Του James Pethokoukis*
Το MIT Technology Review ρώτησε πρόσφατα έναν αριθμό από ακτιβιστές, επιχειρηματίες, ιστορικούς και οικονομολόγους μια απλή αλλά ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ερώτηση: “Τι σημαίνει για σας η πρόοδος”. Πιστεύω ότι είναι μια ερώτηση με εγγενή αξία, αλλά και ιδιαίτερα επίκαιρη σε μια εποχή που φαίνεται ως στιγμή μετάβασης. Η Αμερική και ο κόσμος έχουν υποστεί ένα τεράστιο πλήγμα, συμπεριλαμβανομένης και της οικονομίας. Υπάρχουν πολλά ερωτήματα για το τι θα συμβεί στη συνέχεια. Και ό,τι και να επιφυλάσσει η επομένη της πανδημίας, θέλουμε να είμαστε ενεργοί συμμέτοχοι στην προσπάθεια να ωθήσουμε αυτό το μέλλον σε μια επιθυμητή κατεύθυνση ή να δημιουργήσουμε τις συνθήκες που μπορούν να οδηγήσουν σε έναν καλύτερο κόσμο. Τι σημαίνει λοιπόν η πρόοδος για μας; Μεταξύ των απαντήσεων που συγκέντρωσε το ΜTR:
“Η ουσιαστική πρόοδος αφορά τη χρήση των ικανοτήτων και των πόρων μας για τη δημιουργία ενός κόσμου όπου καθένας μπορεί να ανθίσει”.
“Πρόοδος σημαίνει η ενεργή ενθάρρυνση της καινοτομίας”
“Η πρόοδος για μένα αφορά τα πράγματα που έχουν τη μεγαλύτερη σημασία στη ζωή: υγεία, ικανοποίηση από την εργασία, ποιότητα στέγασης, συνθήκες διαβίωσης και πραγματική εκπαίδευση”.
Τι θα έγραφα εγώ αν μου ζητούσαν τις σκέψεις μου; Ίσως κάτι σαν το παρακάτω:
“Καθώς γράφω για οικονομική πολιτική, είναι φυσικό να σκέφτομαι την πρόοδο κατ’ αρχάς ως προς το τι μπορεί να επηρεάσει η οικονομική πολιτική - συγκεκριμένα (ελπίζω) την επιτάχυνση της βιώσιμης, μακροπρόθεσμης οικονομικής ανάπτυξης που ενισχύεται από τις επιστημονικές ανακαλύψεις και την τεχνολογική καινοτομία και διαχέεται ευρέως. Αυτά τα αποτελέσματα είναι βεβαίως διαφορετικά αν ζει κάποιος σε μια πλούσια χώρα στην πρώτη γραμμή της τεχνολογίας ή σε μία που βρίσκεται πιο πίσω και χρειάζεται να καλύψει την απόσταση. Ένας κόσμος όμως που γνωρίζει μια αξιόλογη παραγωγική ανάπτυξη είναι πιθανότερο να είναι ένας κόσμος που εκτιμά και προάγει την προσωπική ελευθερία και τις ευκαιρίες για όλους. Είναι πιθανότερο να είναι ανεκτικός. Είναι πιθανότερο να παράγει επιστημονικές εξελίξεις που μπορούν να επεκτείνουν την υγιή ζωή. Είναι πιθανότερο να έχει τα μέσα να μετατρέψει τη φαντασία σε πραγματικότητα. Είναι πιθανότερο να μπορεί να αντιμετωπίζει μεγάλες απειλές, συμπεριλαμβανομένων και κάποιων που δημιουργούνται από την ίδια την πρόοδο. Και θα προτιμούσα να έχω να αντιμετωπίσω τα προβλήματα που προκαλεί η αφθονία παρά αυτά που προκαλεί η σπανιότητα. Υπάρχει λόγος που αυτό το απόσπασμα από τον νομπελίστα οικονομολόγο Ρόμπερτ Λούκας είναι ένα από τα αγαπημένα μου: “Από την στιγμή που ξεκινήσει να σκέφτεται κανείς για την ανάπτυξη, είναι δύσκολο να σκέφτεται κανείς οτιδήποτε άλλο”. Αυτό είναι που καθιστά την πρόοδο τόσο εφικτή, όσο και επιθυμητή”.
Κάτι τέτοιο θα έλεγα νομίζω. Αξίζει επίσης να αναφερθεί ότι η πρόοδος είναι ένα αναγκαίο συστατικό του κυρίαρχου κοινωνικο-οικονομικού συστήματος που γενικώς αναφέρουμε ως “καπιταλισμό”. Να όμως και το πώς προτιμά η οικονομολόγος Deirdre McCloskey να περιγράφει αυτό το σύστημα, όπως γράφει στο βιβλίο της Bourgeois Equality: How Ideas, Not Capital or Institutions, Enriched the World:
“Η τριλογία μου καταγράφει, εξηγεί και υπερασπίζεται την αιτία του πλουτισμού μας - το σύστημα που έχουμε από το 1848, που συνήθως, αλλά λανθασμένα ονομάζεται σύγχρονος “καπιταλισμός”. Αυτό το σύστημα θα έπρεπε να ονομάζεται “τεχνολογική και θεσμική βελτίωση σε ένα φρενήρη ρυθμό, που δοκιμάζεται από την αβίαστη συναλλαγή μεταξύ όλων των εμπλεκόμενων μερών”. Ή “ο φανταστικά επιτυχημένος φιλελευθερισμός, με την παλιά ευρωπαϊκή έννοια, όπως εφαρμόζεται στο εμπόριο και την πολιτική, και όπως εφαρμόστηκε επίσης στην επιστήμη, τη μουσική, τη ζωγραφική και τη λογοτεχνία”. Η απλούστερη εκδοχή είναι “η πρόοδος που δοκιμάζεται από το εμπόριο”. Πολλοί άνθρωποι με λίγα λόγια ζούνε σήμερα εντυπωσιακά καλύτερα απ’ ό,τι οι πρόγονοί τους το 1800. Και η υπόλοιπη ανθρωπότητα δείχνει κάθε σήμα ότι εντάσσεται στον πλουτισμό αυτό, στον “καινοτομισμό”.
--
*Ο James Pethokoukis είναι αρθρογράφος και μπλόγκερ στο American Enterprise Institute (ΑΕΙ).
**Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 18 Μαρτίου 2021 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του American Enterprise Institute και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
