Ο πόλεμος δυστυχώς συνεχίζεται, αλλά κάποιες από τις συνέπειές του για όσους δεν βρίσκονται κοντά στο πεδίο της μάχης, έχουν αρχίσει να αμβλύνονται. Κάπως αθόρυβα, οι τιμές των περισσότερων αγροτικών προϊόντων έχουν πέσει κάτω από τα επίπεδα των μέσων του Φεβρουαρίου. Η προσπάθεια συνεννόησης μεταξύ των δύο εμπόλεμων μερών στον τομέα των εξαγωγών δημητριακών, η μη επιβολή κυρώσεων στην Ρωσία στα αγροτικά προϊόντα και τα λιπάσματα και οι εξελίξεις στο ισοζύγιο προσφοράς και ζήτησης είναι οι βασικές αιτίες για αυτή την εξέλιξη.
Την Παρασκευή που μας πέρασε υπογράφηκε στην Κωνσταντινούπολη η συμφωνία μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας, με τη μεσολάβηση και καθοδήγηση των Ηνωμένων Εθνών και την τουρκική φιλοξενία, για τη διευκόλυνση των εξαγωγών δημητριακών και άλλων αγροτικών προϊόντων από τρία ελεύθερα λιμάνια της Ουκρανίας, την Οδησσό, το Τσορνομόρσκ και το Πιβντένυι. Αν όλα πάνε καλά, για τους επόμενους τρεις μήνες η Ουκρανία θα μπορέσει να αυξήσει κατακόρυφα τις εξαγωγές της μέσω αυτών των λιμανιών.
Σύμφωνα με δηλώσεις συμβούλου του Ουκρανού προέδρου προς το Reuters, αν η συμφωνία εφαρμοσθεί πλήρως και με την προϋπόθεση πως θα παραταθεί και δεν θα κρατήσει μόνο τρεις μήνες, θα δώσει την ευκαιρία στην χώρα να εξαγάγει περίπου εξήντα εκατομμύρια τόνους δημητριακών (κυρίως καλαμποκιού και σιταριού), μέσα στους επόμενους οκτώ με εννέα μήνες.
Ο αξιωματούχος αυτός πρόσθεσε πως τα είκοσι εκατομμύρια τόνων βρίσκονται ήδη σε αποθηκευτικούς χώρους και τα υπόλοιπα σαράντα θα προέλθουν από τη φετινή συγκομιδή. Η συγκομιδή αναμένεται να ανέλθει σε εξήντα εκατομμύρια τόνους, εκ των οποίων τα είκοσι προορίζονται για εσωτερική κατανάλωση.
Δεν είναι όμως καθόλου βέβαιο πως τα πράγματα θα εξελιχθούν με ιδανικό τρόπο. Πρέπει να γίνουν αρκετά πράγματα ταυτόχρονα: να γίνει γρήγορος εντοπισμός και εξουδετέρωση/αφαίρεση των ναρκών που βρίσκονται σε αυτά τα τρία λιμάνια, να βρεθούν πλοιοκτήτες πρόθυμοι να αναλάβουν τη μεταφορά των προϊόντων, να βρεθούν ασφαλιστικές εταιρείες για να τα ασφαλίσουν σε λογικές τιμές και βέβαια να μην δυσχεραίνεται η προσέγγιση και η απομάκρυνση των πλοίων από τις πολεμικές επιχειρήσεις. Το τελευταίο, είναι μάλλον το πιο σημαντικό και από αυτό εξαρτώνται και τα προηγούμενα.
Η πυραυλική επίθεση της Ρωσίας στο λιμάνι της Οδησσού το Σάββατο, παρά το γεγονός πως οι Ρώσοι υποστηρίζουν πως έπληξαν στρατιωτικό στόχο, υπενθυμίζει τους μεγάλους κινδύνους που αντιμετωπίζει η σημαντική αυτή συμφωνία. Επανερχόμενοι στον ουκρανό αξιωματούχο, πρέπει να επισημάνουμε πως εκτίμησε ότι οι ποσότητες δημητριακών τις οποίες ανέφερε, θα κάνουν περίπου δύο χρόνια να φύγουν από την Ουκρανία αν τελικά η συμφωνία δε δουλέψει με επιτυχία.
Η αντίδραση των αγορών στα νέα από το πολεμικό μέτωπο ήταν η αναμενόμενη. Τα δύο βασικά αγροτικά ουκρανικά προϊόντα που διαπραγματεύονται στα μεγάλα διεθνή χρηματιστήρια, το καλαμπόκι και το σιτάρι έπεσαν και έκλεισαν στα χαμηλότερα σημεία της χρονιάς. Το καλαμπόκι έπεσε κατά 1,62% και έκλεισε στα 5,62 δολάρια/μπούσελ, ενώ το σιτάρι έχασε 6,29% και έκλεισε στα 7,55 δολάρια/μπούσελ.
Αν σκεφθούμε πως στις αρχές του Ιουνίου το μεν καλαμπόκι κόστιζε στο χρηματιστήριο του Σικάγου περίπου 8 δολάρια/μπούσελ και το σιτάρι πάνω από 12,5 δολάρια/μπούσελ, η αλλαγή σκηνικού είναι πραγματικά εντυπωσιακή. Μέσα σε σαράντα μέρες χάθηκαν όλα τα κέρδη που προκάλεσε η έκρηξη του πολέμου.
Θυμίζουμε πως στην αρχή του χρόνου, λίγο πριν την ρωσική εισβολή, το καλαμπόκι βρισκόταν κοντά στα 6 δολάρια/μπούσελ και το σιτάρι γύρω στα 7,5 δολάρια/μπούσελ και αμέσως μετά εκτοξεύθηκαν, όπως και τα φασόλια σόγιας και πολλά άλλα αγροτικά προϊόντα, εξαιτίας των φόβων για ελλείψεις στην παγκόσμια αγορά τροφίμων αλλά και λιπασμάτων.
Αυτή την στιγμή το καλαμπόκι, το σιτάρι, η σόγια και τα περισσότερα αγροτικά προϊόντα, όχι μόνο τρόφιμα, που διαπραγματεύονται στα διεθνή χρηματιστήρια εμπορευμάτων έχουν χάσει όλα τα κέρδη που σημείωναν εξ αιτίας της αναταραχής που προκάλεσε ο πόλεμος και τώρα βρίσκονται πλέον αρκετά κοντά στα χαμηλότερα σημεία των τελευταίων δώδεκα μηνών. Σε τι οφείλεται όμως αυτό, μόνο στην συμφωνία των δύο εμπολέμων;
Σίγουρα όχι. Η συμφωνία οπωσδήποτε βοήθησε, αλλά πρέπει να σημειώσουμε πως καμία από τις δύο χώρες δεν παράγει σόγια, καφέ, κακάο, βαμβάκι, ούτε κυριαρχεί στην αγορά ζάχαρης. Η μεγάλη άνοδος των τιμών τους στο τέλος του χειμώνα εμπεριείχε αρκετά στοιχεία κερδοσκοπίας, φόβου και πιθανολόγησης αρκετών ακραία αρνητικών σεναρίων.
Εξετάζοντας προσεκτικά την κατάσταση, βλέπουμε πως οι περισσότεροι από αυτούς τους φόβους αποδεικνύονται, με την πάροδο του χρόνου, υπερβολικοί και αβάσιμοι. Το ρωσικό σιτάρι δεν εξαφανίστηκε από τις αγορές, μετά από ένα αρχικό μούδιασμα οι εξαγωγές άρχισαν και πάλι, χωρίς σημαντικές διαταραχές. Τα ουκρανικά δημητριακά όντως έμειναν σε μεγάλο βαθμό στην χώρα τους, αλλά ακόμα και εκεί έχει σημειωθεί πρόοδος, με την επιστράτευση των σιδηροδρομικών δικτύων και των λιμένων φιλικών προς την Ουκρανία χωρών.
Γενικά, καθώς ο χρόνος περνούσε διαπιστώναμε πως το πρόβλημα με τα αγροτικά προϊόντα και τα τρόφιμα δεν ήταν τόσο η παγκόσμια επάρκεια αποθεμάτων όσο οι υψηλές τιμές τους που δυσκόλευαν την αγορά τους από τις φτωχές χώρες. Ένας δεύτερος, πολύ σημαντικός παράγων, είναι το γεγονός πως τελικά οι ΗΠΑ και οι δυτικοί σύμμαχοι δεν επέβαλαν κυρώσεις στην Ρωσία ούτε στα αγροτικά της προϊόντα, ούτε στα λιπάσματα.
Όχι μόνον αυτό, αλλά δούλεψαν και δουλεύουν ακόμα εντατικά για να πείσουν τους εμπόρους και τους μεταφορείς των τροφίμων και των λιπασμάτων πως δεν πρόκειται να αντιμετωπίσουν κανένα πρόβλημα κάνοντας την δουλειά τους. Αυτά τα παραπάνω διασκέδασαν εν τέλει τους φόβους των αγορών για εμφάνιση σημαντικών ελλείψεων στα αγροτικά προϊόντα και τα λιπάσματα και αφαίρεσαν από τις αγορές μία από τις βασικές αφορμές για επιθετικές αγορές αυτών των προϊόντων στα χρηματιστήρια εμπορευμάτων.
Ίσως όμως η πιο σημαντική, και πιθανώς αγνοημένη, αιτία για την πτώση των τιμών στα χρηματιστήρια εμπορευμάτων, είναι το γεγονός πως, με ελάχιστες εξαιρέσεις, η συγκομιδή σιταριού, καλαμποκιού, σόγιας και άλλων προϊόντων πήγε αρκετά καλά σε όλο τον κόσμο. Και στην Ρωσία και στην Βραζιλία και στην Αργεντινή και μέχρι στιγμής και στις ΗΠΑ.
Είναι αλήθεια πως ο ανοιξιάτικος καύσωνας στην Ινδία μείωσε τις εκτιμήσεις για το ύψος της καλοκαιρινής συγκομιδής και προκάλεσε την απαγόρευση των εξαγωγών από την χώρα, αλλά κάτι παρόμοιο σε μεγάλη κλίμακα δεν έχει εμφανιστεί μέχρι τώρα. Διαβάζοντας τον διεθνή Τύπο, αντιλαμβανόμαστε πως η εικόνα έχει αλλάξει κατά πολύ από την άνοιξη, καθώς τώρα φαίνεται πως οι αγοραστές έχουν το πάνω χέρι και οι πωλητές αντιλαμβάνονται πως πρέπει να κατεβάσουν τις τιμές τους για να πουλήσουν τα αποθέματά τους.
Σχετικό άρθρο σχολιογράφου του Reuters αναφέρει πως οι εξαγωγές σιταριού από τις ΗΠΑ είχαν κυριολεκτικά κολλήσει λόγω των πολύ υψηλών τιμών της άνοιξης και άρχισαν να ζωντανεύουν και πάλι όταν οι τιμές άρχισαν να πέφτουν μετά τα μέσα Ιουνίου. Χαρακτηριστικό της αλλαγής κλίματος είναι τα νέα από την Αίγυπτο, τον μεγαλύτερο εισαγωγέα σιταριού στον κόσμο.
Λίγο μετά την ρωσική εισβολή οι αρμόδιοι είχαν αναγκαστεί να ακυρώσουν τους διαγωνισμούς προμήθειας σιτηρών, καθώς κανείς πωλητής δεν εμφανιζόταν. Πριν από μερικές μέρες ακύρωσαν μόνοι τους τον διαγωνισμό λόγω του ότι έκριναν πως οι τιμές ήταν πολύ υψηλές, πράγμα που δείχνει πως έχουν την άνεση να το ρισκάρουν.
Έχουμε φτάσει λοιπόν σε ένα σημείο που η εικόνα της πραγματικής προσφοράς και ζήτησης είναι αυτή που φαίνεται να οδηγεί τις τιμές των αγροτικών προϊόντων, ενώ για αρκετούς μήνες ο φόβος, η ανησυχία και ο πανικός (μαζί με την αναπόφευκτη κερδοσκοπία) οδηγούσαν τις εξελίξεις. Δεν πρέπει να υποτιμήσουμε και τις συνέπειες της αύξησης των επιτοκίων, που έχουν κάνει πιο ακριβό το χρήμα και πιο δύσκολη την ανάληψη μεγάλων χρηματιστηριακών θέσεων με χρήση δανεισμού.
Μπορούμε να πούμε πως η πολεμική παρένθεση απομακρύνεται σταδιακά από τις αγορές αγροτικών προϊόντων κάθε είδους, και στην θέση της επιστρέφουν οι συνηθισμένοι προβληματισμοί των αγοραστών και των πωλητών: πόσες εκτάσεις θα σπείρουν οι καλλιεργητές ανά τον κόσμο, πόσο ακριβά είναι τα λιπάσματα, πόσο κοστίζουν οι σπόροι, τα ζιζανιοκτόνα και παρασιτοκτόνα, πού έχουν επιβληθεί δασμοί (εξαγωγικοί ή εισαγωγικοί), ποιο θα είναι το ύψος των επιδοτήσεων στην Ινδία και αλλού, τι γίνεται με το μεταφορικό κόστος και άλλα παρόμοια ζητήματα.
Όλα αυτά παίζουν πάντα πολύ σημαντικό ρόλο στην διαμόρφωση των διαθέσεων των αγοραστών και των πωλητών, αλλά ο σοβαρότερος και πλέον αστάθμητος παράγων είναι και θα παραμείνουν οι καιρικές συνθήκες.
Πίσω στα βασικά λοιπόν, όπως λένε συχνά οι αγγλοσάξωνες, χωρίς βέβαια να υποτιμούμε την ανησυχία που θα δημιουργήσει μία πιθανή κατάρρευση της Ρώσο – ουκρανικής συμφωνίας. Και χωρίς να ξεχνάμε πως παρά το γεγονός πως οι σημερινές τιμές είναι αρκετά πιο κάτω από αυτές των αρχών Ιουνίου, εξακολουθούν να είναι δυσβάστακτες για πολλές φτωχές χώρες και για δισεκατομμύρια πολίτες ανά τον κόσμο.
