Ο 47ος Πρόεδρος των ΗΠΑ από την πρώτη ημέρα της δεύτερης θητείας του αποφάσισε να γκρεμίσει με κάθε δυνατό μέσο το εμπορικό πολυμερές σύστημα όπως το γνωρίζαμε μέχρι σήμερα, τινάζοντας την αρχιτεκτονική των εφοδιαστικών αλυσίδων και μαζί τους τα όποια καλά της παγκοσμιοποίησης, με κυριότερο εκείνο των φθηνών τιμών για τα περισσότερα αγαθά.
Η επιθετική εμπορική πολιτική των ΗΠΑ αν εδραιωθεί, αναμένεται να δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα παγκόσμιου βεληνεκούς, με βασικότερα την επιβράδυνση της οικονομίας, την άνοδο του πληθωρισμού, την περαιτέρω αποδόμηση των παγκόσμιων εφοδιαστικών αλυσίδων και εν ευθέτω χρόνω την αύξηση της ανεργίας.
Η οικονομία των ΗΠΑ φαίνεται να είναι από τις πρώτες που θα πληρώσουν το αντίτιμο, με πολλούς αναλυτές να εκφράζουν ήδη την πεποίθηση ότι το μπαράζ δασμών οδηγεί την αμερικανική οικονομία σε ένα περιβάλλον στασιμοπληθωρισμού.
Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του CNBC, η μέση πρόβλεψη 14 επιφανών οικονομολόγων δείχνει ότι το ΑΕΠ των ΗΠΑ θα παρουσιάσει αύξηση μόλις 0,3% στο πρώτο τρίμηνο του 2025.
Αν επιβεβαιωθεί αυτή η πρόβλεψη, τότε θα μιλάμε για τον βραδύτερο ρυθμό ανάπτυξης μετά την πανδημία της Covid-19, ενώ την ίδια στιγμή ο δομικός δείκτης δαπανών προσωπικής κατανάλωσης αναμένεται να παραμείνει πέριξ του 2,8% - 2,9% για το μεγαλύτερο μέρος του έτους.
Αν και το βασικό σενάριο μιλάει για επιβράδυνση της ανάπτυξης και όχι συρρίκνωση του πραγματικού ΑΕΠ, εντούτοις η κλιμάκωση του εμπορικού πολέμου σε συνδυασμό με τις περικοπές θέσεων εργασίας και χρηματοδότησης που υλοποιεί το Υπουργείο Αποτελεσματικότητας δημιουργούν αβεβαιότητα στην πλειοψηφία διαχειριστών, αναλυτών και επενδυτών
Πολλοί μάλιστα δεν αποκλείουν ακόμα και μια πιθανή ύφεση στην περίπτωση που ο Ντόναλτ Τραμπ δεν υπαναχωρήσει από την πολιτική των δασμών μέχρι το τρίτο τρίμηνο του έτους.
Τουτέστιν, μιλάμε για ένα ιδιαίτερα ασταθές περιβάλλον, με περιορισμένη ορατότητα μέχρι στιγμής. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, συνήθως το δολάριο λειτουργεί σαν ασφαλές καταφύγιο. Όχι όμως στην προκειμένη περίπτωση.
Πόσο κοντά είναι το δολάριο στο να χάσει τον αποθεματικό ρόλο του;
Το δολάριο αν και παραδοσιακά αποτελεί ένα ασφαλές καταφύγιο στις πτώσεις της αγοράς, το τελευταίο τρίμηνο δεν αποτέλεσε την πρώτη επιλογή, υποχωρώντας έναντι της συντριπτικής πλειοψηφίας των 31 κύριων νομισμάτων.
Αντίθετα, η επενδυτική κοινότητα φαίνεται να προτιμάει τον χρυσό, το γεν και τις ευρωπαϊκές μετοχές, με τον πρώτο να έχει εκτιναχθεί σε ιστορικά υψηλά άνω των 3.100 δολαρίων/ουγγιά, κεφαλαιοποιώντας τόσο τους φόβους για πληθωρισμό και τη μείωση των ρυθμών ανάπτυξης, όσο και τη ρευστότητα του γεωπολιτικού τοπίου.
Κάποιοι αποδίδουν την πρόσφατη αδυναμία του δολαρίου και την ενίσχυση του χρυσού στην τάση αποδολαριοποίησης που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια.
Aν και μάλλον είναι λίγο νωρίς να αποδώσει κανείς τον όρο αποδολαριοποίηση στη μείωση που παρατηρείται στη χρήση δολαρίων στο παγκόσμιο εμπόριο και τις χρηματοοικονομικές συναλλαγές- ο όρος αποδολαριοποιηση σημαίνει μειωμένη ζήτηση για το δολάριο σε εθνικό, θεσμικό και εταιρικό επίπεδο με αποτέλεσμα τη μείωση της κυριαρχίας των παγκόσμιων κεφαλαιαγορών στις οποίες δανειολήπτες και δανειστές συναλλάσονται σε δολάρια - εντούτοις τα πρόσφατα στοιχεία δείχνουν ότι κάποια νομίσματα έχουν πράγματι αρχίσει να κερδίζουν έδαφος.
Επ’ουδενί μπορεί κανείς όμως να ισχυριστεί ότι έχουν φτάσει στο σημείο να απειλούν την πρωτοκαθεδρία του δολαρίου. Τουλάχιστον, όχι ακόμα.
Μπορεί η εμπιστοσύνη στο αμερικανικό νόμισμα να εμφανίζεται μειωμένη, όμως η προνομιακή θέση που κατέχει στην καρδιά του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος για 80 χρόνια είναι ευνόητο ότι δεν μπορεί να χαθεί μέσα σε λίγους μήνες.
Παρά ταύτα, η άνοδος οικονομικών μπλοκ εκτός των ΗΠΑ και οι αυξανόμενες εμπορικο- πολιτικές εντάσεις έχουν οδηγήσει πολλές χώρες να ξανασκεφτούν την εξάρτησή τους από το δολάριο.
Για ορισμένα έθνη, αυτό μεταφράστηκε σε στρατηγικές για την προώθηση της περιφερειακής ολοκλήρωσης και των διμερών σχέσεων, προκειμένου να χτίσουν ένα τείχος προστασίας από γεωπολιτικούς κινδύνους.
Πάρτε για παράδειγμα τη Ρωσία. Τον Ιούνιο του 2021, η χώρα ανακοίνωσε ότι εξαλείφει το δολάριο από το Εθνικό της Ταμείο Πλούτου. Με τον τρόπο αυτό, μείωσε την ευπάθειά της στις κυρώσεις της Δύσης.
Πιο πρόσφατα, τα κράτη BRICS- Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και Νότια Αφρική- έγιναν πρωτοσέλιδα για τις προσπάθειές τους να δημιουργήσουν το δικό τους νόμισμα και η μετατόπιση ως έναν βαθμό από το δολάριο κέρδισε σημαντική δυναμική στη σύνοδο κορυφής των BRICS το 2024.
Επιπλέον, σε παγκόσμιο επίπεδο, τα νέα συστήματα πληρωμών εξελίσσονται με ταχείς ρυθμούς και διευκολύνουν τις διασυνοριακές συναλλαγές χωρίς τη συμμετοχή τραπεζών των ΗΠΑ. Αυτό θα μπορούσε να υπονομεύσει την κυριαρχία του δολαρίου και, σε ευρύτερο επίπεδο, τη δυτική χρηματοοικονομική υποδομή.
Για παράδειγμα, το Project mBridge είναι μια πλατφόρμα ψηφιακού νομίσματος πολλαπλών Κεντρικών Τραπεζών που συνδέει κεντρικές και εμπορικές τράπεζες σε όλη την Κίνα, το Χονγκ Κονγκ, την Ταϊλάνδη, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και τη Σαουδική Αραβία, χωρίς να βασίζεται στο δολάριο.
Για πολλούς αναλυτές, η προσπάθεια για αυτονομία πληρωμών, που τροφοδοτείται από την τεχνολογία, είναι ίσως ο πιο υποτιμημένος κίνδυνος για την ηγεμονία του δολαρίου.
Επιπλέον, ο ρόλος της Κίνας ως κύριος παίκτης του ηλεκτρονικού εμπορίου θα μπορούσε να «προκαλέσει» περαιτέρω το δολάριο. Βλέπετε, ενώ βρισκόμαστε μακριά από ένα πολυπολικό χρηματοπιστωτικό σύστημα, η Κίνα συνεχίζει να κυριαρχεί στην αγορά του ηλεκτρονικού εμπορίου.
Η παγκόσμια αγορά ηλεκτρονικού εμπορίου είχε μέγεθος περίπου 5,8 τρις δολάρια το 2023, με την Κίνα να αντιπροσωπεύει περίπου το ήμισυ της πίτας. Αντίστοιχα, η αγορά ψηφιακών πληρωμών της Κίνας, η οποία είναι σε μεγάλο βαθμό εκτός ορίων για τα ξένα δίκτυα πληρωμών, αναμένεται να αυξάνεται περίπου 10% ετησίως. Όλα αυτά δημιουργούν καίριες ανησυχίες για ένα παγκόσμιο ψηφιακό χάσμα.
Ακόμα όμως απέχουμε από μια συνολικά αξιόπιστη εναλλακτική λύση και ως εκ τούτου το αμερικανικό νόμισμα παραμένει σταθερά εδραιωμένο ως το κύριο παγκόσμιο νόμισμα, στο οποίο διατηρούν τα αποθεματικά τους οι περισσότερες Κεντρικές Τράπεζες και γίνεται η αγορά εμπορευμάτων όπως π.χ. το πετρέλαιο.
Τουτέστιν, η πρόσφατη πτώση του αμερικανικού νομίσματος δεν έχει διαβρώσει σημαντικά την ισχύ του, δεδομένου φυσικά και της πρότερης ανόδου που του πρόσφερε η ισχύς της αμερικανικής οικονομίας και τα υψηλά επιτόκια.
Επιπλέον, το πιο πιθανό είναι ότι εύκολα θα μπορέσει να ανακάμψει εάν οι ανησυχίες για μια επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας οδηγήσουν τους επενδυτές εκ νέου στα αμερικανικά ομόλογα. Κάτι άλλωστε που επιδιώκει και ο Ντόναλτ Τραμπ, προκειμένου τα αμερικανικά επιτόκια να μειωθούν από την ίδια την αγορά, ανεξάρτητα από την εκάστοτε αργοπορία της Fed.
Συμπερασματικά λοιπόν, η αφήγηση ότι το δολάριο έχει αρχίσει να χάνει την ισχύ του ως αποθεματικό νόμισμα έχει αποκτήσει δυναμική, καθώς ο κόσμος χωρίζεται σε εμπορικά μπλοκ στον απόηχο της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία, του εντεινόμενου στρατηγικού ανταγωνισμού ΗΠΑ-Κίνας και του εμπορικού πολέμου που έχει εξαπολύσει ο Αμερικανός Πρόεδρος σχεδόν σε όλον τον πλανήτη. Ορισμένα σημάδια αποδολαριοποίησης είναι εμφανή στον χώρο των εμπορευμάτων, όπου οι συναλλαγές ενέργειας τιμολογούνται όλο και περισσότερο σε νομίσματα εκτός του δολαρίου.
Επίσης, σε παγκόσμιο επίπεδο, τα νέα συστήματα πληρωμών διευκολύνουν τις διασυνοριακές συναλλαγές χωρίς τη συμμετοχή τραπεζών των ΗΠΑ, γεγονός που θα μπορούσε να υπονομεύσει την επιρροή του δολαρίου. Ήδη το μερίδιο του δολαρίου στα συναλλαγματικά αποθέματα, ήτοι το παραδοσιακό βαρόμετρο κυριαρχίας του δολαρίου, έχει μειωθεί, ιδίως στις αναδυόμενες αγορές.
Ωστόσο, ενώ η διαφοροποίηση από το δολάριο παρουσιάζει μια αυξανόμενη τάση, οι παράγοντες που υποστηρίζουν την κυριαρχία του δολαρίου παραμένουν καλά εδραιωμένοι. Ο ρόλος του δολαρίου στην οικονομική και χρηματοπιστωτική σταθερότητα υποστηρίζεται από βαθιά ρευστοποιήσιμες κεφαλαιαγορές, κράτος δικαίου και προβλέψιμα νομικά συστήματα, καθεστώς ελεύθερης διακύμανσης και ομαλή λειτουργία του χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Παρά τις αλλαγές λοιπόν στις διασυνοριακές ροές και την άνοδο της εναλλακτικής χρηματοοικονομικής αρχιτεκτονικής για τις παγκόσμιες πληρωμές, οι κίνδυνοι αποδολαριοποίησης είναι προς το παρόν μάλλον υπερβολικοί.
Το δολάριο παραμένει το κύριο αποθεματικό νόμισμα και το πιο ευρέως χρησιμοποιούμενο νόμισμα για εμπορικές και άλλες διεθνείς συναλλαγές.
Εν ολίγοις, για μια ουσιαστική αποδολαριοποίηση θα χρειαστούν ακόμα αρκετές δεκαετίες και πολλές μεταρρυθμίσεις από τις χώρες που θέλουν σημαντικό μερίδιο της πίτας.
Ο μεγάλος κερδισμένος είναι ο χρυσός
Με τις χώρες να επιδιώκουν μεγαλύτερη οικονομική αυτονομία και απομόνωση από τις γεωπολιτικές εντάσεις, η ζήτηση για χρυσό ως εναλλακτικό μέσο αποθήκευσης αξίας βιώνει μια διαρκή ώθηση, υποστηρίζοντας περαιτέρω την ανατίμηση του.
Οι Κεντρικές Τράπεζες παγκοσμίως, ιδιαίτερα στην Κίνα, αυξάνουν σταθερά τα αποθέματά τους σε χρυσό, σε μια προσπάθεια να αντισταθμίσουν μεταξύ άλλων την αποδυνάμωση του δολαρίου και να καταπολεμήσουν τον αυξανόμενο πληθωρισμό.
Μια περίοδο όπου τα περισσότερα περιουσιακά στοιχεία εμφανίζουν αυξημένες τιμές, η αναπτυσσόμενη τάση μεταξύ των διαχειριστών συναλλαγματικών αποθεμάτων συγκεκριμένων χωρών να μειώσουν την εξάρτηση από το δολάριο, προσθέτει μια νέα διάσταση στη θεμελιώδη προοπτική του χρυσού.
Επιπλέον, το τρέχον περιβάλλον αυξημένου γεωπολιτικού και εμπορικού κινδύνου σε συνδυασμό με την επιθυμία για εναλλακτικά μέσα αποθήκευσης αξίας, έχουν διαταράξει το μοτίβο της παραδοσιακής αντίστροφης σχέσης του χρυσού με τις αποδόσεις των ομολόγων.
Από το 2024 παρατηρείται η αποσύνδεση του χρυσού από την αντίστροφη σχέση του με τις πραγματικές αποδόσεις της αμερικανικής δεκαετίας. (σ.σ:Ιστορικά, οι υψηλότερες αποδόσεις μειώνουν την ελκυστικότητα του χρυσού, καθώς οι επενδυτές στρέφονται στα ομόλογα).
Στην ουσία όλοι οι παράγοντες που περιγράψαμε στην αρχή, όπως η αποπαγκοσμιοποίηση, η πτώση των ρυθμών ανάπτυξης και ο πληθωρισμός, αντισταθμίζουν τον παραδοσιακά αρνητικό αντίκτυπο στον χρυσό της αύξησης των πραγματικών αποδόσεων.
Αυτή η αποσύνδεση παρουσιάζει σημαντικές επιπτώσεις για τους επενδυτές σταθερού εισοδήματος.
Βλέπετε, οι αποδόσεις των ομολόγων από μόνες τους δεν είναι πλέον επαρκείς δείκτες του πληθωρισμού ή του συνολικού
κλίματος κινδύνου, κάτι που καθιστά απαραίτητη τη διαφοροποίηση των χαρτοφυλακίων, εντάσσοντας σε αυτά και εναλλακτικά περιουσιακά στοιχεία, όπως είναι τα εμπορεύματα και τα νομίσματα.
Ο χρυσός έχει αποδειχθεί ίσως ο πιο πολύτιμος παράγοντας διαφοροποίησης τους τελευταίους μήνες και πιθανότατα για πολύ καιρό ακόμα.
Aποποίηση Ευθύνης
Το υλικό αυτό παρέχεται για πληροφοριακούς και μόνο σκοπούς. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να εκληφθεί ως προσφορά, συμβουλή ή προτροπή για την αγορά ή πώληση των αναφερόμενων προϊόντων. Παρόλο που οι πληροφορίες που περιέχονται βασίζονται σε πηγές που θεωρούνται αξιόπιστες, καμία διασφάλιση δε δίνεται ότι είναι πλήρεις ή ακριβείς και δεν θα πρέπει να εκλαμβάνονται ως τέτοιες.
