα επικίνδυνο παίγνιο μηδενικού αθροίσματος από την πλευρά τους. Οι ψηφοφόροι είναι ορθολογικοί ως προς τα συμφέροντά τους. Αν οι Συντηρητικοί άρχιζαν να προωθούν πολιτικές για να βοηθήσουν τους πολίτες κάτω των 40, οι περισσότεροι από αυτούς θα τους ψήφιζαν.
Σήμερα, το κόμμα έχει να διαχειριστεί μια δύσκολη συμμαχία, με ψηφοφόρους υπέρ του μεγάλου κράτους στο βορρά, και κλασικούς συντηρητικούς ψηφοφόρους υπέρ του μικρού κράτους στον νότο. Μήπως όμως θα ήταν ευκολότερη η διαχείριση μιας εκλογικής βάσης που αποτελείται από νέους και μεγαλύτερους ηλικίας ανθρώπους που θέλουν να προχωρήσουν στη ζωή χωρίς το κράτος να τους κρατά πίσω; Καθώς φαίνεται να πέφτει η αυλαία στην πρωθυπουργική θητεία του Μπόρις Τζόνσον, οι Συντηρητικοί θα ήταν σοφό να κρατούν κατά νου ότι οι σημερινοί τους ψηφοφόροι δεν θα υπάρχουν για πάντα.
Η λύση στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι νέοι βρίσκεται στον οικονομικό φιλελευθερισμό. Η απορρύθμιση των εμποδίων στη στέγαση, η μεγαλύτερη δικαιοσύνη στα φορολογικά βάρη, και η διασφάλιση της μεγαλύτερης ελκυστικότητας της βρετανικής οικονομίας για επενδύσεις που θα αυξήσουν την παραγωγικότητα θα διορθώσει το πρόβλημα. Αντί γι’ αυτό, ζούμε τις καταστροφικές συνέπειες της χειραγώγησης των οικονομικών νόμων από εκείνους που ισχυρίζονται ότι εκπροσωπούν τον καπιταλισμό.
Αν δεν κάνουμε κάτι για να αποκαταστήσουμε την πίστη στην ιδέα της ελεύθερης αγοράς, θα καταδικαστούμε να ζήσουμε για ολόκληρες γενιές μια οικονομική ύφεση καθώς οι δυσαρεστημένοι ψηφοφόροι θα ζητούν ολοένα και πιο παρεμβατικές πολιτικές για να τους βοηθήσουν. Ο πόλεμος στους νέους είναι πόλεμος στο μέλλον του καπιταλισμού και της ελευθερίας.
--
*Ο Jack Rowlett είναι αρθρογράφος με ειδικό ενδιαφέρον σε θέματα στέγασης, πολιτικής για τις ναρκωτικές ουσίες και την ανανέωση του οικονομικού φιλελευθερισμού.
*Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 17 Φεβρουαρίου 2022 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του 1828 και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
