Της Γιάννας Σουλάκη
Εποχιακή κατάθλιψη, μελαγχολία του χειμώνα ή αλλιώς S.A.D (Seasonal Affective Disorfer). Ολα περιγράφουν την ίδια ψυχική κατάσταση: Μια ψυχική διαταραχή, που περιλαμβάνει μια παλέτα αρνητικών συναισθημάτων, σε σκούρο φόντο: δυσθυμία και κούραση, νεύρα στο ζενίθ - διάθεση στο ναδίρ, δυσκολία να ανταποκριθεί κανείς στην καθημερινότητα, έχοντας την μόνιμη αίσθηση ότι οι υποχρεώσεις γύρω του του γίνονται όλο και πιο βαριές.
Η απαίτηση για ήλιο και φως γίνεται πιο επιτακτική. Ομως, οι κάτοικοι της ηλιόλουστης χώρας μας μάλλον δεν γνωρίζουν πολλές λεπτομέρειες για τα συμπτώματα αυτής της ψυχικής κατάστασης.
Η φετινή παρατεταμένη βαρυχειμωνιά και κακοκαιρία - ίσως πιο έντονη από αυτή που ο λαός μας έχει συνηθίσει - μπορεί και να έφερε κάποιους στην κατάσταση να βιώνουν κάποια συμπτώματα της “μελαγχολίας του χειμώνα”. Κι αν πιστέψουμε και το γνωστό τραγούδι, σύμφωνα με το οποίο “δεν κάνει κρύο στην Ελλάδα”, οι ''Ελληνες ίσως τελικά να είναι περισσότερο ευάλωτοι ή λιγότερο...γενετικά προσαρμοσμένοι οργανισμοί, στο να ζουν χωρίς ήλιο και φως. Κι αυτό δεν το λέμε εμείς, αλλά οι επιστήμονες!
Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή...
Άτρωτοι στην “μελαγχολία του χειμώνα” είναι οι γενετικά προσαρμοσμένοι στο σκοτάδι οργανισμοί
Η χειμερινή κατάθλιψη συνδέεται με την ουσία μελατονίνη, μια ορμόνη που ο οργανισμός μας απελευθερώνει φυσικά όταν πέφτει το σκοτάδι και μας φέρνει την υπνηλία, η οποία μας στέλνει κατευθείαν στο κρεβάτι. Οι επιστήμονες έχουν ανακαλύψει, ότι όσο η μέρα φεύγει και το φως εξασθενεί, η μελατονίνη αυξάνει την έκκρισή της προκαλώντας τον “λήθαργο” που συνδέεται με την SAD, δηλαδή την Εποχιακή Συναισθηματική Διαταραχή. Εύκολα, λοιπόν, θα μπορούσε να συμπεράνει κανείς ότι η SAD θα είχε υψηλά ποσοστά εμφάνισης σε χώρες όπως η Ισλανδία, για παράδειγμα, όπου κατά τη διάρκεια του ατελείωτου χειμώνα που επικρατεί εκεί, υπάρχει ελάχιστο φως. Ομως, τα πράγματα δεν είναι έτσι...
Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο American Journal of Psychiatry απέδειξε ότι οι Ισλανδοί δεν εμφανίζουν καθόλου στοιχεία Εποχιακής Συναισθηματικής Διαταραχής και άλλες μεταβολές διάθεσης που σχετίζονται με την έλλειψη φωτός. Τα σχεδόν μηδενικά ποσοστά κατάθλιψης που σχετίζονται με τον χειμώνα, πιθανότατα και να οφείλονται, όπως κατέληξαν οι επιστήμονες, σε μια διαδικασία γενετικής επιλογής (προσαρμογής;) που ευνοεί τους κατοίκους της Ισλανδίας, οι οποίοι παραδόξως εμφανίζουν "πλήρη αντοχή στον χειμώνα". “Ετσι οι Ισλανδοί κατάφεραν να επιβιώσουν μέσα από τις ακραίες περιβαλλοντικές μεταβολές με τα ηφαίστεια και τον πάγο, που σφυροκοπούσαν την χώρα τους κατά την διάρκεια της τελευταίας χιλιετίας”, λέει ο Hogni Oskarsson, MD, ψυχίατρος στο νοσοκομείο Ulleval στο Όσλο της Νορβηγίας.
Στην Κίνα αντίθετα, η Εποχιακή Συναισθηματική Διαταραχή είναι ένα πρόβλημα που δεν σχετίζεται με το φως, αλλά με την ύπαρξη της υπερβολικής ζέστης το καλοκαίρι. Οπως ανακάλυψε η επιστήμονας Ling Han, M.D., ψυχίατρος στο Jining Medical College της Κίνας, κάνοντας μια μελέτη για την κατάθλιψη σε περισσότερους από 1.300 Κινέζους φοιτητές ιατρικής, όσοι υπέφεραν από καλοκαιρινή κατάθλιψη επισκίαζαν σε ποσοστά αυτούς που είχαν κατάθλιψη τον χειμώνα, με αναλογία 3 προς 2. Ο λόγος; Σύμφωνα με την Han, όταν προκύπτει βαριά ζέστη και καύσωνας στην Κίνα, η έλλειψη επαρκούς κλιματισμού κάνει τους κατοίκους της υποτονικούς και επηρεάζει σημαντικά τη διάθεσή τους.
Στη Δύση, πάντως, η Εποχιακή Συναισθηματική Διαταραχή σχετίζεται κυρίως με τον βαρύ χειμώνα.
Πότε έχουμε “μελαγχολία του χειμώνα”;
Μελαγχολία ή καθ'' υπερβολήν “κατάθλιψη του χειμώνα” έχουμε όταν εμφανίζουμε συγκεκριμένα κλινικά συμπτώματα. Πολύ συχνά άνθρωποι που επισκέπτονται ψυχολόγους και ψυχίατρους, υποστηρίζουν ότι έχουν μια έντονη διάχυτη αίσθηση, ότι το μόνο που έχουν να κάνουν είναι απλά να περιμένουν να τελειώσει ο χειμώνας και να έρθει η άνοιξη, για να νιώσουν καλύτερα.
Όταν ο ουρανός είναι σκοτεινός και βρέχει κάποιοι δεν μπορούν να σηκωθούν από το κρεβάτι, ώστε να ανταποκριθούν στις καθημερινές τους υποχρεώσεις, ενώ άλλοι το αντίθετο: προσπαθούν να γεμίζουν συνεχώς τον χρόνο τους με δραστηριότητες, ώστε να “κάνουν” για να μην “νοιώθουν”.
Και στη μία και στην άλλη περίπτωση, τα συναισθήματα μοιάζουν με αγώνα ψυχικής αντοχής κι ο άνθρωπος περιμένει έναν εξωτερικό (περιβαλλοντικό;) παράγοντα για να νιώσει καλύτερα.
Οι περισσότεροι άνθρωποι αυτή την εποχή, λόγω της μειωμένης θερμοκρασίας και του φωτός, παραιτούνται από τις δραστηριότητες που κάποτε τους γέμιζαν, όπως π.χ. μια αθλητική δραστηριότητα, το περπάτημα κ.α και αναλώνονται - στον όποιο ελεύθερο χρόνο τους και κυρίως τα βράδια - να κάθονται μπροστά στην τηλεόραση.
Συγκεκριμένα. Η SAD εμφανίζει τα παρακάτω συμπτώματα:
• Συναισθήματα κατάθλιψης, θλίψη, ενοχή, απελπισία, αναξιότητα
• Δεν μπορεί να απολαύσει κάποιος δραστηριότητες που κάποτε αγαπούσε
• Αναβλητικότητα, απόσπαση προσοχής και δυσκολία εστίασης
• Θυμός. Ενώ ο θυμός δεν είναι ένα "παραδοσιακό" σύμπτωμα της κατάθλιψης, ορισμένα άτομα με SAD εμφανίζουν θυμό και ευερεθιστότητα Αυτό το σύμπτωμα εμφανίζεται περισσότερο στους άνδρες
• Αλλαγές στις συνήθειες του ύπνου. Μπορεί να δυσκολεύεται κάποιος να κοιμηθεί, ή να κοιμάται περισσότερο κατά τη διάρκεια της ημέρας, νοιώθοντας συνεχώς κουρασμένος.
• Αλλαγές στο βάρος ή τις διατροφικές συνήθειες
• Απόσυρση από τις κοινωνικές δραστηριότητες
• Διάθεση για τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες
• Αδυναμία να αντέξει κανείς το άγχος
Η μελαγχολία του χειμώνα – αν δεν εξελιχθεί σε μια πιο σοβαρή κατάσταση κι αυτό μπορεί να συμβεί κυρίως σε ανθρώπους που έχουν υπόβαθρο ψυχικών νόσων κι αυτοί χρειάζονται αντιμετώπιση από ειδικό – τότε μπορεί να αντιμετωπιστεί. Υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορεί να κάνει κανείς για να αλλάξει αυτή τη διάθεση και να αντεπιτεθεί στην κυριαρχία του χειμώνα.
Η SAD μπορεί να ξεπεραστεί με καλύτερη διατροφή, άσκηση, διαλογισμό, συμπληρώματα βιταμίνης D, ή απλώς με την ανθρώπινη επαφή ή ακόμα και με το χάιδεμα ενός σκύλου!
Μετά από το σκοτάδι, έρχεται το φως
Η αντιμετώπιση του προβλήματος απαιτεί κατ''αρχήν, να θέλουμε να βγούμε από την κακή μας διάθεση και να θέλουμε να καταπολεμήσουμε αυτή την τάση να διπλωθούμε στα δύο σαν μπάλα κάτω από το πάπλωμα και να προσποιούμαστε ότι δεν θέλουμε να κάνουμε τίποτα.
Απλές συμβουλές για την καταπολέμηση του προβλήματος, περιλαμβάνουν:
- Να είστε ευγενικοί και υπομονετικοί με τον εαυτό σας και να του επιτρέπετε την μελαγχολία
- Βγείτε από το σπίτι ή το γραφείο, όταν προβάλει ο ήλιος ανάμεσα στα σύννεφα - έστω και για λίγη ώρα - και κάντε μια βόλτα στο φως
- Τροποποιήστε τις δραστηριότητες σας στις ανάγκες του χειμώνα π.χ. δεν μπορείτε να κάνετε κολύμβηση, αλλά μπορείτε να περπατήσετε μια Κυριακή στην εξοχή
- Μην παραμελείτε την σωματική δραστηριότητα και την άσκηση. Είναι πολύ σημαντικός παράγοντας ψυχικής ισορροπίας
- Προγραμματίστε κοινωνικές δραστηριότητες με τους φίλους ή την οικογένειά σας.
- Προσπαθήστε να οργανώνετε συναντήσεις σε σπίτια
- Η SAD πολλές φορές μιμείται κάποια προβλήματα υγείας, όπως τα προβλήματα του θυρεοειδούς, οπότε μια επίσκεψη από τον γιατρό σας θα ήταν επιβεβλημένη
- Σε κάποιες περιπτώσεις ένας κύκλος συνεδριών με έναν ειδικό επαγγελματία ψυχικής υγείας, μπορεί να σας βοηθήσει σημαντικά, ενώ
- σε πιο σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να απαιτηθεί φαρμακευτική αγωγή, π.χ. φάρμακα που ενισχύουν την σεροτονίνη ή αντικαταθλιπτικά.
Με πληροφορίες από psychologytoday.com
