Της Γιάννας Σουλάκη
Η παράκληση του υπουργείου Περιβάλλοντος προς τους πολίτες της Αττικής να αποφύγουν για δύο ημέρες τη χρήση τζακιών, θερμαστρών στερεών καυσίμων και θερμαστρών βιομάζας, έχει να κάνει με την συσσώρευση ρύπανσης εξαιτίας των αιωρούμενων σωματιδίων που κατέγραψαν οι αρμόδιες υπηρεσίες, σε συνδυασμό με τις προβλέψεις της Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας για άπνοια και θερμοκρασιακή αναστροφή.
Αν και το Υπουργείο Υγείας δεν έχει εκδώσει μέχρι στιγμής καμία επίσημη ανακοίνωση για την προστασία της δημόσιας υγείας, είναι γνωστό από προηγούμενα έτη, ότι τα αιωρούμενα σωματίδια είναι ιδιαίτερα επικίνδυνα για τον ανθρώπινο οργανισμό.
Τί είναι, όμως, τα αιωρούμενα σωματίδια και τι μπορεί να σημαίνει για την υγεία μας αυτή η περιβαλλοντική και μετεωρολογική κατάσταση;
Η επιστροφή του νέφους της αιθαλομίχλης
Από το 2013 και μέχρι σήμερα οι επιστήμονες έχουν παρατηρήσει ότι στα μεγάλα αστικά κέντρα και ιδιαίτερα στην Αθήνα, η στροφή στη φθηνότερη θέρμανση με καυσόξυλα, που καίγονται στα τζάκια και στις σόμπες, προκαλεί σοβαρή αύξηση στις τιμές της αέριας ρύπανσης. Ορισμένοι επιστήμονες μάλιστα λένε ότι οι καύσεις του ξύλου έχουν συμβάλλει στην επιστροφή «ενός παλιού γνώριμου», του νέφους αιθαλομίχλης, όταν οι καιρικές συνθήκες ευνοούν τη δημιουργία του, όπως συμβαίνει αυτές τις ημέρες.
Τα αιωρούμενα σωματίδια από την καύση των ξύλων έχουν φυσικές και χημικές ιδιότητες που μπορεί να επηρεάσουν σημαντικά την υγεία μας και κυρίως τους ανθρώπους που πάσχουν από καρδιαγγειακές παθήσεις και αναπνευστικά προβλήματα, όπως άσθμα και χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ).
Δεν είναι, όμως, μόνο οι ασθενείς που κινδυνεύουν από αυτές τις περιβαλλοντικές συνθήκες, αλλά και όσοι δεν πάσχουν από κάποια ασθένεια, καθώς το κάψιμο των ξύλων σε εσωτερικό χώρο - όπως είναι το σπίτι - απαιτεί μεγάλη προσοχή. Είναι λοιπόν απαραίτητη η σωστή απαγωγή του καπνού, μέσω της καμινάδας ή του εξαερισμού, αλλά και ο σωστός αερισμός του χώρου, καθώς με οι καύσεις μειώνουν σημαντικά τις ποσότητες που οξυγόνου στην ατμόσφαιρα του σπιτιού
Τί έδειξαν οι μελέτες
Κατ''αρχήν διαφορετικές συνθήκες καύσης, παράγουν διαφορετικά σωματίδια. Μελέτη σχετική με την ασφάλεια της χρήσης του τζακιού και άλλων πηγών θέρμανσης μέσα στο σπίτι με την κατανάλωση προϊόντων ξύλου (π.χ.σόμπες pellet), την οποία πραγματοποίησε το Ινστιτούτο Δημόσιας Υγείας της Νορβηγίας έδειξε ότι τα σωματίδια από διάφορες πηγές, έχουν διαφορετικές ιδιότητες.
Οι διαφορές που εμφανίζουν έχουν να κάνουν με:
- Τη χημική τους σύνθεση: Κάποια μέταλλα και οργανικές ουσίες επηρεάζουν περισσότερο τα κύτταρά μας από άλλα
- Το μέγεθός τους: Από το μέγεθος των σωματιδίων καθορίζεται η εναπόθεσή τους στους πνεύμονές μας. (Να σημειωθεί ότι τα μικρότερα σωματίδια έχουν μεγαλύτερη επιφάνεια ανά μονάδα μάζας, παρέχοντας μεγαλύτερη περιοχή αλληλεπίδρασης με τα κύτταρα των πνευμόνων μας).
- Τη διαλυτότητά τους: Τα υδροδιαλυτά σωματίδια διαλύονται στο υγρό των πνευμόνων και απομακρύνονται ευκολότερα και με φυσικό τρόπο, από τους πνεύμονές μας.
Ποια σωματίδια εκπέμπονται από την καύση ξύλων;
Με την καύση ορυκτών καυσίμων ή βιομάζας εκκρίνεται στην ατμόσφαιρα ποικιλία ουσιών. Τα σωματίδια που εκπέμπονται από την καύση του ξύλου διαχωρίζονται σε 3 βασικές κατηγορίες, σε σχέση με τις ιδιότητές τους:
- Σωματίδια που εκπέμπονται από κακές συνθήκες καύσης (αργή καύση). Η αργή καύση βοηθά στην έκλυση καρκινογόνων ουσιών. Παρ''όλα αυτά αυτά τα σωματίδια είναι υδροδιαλυτά και απομακρύνονται ευκολότερα από τους πνεύμονες
- Σωματίδια που εκλύονται από καλύτερες συνθήκες καύσης (καύση με φλόγα). Τα σωματίδια αυτά είναι αδιάλυτα και έχουν την ιδιότητα να παραμένουν για μεγαλύτερο διάστημα στους πνεύμονες.
- Σωματίδια που εκλύονται σε συνθήκες πλήρους καύσης (π.χ. στις σόμπες pellet). Τα σωματίδια που παράγονται όταν το οργανικό υλικό στο ξύλο διασπάται στον θάλαμο καύσης, η τέφρα που εκπέμπεται από την καμινάδα αποτελείται από υδροδιαλυτά σωματίδια άλατος. Τα συγκεκριμένα σωματίδια διαλύονται γρήγορα στο υγρό των πνευμόνων και απομακρύνονται με ασφάλεια από τον οργανισμό.
Αν και απαιτείται περαιτέρω έρευνα για να προσδιοριστεί με μεγαλύτερη ακρίβεια η βλάβη που προκαλούν στον οργανισμό αυτά τα διαφορετικού είδους σωματίδια, σε γενικές γραμμές όσα προέρχονται από πλήρη καύση, φαίνεται να έχουν την μικρότερη αρνητική επίδραση στα κύτταρα των πνευμόνων, ενώ ταυτόχρονα απομακρύνονται πιο εύκολα από τον ανθρώπινο οργανισμό. Επίσης, ως γενική αρχή, οι παλαιού τύπου σόμπες που χρησιμοποιούν την καύση του ξύλου είναι πιο βλαβερές για την υγεία, σε σχέση με της σόμπες καθαρής καύσης νέας τεχνολογίας. Οι νέες σόμπες μειώνουν (αλλά δεν εξαλείφουν) τον κίνδυνο έκθεσης στα επικίνδυνα αιωρούμενα σωματίδια.
Τα προβλήματα που προκαλούνται στον ανθρώπινο οργανισμό
Οι πληθυσμοί που διαβιούν για πολλά έτη σε περιοχές επιβαρυμένες με υψηλές συγκεντρώσεις αιωρούμενων σωματιδίων στην ατμόσφαιρα, εμφανίζουν διάφορα προβλήματα υγείας, όπως αναπνευστικά προβλήματα, χρόνια βρογχίτιδα, ή ακόμη και πρόωρο θάνατο.
Σύμφωνα με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ), η χρήση του τζακιού με καυσόξυλα απελευθερώνει στην ατμόσφαιρα περισσότερα αιωρούμενα σωματίδια, από έναν καλοσυντηρημένο καυστήρα πετρελαίου πολυκατοικίας 25 διαμερισμάτων.
Οι επιστήμονες του ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ υποστηρίζουν, επίσης, ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση μπορεί να προκαλέσει εκτός από σοβαρά αναπνευστικά προβλήματα, αλλεργίες, αλλά μέχρι και νευρολογικά, αναπαραγωγικά και αναπτυξιακά προβλήματα, ιδιαίτερα σε ευπαθείς ομάδες, ηλικιωμένους, έγκυες γυναίκες και παιδιά.
Διάφορες μελέτες συνδέουν τα επίπεδα των αιωρούμενων σωματιδίων με τις αυξημένες εισαγωγές στα νοσοκομεία και ειδικότερα με τον αριθμό των επισκέψεων στα Τμήματα Επειγόντων Περιστατικών (ΤΕΠ).
Επί του παρόντος, πάντως, οφείλουμε όλοι να ακολουθήσουμε τις οδηγίες του υπουργείου Περιβάλλοντος και να μην χρησιμοποιούμε τζάκια, θερμάστρες στερεών καυσίμων και θερμάστρες βιομάζας.
Πηγές: www.keelpno.gr και www.fhi.no
