Ο διάσημος επενδυτής και φιλάνθρωπος Τσάρλι Μάνγκερ (Charlie Munger) πέθανε πρόσφατα σε ένα νοσοκομείο της Σάντα Μπάρμπαρα μόλις 34 ημέρες πριν από τα εκατοστά του γενέθλια.
Ευρύτερα γνωστός ως το δεξί χέρι του θρυλικού επενδυτή Γουόρεν Μπάφετ (Warren Buffett), ο Τσάρλι Μάνγκερ ήταν ο επί μακρόν αντιπρόεδρος της Berkshire Hathaway, μιας πολυεθνικής εταιρείας χαρτοφυλακίου με έδρα τη Νεμπράσκα. (Ήταν επίσης διευθυντής της Costco Wholesale Corporation.)
Στις δεκαετίες που ασχολήθηκε με τις επιχειρήσεις και τα χρηματοοικονομικά, διακρίθηκε ως ένας από τους πιο ικανούς, και τους πιο αποφθεγματικούς, επενδυτές της εποχής του.
Ο Τσάρλι Μάνγκερ ήταν γενναιόδωρος όχι μόνο με τα χρήματά του -δώρισε μισό δισεκατομμύριο δολάρια σε πανεπιστήμια και άλλους οργανισμούς- αλλά και με τη σοφία του. Ακολουθεί μια γεύση από μερικές συμβουλές του από τις οποίες πολλοί σήμερα θα μπορούσαν να επωφεληθούν.
Ζήστε σύμφωνα με τις δυνατότητές σας
Ένας από τους λόγους που Τσάρλι Μάνγκερ έγινε δισεκατομμυριούχος είναι επειδή κατάλαβε την αξία του ενός δολαρίου. Κάποτε είπε ότι το πρώτο βήμα για τη συσσώρευση πλούτου ήταν να μάθει κανείς να ζει σύμφωνα με τις δυνατότητές του.
«Ζήστε αναλόγως του εισοδήματός σας και αποταμιεύετε για να μπορείτε να επενδύσετε», έλεγε.
Αυτό ακούγεται απλό ως θεωρία, αλλά είναι κάτι που πολλοί Αμερικανοί δυσκολεύονται να το εφαρμόσουν στην πράξη. Οι αμερικανικές οικογένειες, ακόμη και οι πιο εύπορες, εξαρτώνται σήμερα περισσότερο από ποτέ από πιστωτικές κάρτες.
Πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι περίπου το ένα τρίτο των νοικοκυριών στις ΗΠΑ που κερδίζουν περισσότερα από 150.000 $ ετησίως δηλώνουν ότι δεν θα μπορέσουν να εξοφλήσουν το υπόλοιπό τους φέτος. Με το μέσο επιτόκιο μιας πιστωτικής κάρτας να κυμαίνεται επί του παρόντος γύρω στο 27,81%, το χρέος από πιστωτικές κάρτες αποτελεί ένα σημαντικό οικονομικό εμπόδιο για αμέτρητες οικογένειες που ήδη αντιμετωπίζουν τον πληθωρισμό των τιμών.
Οι Αμερικανοί που επιδιώκουν να σπάσουν τον κύκλο του χρέους, καλό θα ήταν να δώσουν προσοχή στη συμβουλή αυτή του Τσάρλι Μάνγκερ και κάνουν οικονομίες ως προς τον τρόπο ζωής τους.
Μάθετε πώς να επενδύετε
Ο Μάνγκερ δεν συμβούλευε να ζει κανείς σύμφωνα προς τις δυνατότητές του μόνο και μόνο για να μπορέσουν οι Αμερικανοί να αποθησαυρίσουν μετρητά. Αντιλαμβανόταν την εξοικονόμηση ως ένα μονοπάτι προς την αποταμίευση και την αποταμίευση ως ένα μονοπάτι προς την επένδυση - ένα κλειδί για τη συσσώρευση πλούτου.
Η αποτελεσματική όμως επένδυση απαιτεί γνώση και πειθαρχία. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο Μάνγκερ υποστήριζε ότι είναι απαραίτητο να μάθουμε πώς να επενδύουμε. Η μάθηση απαιτεί μελέτη, γι' αυτό και ο ίδιος ήταν μεγάλος φίλος των βιβλίων.
«Σε όλη μου τη ζωή, δεν έχω γνωρίσει σοφούς ανθρώπους (σε μια ευρύ πεδίο θεμάτων) που να μην διάβαζαν συνέχεια -κανέναν, μηδέν», είπε κάποτε ο Μάνγκερ. «Θα εκπλαγείτε με το πόσο πολύ διαβάζει ο Γουόρεν- και με το πόσο διαβάζω εγώ».
Το να μάθει κανείς τους μηχανισμούς των συναλλαγών είναι μέρος, φυσικά, του να μάθει πώς να επενδύει. Αλλά ο Μάνγκερ μιλούσε για πράγματα που υπερβαίνουν τη διαπραγμάτευση δικαιωμάτων προαίρεσης, σημειώνοντας ότι η κατανόηση της οικονομίας και της ιστορίας είναι επιβεβλημένη για υγιείς επενδύσεις.
«Δεν υπάρχει καλύτερος δάσκαλος από την ιστορία για την κατανόηση του μέλλοντος», σημείωσε. «Μπορεί κανείς να βρει απαντήσεις αξίας δισεκατομμυρίων δολαρίων σε ένα βιβλίο ιστορίας 30 δολαρίων».
Κινηθείτε απλά… και έχετε υπομονή
Κυκλοφορούν υπερβολικά πολλές συμβουλές για επενδύσεις, αλλά ο Μάνγκερ υποστήριζε ότι πολλές από αυτές είναι κακές, συμπεριλαμβανομένων και των συμβατικών γνώσεων που λαμβάνουν πολλοί στις πανεπιστημιακές τους σπουδές.
«Ένα από τα ανόητα πράγματα που διδάσκονται στη σύγχρονη πανεπιστημιακή εκπαίδευση είναι ότι η τεράστια διαφοροποίηση είναι κάτι το απολύτως υποχρεωτικό, αν θέλει κανείς να επενδύσει σε κοινές μετοχές», είπε Μάνγκερ.
«Αυτή είναι μια ανόητη ιδέα. Δεν είναι τόσο εύκολο να έχει κανείς έναν τεράστιο αριθμό καλών ευκαιριών που μπορούν να εντοπιστούν εύκολα. Και αν είναι να έχω μόνο τρεις, θα προτιμούσα να είναι οι καλύτερες ιδέες μου αντί για τις χειρότερες».
Σε αντίθεση με πολλούς γκουρού μετοχών, ο Μάνγκερ (όπως και ο Μπάφετ) τόνιζε τη σημασία της απλότητας, γι' αυτό και συνιστούσε τη διαχείριση ενός σχετικά μικρού καλαθιού μετοχών που αποτελούνται από εταιρείες που έχουν αποδείξει την αξία τους.
Μόλις κάποιος κάνει την προετοιμασία του και αγοράσει μετοχές σε μια εταιρεία, το κλειδί για τις υψηλές αποδόσεις είναι η υπομονή.
«Τα πολλά χρήματα δεν βρίσκονται στην αγορά ή την πώληση», είπε ο Μάνγκερ, «αλλά στην αναμονή».
Κατανοήστε τη σημασία των κινήτρων
Ίσως το πιο διάσημο απόφθεγμα του Τσάρλι Μάνγκερ, αφορά μια βασική έννοια στα οικονομικά: τα κίνητρα.
«Δείξε μου το κίνητρο και θα σου δείξω το αποτέλεσμα», είπε κάποτε.
Καταλάβαινε ότι τα κίνητρα -καλά και κακά- είναι αυτά που οδηγούν την ανθρώπινη συμπεριφορά. Ο Άνταμ Σμιθ ήταν ένας από τους πρώτους οικονομολόγους, που εξήγησε τη σημασία των κινήτρων και τον τρόπο με τον οποίο ο κόσμος περιστρέφεται γύρω από το ορθολογικό συμφέρον.
Ο Μάνγκερ μελέτησε τον Σμιθ, τον οποίο κάποτε χαρακτήρισε «έναν από τους πιο σοφούς ανθρώπους» που έζησαν ποτέ. Και εξήγαγε μια σημαντική οικονομική αλήθεια από τον συγγραφέα του Πλούτου των Εθνών: «Ο σιδηρούς κανόνας της φύσης είναι: παίρνεις αυτό για το οποίο ανταμείβεις», είπε κάποτε ο Μάνγκερ. «Αν θέλεις να έρθουν μυρμήγκια, βάζεις ζάχαρη στο πάτωμα».
Αυτός είναι ένας λόγος που ο Μάνγκερ, ένθερμος υπερασπιστής του καπιταλισμού, ειρωνευόταν τις κρατικές προσπάθειες διάσωσης εταιριών που θεωρήθηκαν «πολύ μεγάλες για να αποτύχουν».
«Ο καπιταλισμός χωρίς αποτυχία είναι σαν θρησκεία χωρίς την κόλαση», παρατήρησε.
Διαχειριστείτε με προσοχή τον χαρακτήρα σας και απορρίψτε τον φθόνο
Ο Τσάρλι Μάνγκερ μπορεί να ήταν δισεκατομμυριούχος, αλλά δεν ήταν υλιστής. Πίστευε βαθιά στη σημασία του χαρακτήρα και της σκληρής δουλειάς, τα οποία θεωρούσε απαραίτητα στοιχεία για τον καπιταλισμό και μια ελεύθερη κοινωνία.
«Αυτό που κάνει τον καπιταλισμό να λειτουργεί είναι το γεγονός ότι αν είσαι ικανός νέος άνθρωπος, αν αρνηθείς να εργαστείς, υποφέρεις αρκετά, και εξαιτίας αυτής της αγωνίας λειτουργεί όλο το οικονομικό σύστημα», παρατήρησε κάποτε. «Εσείς αφαιρείτε αυτή τη δυσκολία και λέτε: «Μπορείς να μείνεις σπίτι και να κερδίζεις περισσότερα από ό,τι αν πας για δουλειά», αυτό είναι αρκετά διαλυτικό για ένα οικονομικό σύστημα όπως το δικό μας».
Ο Μάνγκερ απέρριπτε την ιδέα ότι ο σύγχρονος κόσμος τροφοδοτείται από την απληστία, και αντ' αυτού εντόπιζε σε ένα διαφορετικό ηθικό ελάττωμα τον αληθινό καταλύτη.
«Ο κόσμος δεν καθοδηγείται από την απληστία, αλλά από τον φθόνο», είπε. «Ο φθόνος είναι μια πραγματικά ηλίθια αμαρτία γιατί είναι η μόνη με την οποία δεν θα μπορέσεις ποτέ να διασκεδάσεις. Εμπεριέχει πολύ πόνο και καμία διασκέδαση. Γιατί να θέλει κανείς να ανέβει σε αυτό το τραίνο;»
Ο Μάνγκερ είχε δίκιο για τον φθόνο, που είναι η ρίζα πολλών κακών σήμερα. Είναι μια αμαρτία που μπορεί να οδηγήσει ακόμη και τους καλύτερους από εμάς σε επιβλαβή συμπεριφορά, και αυτός είναι ένας λόγος που ο Μάνγκερ έλεγε ότι είναι σημαντικό να καλλιεργούμε αρετές και να απορρίπτουμε φαυλότητες όπως ο φθόνος.
«Να θυμάστε ότι η φήμη και η ακεραιότητα είναι τα πιο πολύτιμα περιουσιακά σας στοιχεία - και μπορούν να χαθούν μέσα σε μια στιγμή», έλεγε. Δεν γνώρισα ποτέ τον Τσάρλι Μάνγκερ, αλλά έμαθα πολλά από το λαμπρό του πνεύμα.
Δεν συμφωνώ με όλα όσα είπε ο Τσάρλι, αλλά ήταν μοναδικός στο είδος του και θα μου λείψει. Θα λείψει και από τον κόσμο μας, αλλά τουλάχιστον όλοι μπορούμε ακόμα να επωφεληθούμε από τη σοφία που μοιράστηκε με μας.
* Ο Jon Miltimore είναι ο αρχισυντάκτης του FEE.org. Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 18 Δεκεμβρίου 2023 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education και τη συνεργασία του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών
