Μας βομβαρδίζουν εδώ και λίγες ημέρες στις ειδήσεις για τον καύσωνα που θα ξεκινήσει από την ερχόμενη Τετάρτη και θα κρατήσει πάνω από μια εβδομάδα με θερμοκρασίες πάνω από 40 βαθμούς. Ας δούμε λοιπόν τι επιπτώσεις μπορεί να μας δημιουργήσει, ιδίως στους ευάλωτους οργανισμούς.
Μιλάμε για καύσωνα, όταν έχουμε παρατεταμένη περίοδο ζέστης (όχι 2-3 μέρες, αλλά πάνω από εβδομάδα), με θερμοκρασίες, η ελάχιστη πάνω από 26 και η μέγιστη πάνω από 39 βαθμούς, που συνοδεύεται συνήθως από υγρασία και έχει δυσμενείς επιπτώσεις για την υγεία μας ή ακόμα και τη ζωή μας. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η θερμότητα και η ηλιακή ακτινοβολία μπορούν να υπερθερμάνουν το ανθρώπινο σώμα.
Ας τα δούμε λίγο πιο αναλυτικά από την ιατρική σκοπιά.
Το σώμα μας έχει μια μέση θερμοκρασία 36-37 βαθμούς και όταν υπερθερμαίνεται από οποιαδήποτε αιτιολογία π.χ. άσκηση, πυρετός, αυξημένος μεταβολισμός, μετά από ένα λουκούλιο γεύμα κλπ, τότε με διάφορους μηχανισμούς που στοχεύουν στη διατήρηση σταθερής θερμοκρασίας (λέγονται και μηχανισμοί ομοιοστασίας), προκαλείται αποβολή θερμοκρασίας προς το περιβάλλον.
Ο οργανισμός μας «υπακούει» στους νόμους της φυσικής που λέει ότι «η ενέργεια δεν χάνεται, μεταφέρεται ή μετατρέπεται από μια μορφή σε άλλη».
Όταν λοιπόν το σώμα υπερθερμαίνεται, η αποβολή γίνεται κυρίως με δυο μηχανισμούς:
- με αποβολή ιδρώτα από το δέρμα
- με αποβολή υδρατμών από την αναπνοή
Για αυτούς τους λόγους, πρέπει να πίνουμε πολύ νερό ώστε να μην αφυδατωθούμε.
Όταν η εξωτερική θερμοκρασία στο περιβάλλον είναι κάτω από 36-37 βαθμούς δηλαδή είναι μικρότερη από τη θερμοκρασία του σώματος μας, αυτή η μεταφορά ενέργειας (υπερθέρμανση), γίνεται πιο εύκολα (από το πιο ζεστό σώμα στο πιο ψυχρό περιβάλλον). Τι γίνεται όμως όταν υπάρχει καύσωνας;
Τότε, η ροή της θερμοκρασίας, αντιστρέφεται και η μεγάλη ζέστη από το περιβάλλον αρχίζει να μεταφέρεται στο σώμα μας. Ο οργανισμός μας αντιστέκεται (είπαμε, θέλει να κρατήσει την «ομοιοστασία»), αλλά για να τα καταφέρει να διώξει κι άλλη περισσότερη θερμοκρασία, χρειάζονται πιο έντονοι και πιο δύσκολοι μηχανισμοί.
Τα πράγματα δυσκολεύουν, ο ιδρώτας θερμαίνεται και πρέπει να μετατραπεί σε υδρατμούς για να εξατμιστεί. Αν όμως υπάρχει και υψηλή υγρασία (πολύ συχνό φαινόμενο στους καύσωνες), τότε ούτε αυτός ο μηχανισμός ψύξης μπορεί να λειτουργήσει. Αν μαζί με αυτά συνυπολογίσουμε και την απώλεια νερού και ιχνοστοιχείων (π.χ. αλάτι και άλλους ηλεκτρολύτες), τότε προκαλούνται αφυδάτωση και ηλεκτρολυτικές διαταραχές, συνεχώς επιδεινούμενες, ώρα με την ώρα.
Φανταστείτε ότι σε μία ώρα καύσωνα, ένα άτομο μπορεί να αποβάλλει 1,5 λίτρο ιδρώτα, προσπαθώντας να διορθώσει την άνοδο της θερμοκρασίας του σώματος. Και αυτά μπορεί να επισυμβούν σε ένα άτομο που είναι υγιές, αλλά μπορεί να έχει και άλλα χρόνια νοσήματα, με νεφρική διαταραχή, με καρδιακή ανεπάρκεια, με φάρμακα που μπορεί να επηρεάζουν την ηλεκτρολυτική ισορροπία (π.χ. διουρητικά), διαβητικός με ή χωρίς ινσουλινοαγωγή αλλά με εύκολη τάση για οξεοβασικές διαταραχές (συχνή είναι η κετοξέωση στους διαβητικούς εν καιρώ καύσωνα) και πολλές ακόμα χρόνιες ασθένειες που χειροτερεύουν την πρόγνωση.
Σιγά σιγά το σώμα θερμαίνεται και εμφανίζονται 3 στάδια:
- Θερμικές κράμπες με μυϊκούς σπασμούς σε χέρια, πόδια, κοιλιακή χώρα, με έντονους πόνους
- Θερμική εξάντληση, προάγγελος της θερμοπληξίας, με ταχυκαρδία, έντονη εφίδρωση, ωχρότητα, σπασμούς, ναυτία, εμετούς, αδυναμία, κεφαλαλγία, τάση λιποθυμίας. Αν δεν διορθωθεί η κατάσταση σε αυτό το επίπεδο, ακολουθεί η...
- Θερμοπληξία, όπου ανεβαίνει η θερμοκρασία του σώματος, δεν έχουμε όμως πια ιδρώτα, μπορεί να υπάρχουν πολλά από τα ανωτέρω συμπτώματα, τα νεφρά μας συνήθως καταρρέουν, ακολουθεί και η καρδιακή λειτουργία, παρουσιάζεται σύγχυση και τελικά απώλεια συνειδήσεως - κώμα. Αν η θερμοκρασία του σώματος υπερβεί τους 40-42 βαθμούς, οι βλάβες των οργάνων είναι πολύ βαριές και πολύ σοβαρές που μπορεί να οδηγήσουν και στο θάνατο.
Για αυτό πρέπει πριν εμφανιστεί το 3ο στάδιο, δηλαδή η θερμοπληξία,
- να σταματήσει γρήγορα κάθε δραστηριότητα στο θερμό περιβάλλον (κάτι παππούδες που ασχολούνται με κηπευτικά ή βγαίνουν βόλτες στο λιοπύρι ή διαβητικοί που παίζουν ρακέτες στη θάλασσα, καρδιοπαθείς σε ταβέρνες που τρώνε και πίνουνε μέχρι τελικής πτώσεως από το φαγητό - το ποτό και τη ζέστη κλπ)
- να μεταφερθούν σε δροσερό χώρο πχ σε σπίτι ή κρατικές δομές με κλιματισμό
- να δωθούν σιγά σιγά άφθονα υγρά ώστε να διορθωθεί μια πιθανή αφυδάτωση
- στην ανάγκη να μεταφερθούν σε νοσοκομείο για ιατρική περίθαλψη ακόμα και υποθερμικό μπάνιο
Η ζωή μπορεί να κρέμεται από μία κλωστή και να μην το έχουν καταλάβει. Και σε λίγο μπορεί να είναι αργά...!
* Ο Νικόλαος Γεωργιάδης είναι Ιατρός ειδικός παθολόγος με εξειδίκευση στα Καρδιομεταβολικά Νοσήματα.
