Το πρώτο βήμα για την αύξηση των επιτοκίων καταθέσεων σηματοδοτεί, μεταξύ άλλων, η απόφαση της ΕΚΤ να σφίξει τη ρευστότητα στις τράπεζες, αυξάνοντας τα επιτόκια με τα οποία τις δάνειζε στα επιτόκια αναφοράς της και προσφέροντας τρεις ημερομηνίες για πρόωρη εξόφληση των τριετών δανείων που έχουν πάρει (TLTRO).
Βεβαίως αυτό είναι μόνο μία από τις επιπτώσεις του μέτρου που προοπτικά θα φέρει η πολιτική της ΕΚΤ, με τις σοβαρότερες των επιπτώσεων να είναι η μείωση της ρευστότητας των τραπεζών και της οικονομίας και η μείωση πιθανών κερδών που είχαν οι τράπεζες. Οι οποίες έκαναν το λεγόμενο «carry trade», σύμφωνα με το οποίο είχαν τη δυνατότητα να κερδίζουν από τις διαφορές των επιτοκίων, χωρίς να δανείζουν τις επιχειρήσεις.
Οι ευρωπαϊκές τράπεζες «κάθονται» σε πλεονάζουσα ρευστότητα 2,1 τρισεκατομμυρίων, με τις πιο αδικημένες όλων να είναι οι συστημικές ελληνικές τράπεζες. Και αυτό γιατί εξαιρέθηκαν επί χρόνια λόγω capital controls από τις πράξεις αυτές και έχουν επίσης δανειστεί ρευστότητα λίγο πάνω από 50 δισ. ευρώ συνολικά.
Τι είναι τα TLTRO και το «carry trade»
Η ρευστότητα αυτή αποσκοπούσε να ενισχύσει την οικονομία και να απαλλάξει τις τράπεζες από το φόβο της βραχυχρόνιας έλλειψης σε περίπτωση υφεσιακών κρίσεων, όπως πρόσφατα λόγω της πανδημίας. Τι κάνει η ΕΚΤ; Αυξάνει τα επιτόκια μέσω των οποίων θα χρηματοδοτεί τις τράπεζες από τις 23 Νοεμβρίου στα μέσα επίπεδα των επιτοκίων της, ενώ μέχρι τώρα δάνειζε τις ευρωπαϊκές τράπεζες, με αρνητικά επιτόκια -0,40 και -0,50% ή με μηδενικά επιτόκια για τρία χρόνια, μέσω των TLTRO.
Η ίδια η ΕΚΤ όμως αποδεχόταν καταθέσεις των τραπεζών με μεγαλύτερα επιτόκια από μηδενικά έως και 0,75% μέχρι και τις 23 Νοεμβρίου. Τα επιτόκια της ΕΚΤ πλέον είναι 1,50% για καταθέσεις 2% για δημοπρασίες ρευστότητας με σταθερό επιτόκιο (TLTRO για παράδειγμα) και 2,25% για συμφωνίες οριακής χρηματοδότησης στις ευρωπαϊκές τράπεζες.
Αυτές πάλι είχαν τη δυνατότητα να βγάλουν κέρδη από την πλεονάζουσα ρευστότητα που αποκτούσαν ακόμα και με κέρδος ή δωρεάν. Είτε δανείζονταν μεταξύ τους με περιθώρια 10-12 μονάδων βάσης (0,10%-0,12%) ή αγόραζαν ομόλογα στις αγορές, που κάποια είχαν μεν χαμηλές ,ακόμα και αρνητικές, αποδόσεις (επιτόκια), αλλά πάντως ήταν μεγαλύτερα από αυτά με τα οποία δανείζονταν οι ίδιες. Κάπως έτσι υπήρχαν αγοραστές για γερμανικά ομόλογα με αρνητική απόδοση.
Αυτή η πρακτική να αξιοποιούν οι ίδιες οι τράπεζες το χρήμα που έπαιρναν από την ΕΚΤ, ονομάζεται «carry trade». Και TLTRO είναι τα αρχικά για τις Targeted Long Term Refinancing Operations, ήτοι τις στοχευμένες μακροχρόνιες χρηματοδοτήσεις της ΕΚΤ στο ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα, που κάποτε είχαν και 4 χρόνια διάρκεια, ενώ τώρα έχουν τρία.
Βεβαίως οι δωρεάν χρηματοδοτήσεις στις τράπεζες ήταν απαραίτητο και αναπτυξιακό μέτρο της ΕΚΤ για να βοηθήσει την οικονομία, ενώ αυτά τα μέτρα είναι ξεκάθαρα μέτρα σφιξίματος (tightening), που αποσκοπούν στο «μάζεμα» της ρευστότητας από την αγορά.
Ετήσια ζημιά 30-40 δισ. ευρώ της ΕΚΤ, αντίστοιχα κέρδη στις τράπεζες
Και καθώς το χρήμα θα μαζεύεται πίσω και θα πάψει να πλεονάζει, τουλάχιστον στο βαθμό που συνέβαινε, θα γίνεται ακριβότερο. Και κάπως έτσι θα αποφύγει και η ΕΚΤ τη ζημιά από το carry trade που έκαναν οι τράπεζες σε βάρος της και ανοίγει «τρύπες» των 30-40 δισ. ευρώ ετησίως στον ισολογισμό της.
Γιατί η ΕΚΤ είχε ζημιές που για τις ευρωπαϊκές τράπεζες ήταν αντίστοιχα κέρδη και πρέπει να «μαζέψει» μειώνοντας τον ισολογισμό της, που έχει αυξηθεί περαιτέρω με τη χρήση των προγραμμάτων APP και PEPP με τις αγορές ομολόγων.
Πάντως η ΕΚΤ δεν έκανε αναφορά στο δώρο της στις τράπεζες στην προηγούμενη συνεδρίασή της όταν κατάργησε την υποχρέωσή τους να δεσμεύουν σημαντικές καταθέσεις τους στις τοπικές Κεντρικές Τράπεζες με μηδενικό επιτόκιο. Πλέον παίρνουν το επιτόκιο της ΕΚΤ που γίνεται 1,50% από 0,75% το Σεπτέμβρη.
Τα μεγάλα κέρδη των τραπεζών βεβαίως προέρχονται από τη διαφορά επιτοκίων, αλλά αυτά τα κέρδη τώρα θα αυξηθούν ευθέως από την αγορά κι όχι από carry trade. Αυτό χάνεται, αλλά στις τράπεζες μένει όπως φαίνεται το «δωράκι», μαζί με τη δυνατότητα αυξημένων margin.
Και πλέον σύντομα και οι ελληνικές τράπεζες θα πρέπει να δώσουν κάτι στους καταθέτες τους, καθώς σταδιακά θα γίνουν ξανά οι βασικοί προμηθευτές τους.
