Ακούμε συχνά ότι τα κέρδη έχουν κακή φήμη. Αλλά και το κόστος εξίσου συχνά δημιουργεί παράπονα. Πολλοί οικονομολόγοι αντιμετωπίζουν το κόστος ως ένα είδος τριβής που μπορεί να δημιουργήσει αποτυχίες της αγοράς. Για παράδειγμα, χρεώνουν τα μονοπώλια στα τα εμπόδια στην είσοδο. Οι ιδιωτικές λύσεις στις εξωτερικότητες θεωρούνται συχνά ανέφικτες εάν το κόστος συναλλαγής είναι πολύ υψηλό. Σύμφωνα με τη θεώρηση αυτή, τα δημόσια αγαθά πρέπει να παρέχονται από την κυβέρνηση εάν το κόστος για να εξαιρεθεί κανείς από το αγαθό είναι πολύ υψηλό.
Ωστόσο, πολλές οικονομικές έρευνες δείχνουν ότι τα κόστη δεν λειτουργούν ως η τριβή όπως συχνά υποτίθεται. Για παράδειγμα, ο Harold Demsetz περιέγραψε την ουσιώδη ασάφεια σχετικά με το τι είναι ακόμη και ο «φραγμός εισόδου» και πώς μπορούμε να τον μετρήσουμε για αντιμονοπωλιακούς σκοπούς.
Ο Ronald Coase σημείωσε εύστοχα ότι το κόστος των συναλλαγών δεν φαίνεται να αποτελεί μεγάλο πρόβλημα στην επίλυση των εξωτερικοτήτων. Ομοίως, ο Coase επεσήμανε ότι τα δημόσια αγαθά παρέχονται συχνά με ιδιωτικά μέσα. Η Elinor Ostrom πέρασε πολλά χρόνια δείχνοντας πώς το κόστος δεν ήταν ανυπέρβλητο εμπόδιο στην επίλυση προβλημάτων που αφορούν πόρους κοινής δεξαμενής.
Και όμως, παρ’ όλα αυτά τα δεδομένα και τα πολλαπλά βραβεία Νόμπελ, το κόστος στα στοιχειώδη, τα ενδιάμεσα, ακόμη και τα προηγμένα εγχειρίδια οικονομικών και τις σχετικές συζητήσεις παρουσιάζεται ως κάτι που προκαλεί αποτυχία της αγοράς. Δεν ξέρω γιατί υπάρχει αυτή η αποσύνδεση μεταξύ της θεωρίας και των δεδομένων. Υποψιάζομαι ότι οφείλεται εν μέρει στην κυριαρχία της γραμμής σκέψης του Marshall που αντιμετωπίζει το κόστος ως αντικειμενικό και όχι ως υποκειμενικό. Αλλά αυτό είναι μια κουβέντα για μια άλλη φορά.
Αντίθετα, υποστηρίζω ότι το κόστος δεν είναι μια τριβή, αλλά μάλλον ένα λιπαντικό για τη διαδικασία της αγοράς. Με παρόμοιο τρόπο που τα κέρδη λειτουργούν ως σήμα για τους επιχειρηματίες, το κόστος μπορεί επίσης να επιτελεί την ίδια λειτουργία. Σε ένα τυπικό μάθημα οικονομικών, οι φοιτητές διδάσκονται ότι τα κέρδη λειτουργούν ως σήμα για τους πιθανούς συμμετέχοντες στην αγορά. Εάν μπορεί κανείς να αποκομίσει κέρδος, οι επιχειρήσεις θα εισέλθουν στην αγορά έως ότου το κέρδος επανέλθει σε κανονικά επίπεδα. Εάν υπάρξουν απώλειες, οι επιχειρήσεις θα βγουν από την αγορά. Το κέρδος σηματοδοτεί ότι περισσότεροι πόροι πρέπει να διατεθούν σε αυτήν την αγορά. Οι απώλειες σηματοδοτούν ότι λιγότεροι πόροι πρέπει να αρκέσουν σε αυτήν την αγορά. Μέχρι εδώ καλά.
Όμως τα περισσότερα σχολικά εγχειρίδια σταματούν εκεί. Ο ρόλος του κόστους και των εσόδων στον καθορισμό του κέρδους παραμένει καθαρά μαθηματικός. Το κέρδος είναι τα συνολικά έσοδα μείον το συνολικό κόστος. Τα συνολικά έσοδα είναι γνωστά (ή εκτιμώμενα). Το συνολικό κόστος είναι γνωστό (ή εκτιμάται). Επομένως, το κέρδος είναι γνωστό (ή εκτιμώμενο). Και το πράγμα σταματά εκεί. Εάν το κόστος υπερβαίνει τα έσοδα, τότε οι επιχειρήσεις δεν θα εισέλθουν στην αγορά. Έτσι, εάν το κόστος εισόδου είναι αρκετά υψηλό, τότε μια επιχείρηση δεν θα εισέλθει σε μια αγορά ακόμα κι αν οι επιχειρήσεις που ήδη βρίσκονται στην αγορά αποκομίζουν εξαιρετικά κέρδη.
Διαφωνώ με αυτήν την ιστορία. Νομίζω ότι τα υψηλά εμπόδια εισόδου και το κόστος συναλλαγής σηματοδοτούν ευκαιρίες για το επιχειρηματικό μυαλό. Αν υπάρχει τρόπος να καταρριφθούν αυτά τα εμπόδια, να μειωθεί το κόστος, τότε μια ασύμφορη κατάσταση γίνεται κερδοφόρα. Έτσι, ο ρόλος του επιχειρηματία δεν είναι απλώς να συντονίζει τους πόρους μέσα σε μια επιχείρηση (όπως συχνά αντιμετωπίζεται στα σχολικά βιβλία). Αντιθέτως, είναι να βρίσκει τρόπους μείωσης του κόστους. Η καινοτομία, η ανατροπή, η πρόοδος της διαδικασίας της αγοράς προέρχονται από τον επιχειρηματία που αναζητά τρόπους να μειώσει το κόστος και να αποφέρει κέρδος. Το κόστος δεν εμποδίζει τη λειτουργία της αγοράς: αντιθέτως, δημιουργεί το κίνητρο που χρειάζεται η αγορά για να ευδοκιμήσει!
Η ανθρώπινη ιστορία, και πολλές οικονομικές έρευνες τον περασμένο αιώνα, έχουν δείξει πόσο ασήμαντο είναι πραγματικά το κόστος ενός φραγμού. Ακόμη και οι κλάδοι που προστατεύονται καλά από τον ανταγωνισμό από τις κυβερνήσεις εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν πιέσεις καθώς οι άνθρωποι βρίσκουν συνεχώς τρόπους να ξεπερνούν τα εμπόδια εισόδου και να μπουν στον ανταγωνισμό. Το γεγονός και μόνο ότι υπάρχει ένα (πιθανώς) υψηλό κόστος εισόδου σε έναν δεδομένο κλάδο δεν σημαίνει ότι η αγορά έχει αποτύχει ή θα αποτύχει. Οι «τριβές» της αγοράς (ακόμα και πράγματα όπως οι άκαμπτοι μισθοί) δεν συνεπάγονται αποτυχία της αγοράς ή ρόλο για το κράτος. Το ίδιο ισχύει και για το κόστος συναλλαγής. Αντίθετα, είναι πράγματα που φωνάζουν στον επιχειρηματία ότι υπάρχουν ευκαιρίες εάν αυτά τα εμπόδια μπορούν να ξεπεραστούν. Είναι ένα σήμα που χρησιμοποιεί η αγορά για να λειτουργήσει. Αν θέλουμε να μιλήσουμε με νόημα για αποτυχία της αγοράς και κρατική παρέμβαση, πρέπει να μιλήσουμε περισσότερο για τα κίνητρα παρά για το κόστος. Το υψηλό κόστος δεν είναι ούτε απαραίτητο, ούτε επαρκές για να δηλώσει την αποτυχία της αγοράς.
--
*Ο Jon Murphy είναι επίκουρος καθηγητής οικονομικών στο Nicholls State University.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά την 1η Δεκεμβρίου 2023 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Library of Economics and Liberty και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
