Οι στενοί οικογενειακοί δεσμοί και η κοινωνική στήριξη είναι παράγοντες που συνετέλούν στην πρόληψη της εκφυλιστικής καρδιοπάθειας, όπως έχει αποδειχθεί από επιστημονικές έρευνες.
Αυτή η διαπίστωση προέκυψε από μελέτες ανάμεσα σε Ιάπωνες μετατανάστες που ζούν στην ΗΠΑ. Οι Ιάπωνες που ζουν στην Ιαπωνία είχαν πολύ χαμηλά ποσοστά καρδιοπάθειας και καρκίνου. Ωστόσο, όταν οι Ιάπωνες άρχισαν να μεταναστεύουν στις ΗΠΑ κατά κύματα, ο νέος τρόπος ζωής και οι επακόλουθες αλλαγές στη διατροφή, αποδείχτηκαν ολέθριες για την υγεία τους.
Η δεύτερη γενιά μεταναστών Ιαπώνων είχε ήδη χάσει τα πλεονεκτήματα υγείας που είχε έναντι του αμερικανικού πληθυσμού. Αρχικά, οι επιστήμονες υπέθεσαν ότι η τυπική αμερικανική, πλούσια σε λίπη δίαιτα ευθυνόταν γι' αυτή την εξέλιξη. Ωστόσο, σύντομα η θεωρία αυτή καταρρίφθηκε.
Μία υποομάδα Ιαπώνων μεταναστών στην Καλιφόρνια εξακολούθησε να εμφανίζει πολύ χαμηλά ποσοστά καρδιοπάθειας, ανεξάρτητα από τα επίπεδα χοληστερόλης αίματος. Η ομάδα αποτελείτο από άντρες που είχαν διατηρήσει την ιαπωνική τους ταυτότητα. Αυτοί οι άντρες ζούσαν σε γειτονιά Ιαπώνων, μετείχαν σε παραδοσιακά ιαπωνικά πολιτιστικά και κοινωνικά δρώμενα και μιλούσαν στη μητρική τους γλώσσα. Οι στενοί οικογενειακοί δεσμοί και η κοινωνική στήριξη ήταν οι μόνοι παράγοντες που συνετέλεσαν στην πρόληψη της εκφυλιστικής καρδιοπάθειας. Ακόμα και αν αντιμετώπιζαν προσωπικά προβλήματα ή οικονομικές δυσκολίες, λάμβαναν στήριξη από μια μεγάλη οικογένεια, η οποία παρείχε ηθική και, ενίοτε, οικονομική στήριξη.
Η σουηδική μελέτη επιβεβαίωσε ότι οι συχνές κοινωνικές επαφές μεταξύ των αντρών, όπως οι φιλίες, οι συναντήσεις σε αθλητικές δραστηριότητες, οι βραδιές πόκερ κτλ., μπορούν να επιφέρουν έως και 50% μείωση των ποσοστών καρδιοπάθειας. Ενώ φαίνεται ότι κανένα φάρμακο δεν μπορεί να επιφέρει τόσο εντυπωσιακά αποτελέσματα. Η αίσθηση απόρριψης, αποκλεισμού και μοναξιάς μπορεί στην κυριολεξία να “ραγίσει” την καρδιά και να μετατρέψει εύκολα έναν υγιή σε καρδιοπαθή. Παρεμφερείς μελέτες σε άνεργους άντρες έδειξαν ότι τα άτομα που λάμβαναν ουσιαστική στήριξη από τα μέλη της οικογένειας, τους συγγενείς και τους φίλους τους είχαν μειωμένες πιθανότητες να εμφανίσουν σωματικά ή διανοητικά προβλήματα.
Οι κύριοι παράγοντες επικινδυνότητας
Εργασιακή ικανοποίηση
Μία από τις σημαντικότερες ανακαλύψεις που έχουν γίνει σχετικά με την υπ' αριθμόν ένα θανατηφόρα νόσο, αναφέρεται στην εργασιακή ικανοποίηση και την αξιολόγηση της ευτυχίας. Αυτοί οι απροσδόκητοι παράγοντες επικινδυνότητας ήρθαν στο προσκήνιο όταν Αμερικανοί ερευνητές αναζήτησαν τα βαθύτερα αίτια της καρδιοπάθειας.
Αν ρωτήσετε κάποιον στο δρόμο αν είναι ικανοποιημένος από τη δουλειά του και εν γένει ευχαριστημένος τη ζωή του, η απάντηση του αποτελεί αξιόπιστη πρόγνωση για την υγεία της καρδιάς του. Θα ήταν απλοϊκό να πούμε ότι η καρδιοπάθεια προκαλείται μόνο από το το κάπνισμα, την υπερφαγία, την κατάχρηση αλκοόλ, κτλ. Αυτοί οι παράγοντες επικινδυνότητας δεν αποτελούν τα απόλυτα αίτια της καρδιακής δυσλειτουργίας, αλλά μάλλον τα επακόλουθα μιας μη ικανοποιητικής ζωής.
Tα αρχικά αίτια της καρδιοπάθειας (δηλαδή η έλλειψη ευτυχίας και ικανοποίησης) μπορεί να υφίστανται ακόμα και αφού εξαλειφθούν όλοι οι υπόλοιποι παράγοντες επικινδυνότητας.
Πολλοί άνθρωποι με απολύτως καθαρές αρτηρίες και κανένα φανερό πρόβλημα υγείας έχουν πεθάνει από οξύ έμφραγμα μυοκαρδίου. Πολλοί από αυτούς δεν κάπνισαν ποτέ, δεν έπιναν αλκοόλ και δεν ακολουθούσαν καταπονητικό τρόπο ζωής. Αλλά ήταν δυστυχισμένοι.
Μελέτη η οποία διενεργήθηκε το 1998 από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Τζον Χόπκινς επιβεβαίωσε αυτό που είχε διαπιστωθεί σε 10 προγενέστερες μελέτες: Οι άντρες που πάσχουν από κλινική κατάθλιψη έχουν διπλάσιες πιθανότητες, συγκριτικά με όσους δεν υποφέρουν από κλινική κατάθλιψη, να υποστούν καρδιακό επεισόδιο ή να εμφανίσουν καρδιοπάθεια. Αν η «μαχαιριά στην καρδιά», το μαράζι, είναι αρκετά έντονο, είναι κάλλιστα εφικτό να αποφραχθούν οι αρτηρίες και να αποδιοργανωθεί ο οργανισμός. Γονιδιακές μελέτες έδειξαν ότι ηδιπλή έλικα του DNA, η οποία ρυθμίζει την υγεία όλων των κυττάρων, συστέλλεται ή βραχύνεται όποτε νιώθουμε φόβο, θλίψη, ζήλια, θυμό ή μίσος. Είναι σαν μια δυσλειτουργία του λογισμικού ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή, η οποία καθιστά αδύνατη την εύρυθμη λειτουργία του.
Η δυσαρέσκεια επηρεαζει και τους μυς των αρτηριών και της καρδιάς. Αν η δυσαρέσκεια εξακολουθήσει να υφίσταται, η νόσηση είνα αναπόφευκτη, και το πιο αδύναμο τμήμα του σώματος είναι το πρώτο που θα υποκύψει στη χρόνια ανεπάρκεια. Αν αυτό το όργανο τυγχάνει να είναι η καρδιά τότε ενδέχεται να εμφανιστεί καρδιοπάθεια.
Ακόμα και αν ένα άτομο παίρνει αντιοξειδωτικά κατά κόρον (πιστεύεται ότι προστατεύουν τις αρτηρίες από τις ελεύθερες ρίζες), αυτά ούτε θα αφομοιώνονται ούτε θα διαβιβάζονται στις αλλοιωμένες αρτηρίες. Η ελλιπής άντληση ικανοποίησης από τη ζωή παραλύει την πέψη, το μεταβολισμό και την απέκκριση, με επακόλουθο την τοξίκωση και τις αλλοιώσεις σε όλους τους ιστούς. Τα άτομα με αποφραγμένες στεφανιαίες αρτηρίες δεν νοσούν μόνο στην περιοχή της καρδιάς, αλλά σε όλο τους το σώμα.
Ουσιαστικά, νοσούν γιατί έχουν νοσηρή αντίληψη για τον εαυτό τους. Φαίνεται ότι ο σημαντικότερος καθοριστικός νοσογόνος παράγοντας είναι η έλλειψη ευτυχισμένης, ικανοποιητικής ζωής. Μία νέα μελέτη για τις γυναίκες, η οποία δημοσιεύτηκε στο ιατρικό περιοδικό General Psychiatry και ανακοινώθηκε στα ΜΜΕ τον Σεπτέμβριο του 2007, έδειξε ότι οι γυναίκες που υποφέρουν από κρίσεις πανικού διατρέχουν τριπλάσιο κίνδυνο για έμφραγμα ή εγκεφαλικό επεισόδιο μέσα σε πέντε έτη.
Πώς όμως ο παρατεταμένος θυμός, η κατάθλιψη και το άγχος βλάπτουν την καρδιά;
Οι ερευνητές αναζητούν απάντηση σε αυτό το ερώτημα εδώ και χρόνια. Με επικεφαλής τον δρ. Boyle από το Πανεπιστήμιο Ντιουκ της Βόρειας Καρολίνα, ερευνητική ομάδα εξέτασε αν η στενοχώρια πυροδοτεί τον τύπο της φλεγμονής που βλάπτει την καρδιά και τα αιμοφόρα αγγεία.
Κατά το διάστημα 1972-2000 οι ερευνητές μελέτησαν μία ομάδα 300 υγιών μεσήλικων αντρών. Συγκεκριμένα, επέβλεπαν δύο σημαντικούς δείκτες φλεγμονής του αίματος, οι οποίοι είναι γνωστοί ως C3 και C4. Ιδίως ο C3 έχει συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο για καρδιοπάθεια. Επίσης, αξιολογήθηκε η κατάθλιψη, ο θυμός και η εχθρότητα. Σε πρόσφατο τεύχος του περιοδικού Brain, Behavior and Immunity, η ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου Ντιουκ ανέφερε ότι οι υψηλότερες αυξήσεις στο δείκτη C3 στο διάστημα 1992-2002, σημειώθηκαν στους άντρες που εμφάνιζαν τα υψηλότερα επίπεδα κατάθλιψης, θυμού και εχθρότητας.
Σε νέα έρευνα, η οποία χρηματοδοτήθηκε από φορείς υγείας της βρετανικής και αμερικανικής κυβέρνησης, διαπιστώθηκε ότι τα άτομα που θεωρούν ότι υφίστανται άδικη μεταχείριση έχουν αυξημένες πιθανότητες να εμφανίσουν στεφανιαία νόσο.
Το βασικό μήνυμα της μελέτης είναι ότι αν πιστεύουμε ότι η ζωή είναι άδικη μαζί μας, η καρδιά μας θα μας προδώσει. Στη συγκεκριμένη μελέτη διαπιστώθηκε ότι όσοι θεωρούσαν ότι τύγχαναν άδικης μεταχείρισης είχαν αυξημένες πιθανότητες να εμφανίσουν στηθάγχη ή να υποστούν έμφραγμα. Όσοι θεωρούσαν ότι είναι θύματα κατάφωρης αδικίας είχαν αυξημένες πιθανότητες κατά 55%να υποστούν στεφανιαίο επεισόδιο, συγκριτικά με τα άτομα που θεωρούσαν ότι η ζωή είναι δίκαιη.
Σύμφωνα με την αναφορά, η οποία δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Journal of Epidimiology and Community Health (τ. 61, αρ. 6, Ιούνιος 2007, σ. 513-518), τα άτομα που θεωρούν ότι είναι θύματα διακρίσεων, συχνά αντιδρούν με κατάχρηση αλκοόλ, κάπνισμα και υπερφαγία. Οι ερευνητές συνιστούν να συμπεριλαμβάνονται ερωτήσεις γύρω από την άδικη μεταχείριση στα καθιερωμένα τσεκάπ.
Ο λόγος για τον οποίο η σύγχρονη ιατρική έχει αποτύχει οικτρά στην παροχή μόνιμης θεραπευτικής λύσης για τους καρδιοπαθείς, είναι το γεγονός ότι η προσέγγιση της δεν μεριμνά για την αύξηση της ευτυχίας. Εντούτοις, κατεξοχήν καθοριστικός παράγοντας για οποιαδήποτε πάθηση, συμπεριλαμβανομένης της στεφανιαίας νόσου, είναι η έλλειψη ευτυχίας και ικανοποίησης. Ο άνθρωπος στρεσάρεται, παίρνει ναρκωτικά, καταναλώνει υπέρμετρες ποσότητες πρωτεΐνης και άλλων τροφών, κάνει κατάχρηση αλκοόλ, καπνού και καφέ, γίνεται εργασιομανής ή μισεί τη δουλειά του ή τον εαυτό του, όταν στερείται την εσωτερική χαρά και γαλήνη.
Η ανάγκη μας για αγάπη
Η ικανοποίηση που αντλούμε από τη ζωή αυξάνεται πολλαπλάσια όταν αφιερώνουμε χρόνο όχι μόνο για τη σωματική και διανοητική μας εξέλιξη, αλλά και στις πνευματικές μας ανάγκες. Ο εσωτερικός μας εαυτός λαχταρά να αναγνωριστεί ως ένα πνευματικό ον, το οποίο διέπεται από αμιγή, άνευ όρων ευδαιμονία. Ένα πραγματικά ευτυχισμένο άτομο βιώνει βαθιά ικανοποίηση όταν μοιράζεται τις αγαπημένες όψεις του εαυτού του με άλλους – αυτό αποκαλείται αγάπη. Η αγάπη είναι το βασικότερο χαρακτηριστικό του ανθρώπου. Η αγάπη είναι η δύναμη που κάνει την καρδιά να πάλλεται, τα κύτταρα να ευδοκιμούν και το πνεύμα να φτερουγίζει. Αυτή είναι η ουσία της πνευματικής ζωής, μιας ζωής γεμάτης πνεύμα και νόημα. Ωστόσο, υπάρχουν διαστήματα στα οποία η αγάπη μπαίνει στο περιθώριο ή δεν εκφράζεται. Αν η αγάπη δεν ρέει μέσα και έξω από το σώμα, το κέντρο της καρδιάς κατακλύζεται από βαθιά θλίψη.
Εαν πάσχετε από καρδιοπάθεια, ρωτήστε τον εαυτό σας τα εξής:
- Μήπως ακολουθώ έναν τρόπο ζωής που είναι επιβλαβής για την υγεία μου, και αν ναι, γιατί το κάνω;
- Πιστεύω ότι κανένας δεν με αγαπάει;
- Φοβάμαι ότι ο/η σύντροφος μου θα με απορρίψει;
- Μήπως θυματοποιούμαι εξαιτίας της δικής μου στάσης ή εξαιτίας της νοοτροπίας των άλλων;
- Θεωρώ ότι έχω έναν βαθύτερο προορισμό στη ζωή, αλλά δεν μπορώ να τον βρω; Είμαι θλιμμένος επειδή δεν παίρνω από τη ζωή αυτά που θέλω;
- Και το σημαντικότερο απ' όλα, μήπως φοβάμαι να αγαπήσω επειδή δεν θέλω να πληγωθώ;
Όταν ένα άτομο που δεν αγαπά τον εαυτό του εισπράττει αγάπη από εμάς, η καρδιά του θεραπεύεται. Η προσφορά βοήθειας στα άτομα που τη χρειάζονται, ανοίγει και ηρεμεί την καρδιά. Αυτό προλαμβάνει την καρδιοπάθεια. Πάντα υπάρχει κάποιος που χρειάζεται τη βοήθεια μας. Όταν κάνουμε τη διαφορά στη ζωή ενός ατόμου, αυτομάτως θα αισθανθούμε κι εμείς ότι εισπράττουμε αγάπη.
Η θετική επίδραση ενός συντρόφου που μας αγαπά
Μεγάλες έρευνες σε άντρες που είχαν υποστεί έμφραγμα έδειξαν ότι η αίσθηση ότι η σύζυγος τους τους αγαπά, αποτέλεσε τον παράγοντα που καθόρισε την επιβίωση τους από το καρδιακό επεισόδιο. Τα καρδιακά επεισόδια συχνά αποτελούν αποκάλυψη για τα αποξενωμένα ζευγάρια, που είχαν λησμονήσει πώς είναι να είσαι σε μια ποιοτική σχέση.
Η αιφνίδια εγγύτητα που βιώνουν πολλά ζευγάρια μετά το καρδιακό επεισόδιο, αποτελεί κίνητρο επιβίωσης για πολλούς ασθενείς, οι οποίοι εν γένει επιβιώνουν. Οι στατιστικές σε άτομα που υπέστησαν έμφραγμα δείχνουν ότι οι περισσότεροι άντρες ένιωθαν απομονωμένοι ή παρεξηγημένοι πριν από το επεισόδιο. Τα μικρά επεισόδια επέφεραν το θάνατο μόνο στους άντρες που αισθάνονταν ότι οι γυναίκες τους δεν τους αγαπούσαν πια. Αν μια σχέση «επανέλθει στη ζωή» ως αποτέλεσμα του επεισοδίου, τότε ακόμα και μία σφοδρή καρδιακή προσβολή δεν θα αποβεί θανατηφόρα. Οι περισσότεροι άντρες είναι ευαίσθητοι, παρότι δεν το παραδέχονται. Εν γένει, προβάλλουν ένα ασυγκίνητο πρόσωπο και υποφέρουν σιωπηλά όταν πληγώνονται. Οι περισσότεροι θεωρούν ότι τα δάκρυα είναι ένδειξη αδυναμίας, ιδίως μπροστά σε μια γυναίκα. Εντούτοις, αυτή η τάση των αντρών να κρύβουν τα συναισθήματα τους, αυξάνει σε μεγάλο βαθμό τις πιθανότητες τους για καρδιακό επεισόδιο. Το καρδιακό επεισόδιο αποκαλύπτει την ευάλωτη πλευρά του άντρα και την ανάγκη του για στήριξη και ασφάλεια. Αν επιτρέψει στο σύντροφο του να διακρίνει αυτή την «άγνωστη» πλευρά του, αναδύεται συμπόνια, αγάπη, εγγύτητα και αναζωογόνηση.
Μία νέα βρετανική μελέτη επιβεβαίωσε όλα αυτά. Έδειξε ότι ποιοτικές, στενές σχέσεις με το σύντροφο, τους συγγενείς και τους κοντινούς φίλους μειώνουν σε αξιοσημείωτο βαθμό τον κίνδυνο των ατόμων που έχουν ήδη υποστεί καρδιακό επεισόδιο, για ένα δεύτερο καρδιακό επεισόδιο στο μέλλον. Ουσιαστικά, τα άτομα που έχουν επιβιώσει ενός καρδιακού επεισοδίου, που δεν είχαν ποιοτικές σχέσεις οι οποίες προσφέρουν συναισθηματική στήριξη ή κοινωνικες επαφές, διέτρεχαν διπλάσιο κίνδυνο να εμφανίσουν σοβαρά καρδιολογικά προβλήματα μέσα σε ένα χρόνο από το πρώτο επεισόδιο.
Πάντα έχουμε τη δυνατότητα να αγγίξουμε κάποιον με στοργή, γενναιοδωρία και ειλικρίνεια – θα αισθανθούμε καλά όταν το πράξουμε, γιατί κάτι τέτοιο “ανοίγει” την καρδιά. Τα τραύματα και τα εμφράγματα πλήττουν μόνο τις κλειστές καρδιές. Το να ζούμε κατά τρόπο που αναιρεί τον κίνδυνο του εμφράγματος, είναι ζήτημα επιλογής, όχι τύχης. Φροντίστε την καρδιά σας και θα σας φροντίσει και αυτή.
Απόσπασμα από το βιβλίο του συγγραφέα Andreas Moritz “Ηeart disease no more”
Επιμέλεια Γιάννα Σουλάκη
