*Της Chelsea Follett
Μπορεί να ακούσατε ότι η Ημέρα της Γυναίκας είναι όπως έγραψε κάποτε ο Guardian «μια σημαντική ημέρα στο σοσιαλιστικό ημερολόγιο» με την ιστορία της να συνδέεται με την ιστορία της Σοβιετικής Ένωσης.
Σήμερα, ο σοσιαλιστικός φεμινισμός είναι παραδόξως ιδιαίτερα δημοφιλής σε πολλά πανεπιστημιακά τμήματα Γυναικείων Σπουδών. Οι οπαδοί του λεγόμενου σοσιαλιστικού φεμινισμού θέλουν να αντιταχθούν αυτό που ονομάζουν «καπιταλιστική κουλτούρα της ανδρικής κυριαρχίας».
Οι απαρχές όμως του σοσιαλισμού δεν είναι τόσο προοδευτικές όσο πολλοί από τους υποστηρικτές του πιστεύουν, και σίγουρα όχι στο θέμα της ισότητας των γυναικών.
Στο έργο The Lost Literature of Socialism (Η χαμένη βιβλιογραφία του σοσιαλισμού), o ιστορικός του πανεπιστημίου του Κέμπριτζ George Watson επισημαίνει ότι ο σοσιαλισμός αρχικά ήταν μια συντηρητική ιδέα, και πολλοί διακεκριμένοι σοσιαλιστές -των οπίων τα έργα σπάνια διαβάζονται ακόμη και από τους θαυμαστές τους- στην πραγματικότητα «μισούσαν την πρόοδο και ζητούσαν την επιστροφή σε αρχαίες αξίες», που περιλάμβανε και την επιστροφή στους παραδοσιακούς ρόλους των φύλων.
Ο σοσιαλισμός ήταν μια αντιδραστική φιλοσοφία
Μπορεί κανείς να υποστηρίξει ότι ο σοσιαλισμός ήταν μια οπισθοδρομική αντίδραση στον τρόπο με τον οποίο η Βιομηχανική Επανάσταση άλλαζε την κοινωνία. Η εκβιομηχάνιση δημιούργησε μια τάξη νεόπλουτων που αποκτούσε τον πλούτο της μέσω των συναλλαγών στην αγορά και όχι λόγω κληρονομικών δικαιωμάτων, η οποία απειλούσε την παλιά τάξη: «εξασθενίζοντας την παραδοσιακή αρχή και τις κληρονομικές επιδράσεις».
Ακόμη, τα εργοστάσια έβαλαν τις γυναίκες μαζικά στο εργατικό δυναμικό, δίνοντάς τους οικονομική ανεξαρτησία και διαπραγματευτική δύναμη που άλλαξε τις δυναμικές εντός των οικογενειών και διατάραξε τις παλιομοδίτικες ευαισθησίες.
Με λίγα λόγια, οι μη ευγενείς και οι γυναίκες κέρδιζαν χρήματα, και αυτό έφριττε τους οπαδούς της παράδοσης. Ο διακεκριμένος κοινωνικός στοχαστής της βικτωριανής εποχής John Ruskin έγραψε το 1860 στην κριτική του εναντίον του καπιταλισμού Unto the Last, ότι ο στόχος ως συγγραφέα ήταν «να καταδείξει την ανωτερότητα κάποιων ανδρών έναντι άλλων» και τη σοφία της ιεραρχικής κοινωνίας που κρατά τους «κατώτερους» στη θέση τους.
Ο σοσιαλισμός παρουσίασε μια εναλλακτική στην άνευ προηγουμένου κοινωνική κινητικότητα και τις ραγδαίες αλλαγές της βιομηχανικής εποχής. Ο Watson παρατηρεί ότι πολλοί άνθρωποι αισθάνονται ότι οι κλασικοί φιλελεύθεροι που ευαγγελιζονταν την ελεύθερη αγορά και το ελεύθερο εμπόριο «κατέστρεφαν με ραγδαίους ρυθμούς τους παραδοσιακούς τρόπους ζωής, χαλάρωναν τους οικογενειακούς δεσμούς και απειλούσαν την ίδια την ηθική». Όπως είπε κάποτε ο σοσιαλιστής Bertolt Brecht: «Ο κομμουνισμός δεν είναι ριζοσπαστικός. Ο καπιταλισμός είναι αυτός που είναι ριζοσπαστικός».
Όπως γράφει ο Watson «είναι εύκολο να ξεχνά κανείς ότι τα συντηρητικά συμφέροντα κάποτε επέκριναν εντόνως την ανταγωνιστική δημιουργία πλούτου και το εμπορικό πνεύμα. (Ακόμη και σήμερα, τα κατεστημένα συμφέροντα συχνά είναι αυτά που κερδίζουν τα περισσότερα από την οπισθοδρομική ρύθμιση της οικονομίας).
Ο σοσιαλισμός ιστορικά έχει ως αποτέλεσμα την εμπέδωση κληρονομικών συστημάτων κατεστημένων προνομίων «καθώς μόνο το προνόμιο εκπαιδεύει για την προσήκουσα άσκηση της κεντρικής εξουσίας σε μια οικονομία σχεδιασμού». Τα παιδιά από οικογένειες της αστικής τάξης τοποθετήθηκαν στη Σοβιετική Ένωση σε μια κατώτερη κάστα.
Ο μεγαλύτερος γιος του Stalin, αν δεν πέθαινε προοριζόταν να αναλάβει υψηλά αξιώματα. Ο Πρόεδρος Ceausescu της Ρουμανίας έδωσε στη γυναίκα και τον γιο του κυβερνητικά αξιώματα.
Η θέση της γυναίκας είναι στο γκούλαγκ
Σήμερα, οι οπαδοί του μαρξιστικού φεμινισμού μπορεί να ταραχθούν μαθαίνοντας όχι μόνο τις σοσιαλιστικές τάσεις έναντι των κληρονομικών προνομίων, αλλά και τις αρχικές σοσιαλιστικές τάσεις έναντι των ρόλων των φύλων. Στο έργο του Η κατάσταση της εργατικής τάξης στην Αγγλία, ο Friedrich Engels παρατηρούσε με φρίκη ότι σε κάποια νοικοκυριά, οι γυναίκες εργάτριες ήταν αυτές που κέρδιζαν το εισόδημα και οι άντρες τους ασχολούνταν με τα οικιακά.
Μια τέτοια διαρρύθμιση, κατήγγειλε ο Engels , δεν είναι μόνο «παρανοϊκή], αλλά και «αφαιρεί από τον άνδρα το φύλο του και από τη γυναίκα όλη τη θηλυκότητα της». Η αντιστροφή των ρόλων των φύλων, συνέχιζε «υποβαθμίζει με τον πιο ντροπιαστικό τρόπο και τα δύο φύλα και, μέσω αυτών, την Ανθρωπότητα».
Στην πράξη, όπου εφαρμόστηκε ο σοσιαλισμός, οι γυναίκες έπρεπε τόσο να δουλεύουν έξω από το σπίτι όσο και να κάνουν όλες τις οικιακές εργασίες. Και στα οικονομικά συστήματα του κεντρικού σχεδιασμού, χωρίς κάποιο κίνητρο αγοράς για την κάλυψη των αναγκών των ανθρώπων, ήταν οι ανάγκες των γυναικών αυτές που ξεχνιούνταν πρώτες.
Μέχρι και την πτώση του κομουνισμού στις χώρες του Ανατολικού Μπλοκ, τα κομμουνιστικά εργοστάσια δεν παρήγαν ούτε τα πιο βασικά αγαθά για γυναίκες, όπως προϊόντα υγιεινής. Όσοι έχουν μια ρομαντική εικόνα του σοσιαλισμού πιστεύοντας ότι απελευθέρωσε τις γυναίκες, καλά θα κάνουν να μάθουν σχετικά με τις πραγματικές κακουχίες που υπέστησαν οι γυναίκες, όπως τις ιστορίες για τις γυναίκες στα γκούλαγκ.
Οι γυναίκες έγκλειστες στα γκούλαγκ σχεδόν πάντα είχαν καταδικαστεί για τα υποτιθέμενα εγκλήματα των ανδρών ή των πατέρων τους, και πέρα από τις άλλες φρικιαστικές κακουχίες των στρατοπέδων εργασίας, υφίσταντο και ιδρυματοποιημένη σεξουαλική βία. Οι κομμουνιστές αξιωματούχοι έβλεπαν τις γυναίκες ως απλώς ένα ακόμα μέσο τιμωρίας των ανδρών, και όχι ως άτομα με διακριτές ταυτότητες.
Έτσι, αυτή την Διεθνή Ημέρα των Γυναικών, όταν σκεφτόμαστε το σοσιαλιστικό παρελθόν της επετείου, ας σκεφτούμε και τις αντίπαλες προς την ισότητα και σεξιστικές απαρχές του σοσιαλισμού.
--
* Η Chelsea Follet εργάζεται στο Cato Institute ως ερευνήτρια και υπεύθυνη έκδοσης του HumanProgress.org.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 13 Μαρτίου 2018 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ «Μάρκος Δραγούμης».
