Διαβάζοντας πριν λίγο καιρό ένα κείμενο μίας ψυχολόγου για το φαινόμενο Dunning-Kruger, προβληματίστηκα για την εφαρμογή αυτής της θεωρίας στον τομέα των επενδύσεων και των αγορών.
Τι σχέση μπορεί να έχει ο ΜακΆρθουρ Γουίλερ, ένας άνθρωπος που λήστεψε δύο τράπεζες καλύπτοντας το πρόσωπό του με χυμό λεμονιού θεωρώντας ότι έτσι θα ήταν αόρατος από τις κάμερες παρακολούθησης, με τους απανταχού γνώστες και «ειδικούς» που κατακλύζουν με τις απόψεις τους και τις αναλύσεις τους την αγορά αλλά και άλλους που δεν έχουν σχέση με τις επενδύσεις αλλά ξέρουν ή νομίζουν ότι ξέρουν;
Το 1999, οι ψυχολόγοι Ντέιβιντ Ντάνινγκ και Τζάστιν Κρούγκερ εμπνεύστηκαν από την περίπτωση του Μακ Άρθουρ Γουίλερ και απέδειξαν ότι πολλοί άνθρωποι υπερεκτιμούν τις γνώσεις και ικανότητές τους, αδυνατούν να αναγνωρίσουν την ανεπάρκειά τους, ενώ υποτιμούν άλλους που γνωρίζουν περισσότερα από αυτούς. Τους δημιουργείται λοιπόν μία ψευδαίσθηση ανωτερότητας! Την ίδια στιγμή άλλοι, με μεγαλύτερη εμπειρία στον τομέα τους, τείνουν να έχουν μια πιο μετριοπαθή και ακριβή αντίληψη των ικανοτήτων τους, ενώ θεωρούν ότι και οι υπόλοιποι βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο με αυτούς. Και για να γίνω ακόμα πιο κατανοητή, θα σας παραθέσω δύο αποφθέγματα που δηλώνουν την όλη ουσία της κοινωνικοψυχολογικής αυτής προσέγγισης.
Αιώνες πριν ο Γουίλιαμ Σαίξπηρ είχε πει:
«Ο βλάκας νομίζει πραγματικά ότι είναι σοφός, αλλά ο σοφός θεωρεί τον εαυτό του βλάκα».
Ενώ πιο πρόσφατα ο φιλόσοφος και μαθηματικός Μπέρτραντ Ράσελ μας προειδοποιούσε ότι:
«Η θεμελιώδης αιτία του προβλήματος είναι ότι στον σύγχρονο κόσμο οι ανόητοι είναι σίγουροι γι’ αυτά που πιστεύουν, ενώ οι έξυπνοι είναι γεμάτοι αμφιβολίες».
Πόσες φορές λοιπόν έχουμε βρεθεί σε παρέες όπου συζητάμε διάφορα θέματα και την παράσταση την «κλέβει» άτομο που δεν έχει σχέση με το θέμα, ενώ την ίδια στιγμή άλλοι πιο σχετικοί σιωπούν; Η έκφραση «το βρήκα στο google» επί παντός επιστητού είναι της μόδας!
Ας εξετάσουμε λοιπόν τι γίνετε στον χώρο των επενδύσεων και ας ξεκινήσω με τους αρχάριους επενδυτές. Αυτοί ξαφνικά πιστεύουν ότι έχουν ανακαλύψει το μυστικό για να πλουτίσουν μέσα από το χρηματιστήριο, έχουν τη δυνατότητα να αναλύουν και να ερμηνεύουν τα γεωπολιτικά γεγονότα, τις αποφάσεις των διαφόρων πολιτικών παραγόντων και αποφασίζουν να δράσουν επιθετικά, βέβαιοι για την ορθότητα των κινήσεών τους.
Έτσι συναντάμε πολλούς που ανακάλυψαν το μυστικό στα κρυπτονομίσματα, σε διάφορα διαδικτυακά παιχνίδια ή άκουσαν κάποιον influencer και αγόρασαν μετοχή που θα τους έδινε γρήγορα κέρδη. Και το χειρότερο, τοποθέτησαν όλα τους τα χρήματα σε μία μετοχή! Είναι άτομα που θεωρούν ότι έχουν βρει τη «συνταγή της επιτυχίας» χωρίς πραγματική κατανόηση των κινδύνων. Τι να πρωτοθυμηθούμε εδώ! Το Dogecoin, τη μετοχή της Nikola Corporation θεωρώντας την ως την επόμενη Tesla, την Enzolytics, Inc. Όλοι αυτοί βιάζονται να αγοράσουν φοβούμενοι ότι θα χάσουν τη μεγάλη ευκαιρία (FOMO - Fear Of Missing Out).
Συνεχίζοντας με τους πιο «έμπειρους» και τους γνώστες, θα αναφερθώ στους «ασυμβίβαστους» του διαδικτύου και την προσπάθειά τους να «χτυπήσουν» τους short sellers και τα hedge funds. Έτσι λοιπόν θυμάστε τη μετοχή της Gamestop αλλά και τη φρενίτιδα που επικράτησε με τα meme stocks όπου ναι μεν κερδήθηκαν χρήματα, αλλά την ίδια στιγμή χάθηκαν περιουσίες από «γνώστες» που αγόρασαν σε πολύ υψηλές τιμές και καταστράφηκαν;
Μία από τις πιο ακραίες περιπτώσεις υπερβολικής αυτοπεποίθησης που σχετίζεται με το φαινόμενο Dunning-Kruger, όχι από την πλευρά των αρχάριων αλλά από την πλευρά των «έμπειρων» που πίστεψαν ότι είχαν καταλάβει την αγορά καλύτερα από όλους τους άλλους, ήταν το 1998 το Hedge Fund Long-Term Capital Management (LTCM). Στο ΔΣ του fund υπήρχαν και δύο νομπελίστες οικονομικών!
Αυτό λοιπόν επένδυε σε παράγωγα μετοχών αλλά και σε συναλλαγές επί αμερικανικών, ιαπωνικών και ευρωπαϊκών ομολόγων. Στις αρχές του 1998 είχε ιδία κεφάλαια 4,7 δισ. και είχε δανεισμό που ξεπερνούσε τα 120 δισ. Η κατάληξη καταστροφική με άμεση παρέμβαση και σωτηρία από μεγάλες τράπεζες της Αμερικής.
Πραγματικά, δε χρειαζόμαστε περισσότερα παραδείγματα για να θυμόμαστε το φαινόμενο Dunning-Kruger και να συνειδητοποιήσουμε ότι η άγνοια συχνά συνοδεύεται από υπερβολική αυτοπεποίθηση, ενώ η πραγματική γνώση από περισσότερη ταπεινότητα! Οι επιτυχημένοι επενδυτές δεν είναι εκείνοι που πιστεύουν πως γνωρίζουν τα πάντα αλλά αυτοί που διαρκώς μαθαίνουν, αναπτύσσονται, προσαρμόζονται, δρουν με σύνεση. Στο χρηματιστήριο, όπως και στη ζωή, η αμφιβολία δεν είναι αδυναμία αλλά είναι ένδειξη ωριμότητας.
Είμαι βαθιά πεπεισμένη ότι το φαινόμενο Dunning-Kruger είναι πιο επίκαιρο από ποτέ στον κόσμο των επενδύσεων. Το κοινό στοιχείο μεταξύ των αρχάριων που πιστεύουν ότι βρήκαν το «ιερό δισκοπότηρο» του πλούτου και των «έμπειρων» που θεωρούν ότι έχουν καταλάβει την αγορά καλύτερα από όλους, είναι η υπερεκτίμηση των ικανοτήτων τους. Ο πιο επικίνδυνος επενδυτής δεν είναι αυτός που γνωρίζει λίγα, αλλά αυτός που δεν ξέρει πόσα δεν ξέρει.
Στην επενδυτική σκακιέρα, η πραγματική εξυπνάδα δε βρίσκεται στη βεβαιότητα, αλλά στη διαρκή αμφισβήτηση και εξέλιξη. Γιατί, όπως μας προειδοποίησε ο Σωκράτης πριν από αιώνες: «Εν οίδα ότι ουδέν οίδα».
*Η Γεωργία Παπαδοπούλου είναι Portfolio Manager, Financial Educator & Coach, Director InvestWise EE (αποκλειστικός συνεργάτης της Wealth Fund Services Ltd)
Email: [email protected]
LinkedIn: Georgia Papadopoulou
Αποποίηση Ευθύνης:
Το υλικό αυτό παρέχεται αποκλειστικά για πληροφοριακούς και μόνο σκοπούς. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να εκληφθεί το παρόν ως επενδυτική συμβουλή ούτε προτροπή ή υποκίνηση ή προσφορά για την αγορά ή πώληση ή για συμμετοχή σε οποιαδήποτε συναλλαγή. Οι πληροφορίες που εκτίθενται στο παρόν βασίζονται σε δεδομένα από δημόσιες πηγές και παρόλο που οι πληροφορίες που εκτίθενται βασίζονται σε πηγές που θεωρούνται αξιόπιστες, καμία διασφάλιση δε δίνεται ότι είναι πλήρεις ή ακριβείς και δε θα πρέπει να εκλαμβάνονται ως τέτοιες.
