Της Γιάννας Σουλάκη
Ο εγκέφαλός μας είναι ένας ισχυρός ανιχνευτής ψεύδους, λένε οι επιστήμονες, αρκεί να τον χρησιμοποιήσουμε σωστά. Ειδικά στις μέρες μας, που το διαδίκτυο βρίθει ψεμάτων και παραπλανητικών ειδήσεων, η αληθινή γνώση έχει ίσως περισσότερη σημασία από ποτέ. Όλοι μας έχουμε την ικανότητα να δούμε μέσα από τα ψέματα και να προστατεύσουμε τους εαυτούς μας από την παραπληροφόρηση. Έτσι, αν δώσουμε ιδιαίτερη προσοχή και ακολουθήσουμε τις συμβουλές των ειδικών, θα μπορούσαμε να ενισχύσουμε αυτή την ικανότητά μας, σε καθημερινή βάση.
Δείτε κάποιες επιστημονικές προτάσεις από τον καθηγητή ανθρωπολογίας Agustin Fuentes Ph.D. του Πανεπιστημίου Notre Dame της Ιντιάνα των ΗΠΑ, που μπορεί να σας βοηθήσουν να προστατευτείτε και να έχετε καλύτερη πληροφόρηση για τα όσα διαδραματίζονται γύρω σας:
Παραδεχθείτε ότι δεν καταλαβαίνετε
Ο κόσμος μας, είναι ένας εξαιρετικά πολύπλοκος και πολυδιάστατος χώρος και η σύγχρονη πολιτική, η οικονομία και οι κοινωνικές σχέσεις, μπορεί να είναι πολλές φορές ένας πραγματικός πονοκέφαλος. Την ίδια στιγμή η υπερ-πληροφόρηση, δηλαδή η μεγάλη ποσότητα και πυκνότητα των πληροφοριών στο διαδίκτυο, δρα με καταλυτικό τρόπο στον εγκέφαλό μας. “Εμείς οι άνθρωποι, έχουμε ένα ιδιαίτερα καταπληκτικό μυαλό και μια από τις βασικές λειτουργίες του, είναι να μας βοηθά να αναγνωρίζουμε ότι κάποια πράγματα, πραγματικά δεν βγάζουν νόημα” υποστηρίζει μιλώντας στο psychologytoday.com ο ανθρωπολόγος και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Notre Dame, Agustin Fuentes Ph.D. και συνεχίζει : “Μπορεί να είμαστε σε σύγχυση και να μην μπορούμε να παρακολουθήσουμε την αλληλουχία μιας επιχειρηματολογίας...Ας παραδεχτούμε, λοιπόν, ότι δεν καταλαβαίνουμε κι ότι αυτό είναι ένα φυσιολογικό κομμάτι της λειτουργίας του εγκεφάλου μας, ειδικά όταν προβληματιζόμαστε πάνω σε κάτι αντιφατικό, ή εκτός της σφαίρας εμπειρίας μας. Όταν αποδεχθούμε με ειλικρίνεια ότι δεν κατανοούμε πλήρως, π.χ. πώς λειτουργεί η χρηματιστηριακή αγορά, τότε αυτό είναι ένα σημαντικό πρώτο βήμα για να προστατευθούμε από τις προκλητικά ψεύτικες ειδήσεις που συναντούμε καθημερινά”, λέει ο καθηγητής.
Αγκαλιάζοντας το γεγονός ότι πάντα έχουμε περισσότερα πράγματα να μάθουμε είναι κάτι που μας βοηθάει να μένουμε ψύχραιμοι, αλλά και μας κάνει καλύτερους στοχαστές.
Αμφισβητήστε ότι διαβάζετε
Μπείτε σε διαδικασία να αμφισβητείτε ό, τι βλέπετε στο διαδίκτυο και να αναρωτηθείτε γιατί συμφωνείτε ή διαφωνείτε μ''αυτό που διαβάζετε. Μήπως η αντίδρασή σας πηγάζει από τις προσωπικές σας εμπειρίες ή σε σχέση με το τι μάθατε στο σχολείο; Μήπως είστε επηρεασμένοι από ένα βιβλίο που έχετε διαβάσει, τις απόψεις κάποιου μέλους της οικογένειάς σας, ενός φίλου, συνεργάτη, ή συναδέλφου; “Το "Φαίνεται σωστό ή λάθος” και το “συμφωνώ ή διαφωνώ” με κάποια πληροφορία, πολύ συχνά έχει να κάνει με το εάν αυτό ταιριάζει με τις πεποιθήσεις μας”, υποστηρίζει ο καθηγητής Agustin Fuentes.
Έτσι, πολύ συχνά αποδεχόμαστε ή απορρίπτουμε τις πληροφορίες με σπασμωδικό τρόπο, αντί να μπαίνουμε σε έναν προβληματισμό. “Όταν αγκαλιάζουμε μια ιδέα, επειδή «ταιριάζει» με τις πεποιθήσεις μας, δείχνει προκατάληψη. Όλοι μας έχουμε προκαταλήψεις και έτσι καλό είναι να αναρωτηθούμε, εάν χάνουμε μια πραγματική ευκαιρία να μάθουμε κάτι νέο ή χρήσιμο”, λέει ο Fuentes.
Προσπαθήστε, λοιπόν, να εξετάσετε με μεγαλύτερη αντικειμενικότητα τις ειδήσεις και να ανιχνεύσετε την ύπαρξη των προσωπικών σας προκαταλήψεων μέσα σ''αυτές. Οταν το κάνετε αυτό, τότε θα έχετε κάνει το πιο δύσκολο έργο: θα μπορείτε καλύτερα να διακρίνετε εάν μια πληροφορία σας λέει κάτι σωστό ή όχι.
Ελέγξτε τις πηγές της ενημέρωσής σας
Για να καταλήξετε αν κάποια πληροφορία είναι αξιόπιστη, θα πρέπει να γνωρίζετε την προέλευση της είδησης, υποστηρίζει ο καθηγητής Agustin Fuentes: “Ιδανικά καλό θα ήταν να γνωρίζετε τον συντάκτη της είδησης και τις πηγές που επικαλείται. Οι πληροφορίες που ελέγχονται μέσω των πηγών μπορούν να αξιολογηθούν καλύτερα. Τα sites, που δεν αναφέρουν τους συγγραφείς – συντάκτες των ειδήσεων και δεν αναφέρουν πηγές, δεν προσφέρουν καμία απόδειξη φερεγγυότητας και καλό θα ήταν να μην υπολογίζετε αυτά που διαβάζετε σ''αυτά, καθώς δεν παρέχεται ασφάλεια στην ποιότητα των ειδήσεων. Κάθε φορά που κάποιος αυτο-χαρακτηρίζεται ως «ειδικός», εσείς ελέγξτε τα διαπιστευτήρια του και τι έχει ξαναγράψει στο παρελθόν. Μια αναζήτηση στο Google μπορεί να κάνει θαύματα και μπορεί να εκθέσει ανθρώπους που προσποιούνται ότι έχουν μεγαλύτερη κατάρτιση, δεξιότητες ή λιγότερη προκατάληψη, από αυτή που πραγματικά έχουν.
Οι πηγές έχουν μεγάλη σημασία. Όταν διαβάζετε τις φράσεις: “Γνωρίζω”, “Λένε”, “Κάποιοι άνθρωποι υποστηρίζουν”, “Όλοι γνωρίζουν” και “Σύμφωνα με πηγές” και άλλες παρόμοιες, τότε πιθανότατα τίποτα σ''αυτό που διαβάζετε δεν είναι αληθινό και έγκυρο. Αυτές οι προτάσεις είναι εργαλεία που χρησιμοποιούνται στην κατεύθυνση να χειραγωγήσουν τη σκέψη μας, τις γνώσεις μας και την κριτική ικανότητα του εγκεφάλου μας. Το ίδιο ισχύει και με την χρήση στατιστικών στοιχείων και αριθμών. Αν μια ιστοσελίδα παρουσιάζει στατιστικά στοιχεία, χάρτες, διαγράμματα ή αριθμούς χωρίς να αναφέρει από που προέρχονται, να είστε επιφυλακτικοί. Οι στατιστικές πρέπει να προκύπτουν μέσα από έρευνα και να μην είναι “στον αέρα”. Αυτό ισχύει και με τη χρήση των ποσοστών, καθώς, αν κάποιος επικαλείται ότι “το 45% των ανθρώπων κάνει το Χ ή το Ψ”, αλλά δεν λέει από ποια μελέτη προέκυψε αυτό το ποσοστό, τότε τα συγκεκριμένα δεδομένα δεν πρέπει να τα εμπιστευτείτε.
Εμπιστευτείτε τις επίσημες πηγές
Ένας τρόπος για να ελέγξετε εάν μια πληροφορία είναι έγκυρη, είναι να επισκεφθείτε τα επίσημα sites Πανεπιστημιακών και Ερευνητικών Κέντρων, τα ανεξάρτητα ή και κυβερνητικά Ινστιτούτα και Οργανισμούς (όπως είναι το Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων ή η Στατιστική Υπηρεσία), τους Ακαδημαϊκούς Οργανισμούς και τις Επιστημονικές Ενώσεις (π.χ. ανθρωπολόγων, ψυχολόγων, βιολόγων, ιστορικών, κλπ). Οι ιστοσελίδες αυτές στην συντριπτική τους πλειοψηφία διαθέτουν πληροφορίες υψηλής ποιότητας και κατάρτισης, αλλά και εξειδικευμένες πληροφορίες σε σχέση με αυτό που αναζητάτε να μάθετε. Οι συντάκτες αυτών των πληροφοριών δίνουν προτεραιότητα στην εκπαίδευση και αναφέρουν τις πηγές τους.
Πολλά ιδιωτικά και δημόσια ιδρύματα, έχουν ιστοσελίδες με πολύ σοβαρές και έγκυρες πληροφορίες. Ωστόσο, προσοχή καθώς ακόμη και σ''αυτές τις περιπτώσεις καλό θα ήταν να είστε λίγο επιφυλακτικοί σχετικά με τους οικονομικούς τους χρηματοδότες, καθώς δεν αποκλείεται κάποια από αυτά να μην είναι και τόσο αμερόληπτα. Το “ποιος πληρώνει” στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και σε μια ιστοσελίδα, μπορεί να μας πει πολλά (αν και όχι πάντα) σχετικά με το περιεχόμενο των ειδήσεων που υπάρχουν σ'' αυτά.
Μεγάλες ειδησεογραφικές ιστοσελίδες και τηλεοπτικά κανάλια μπορεί σας δίνουν εύκολα και γρήγορα μεγάλο όγκο πληροφοριών, αλλά να προτιμάτε περισσότερο αυτά τα μέσα, που προσφέρουν ανάλυση και εις βάθος αναφορές, αλλά και πληροφορίες από πολλές πλευρές. Τα μέσα που φιλοξενούν ποικίλες και διαφορετικές απόψεις είναι τα πιο ασφαλή. Επίσης, καλό θα ήταν στα μεγάλα εθνικά ή παγκόσμια γεγονότα, να ανατρέχετε σε sites που σας δίνουν πολλαπλές πηγές και ιστορικές αναφορές. Αυτό είναι που κάνει τη διαφορά ανάμεσα στην πραγματική ειδησεογραφία και στον απλό εντυπωσιασμό. Ένας καλός εμπειρικός κανόνας είναι να επικεντρώνεστε στις ιστοσελίδες, όπου υπάρχει περισσότερη εις βάθος κάλυψη των γεγονότων.
Με πληροφορίες από psychologytoday.com
