Ο Λεονάρντο, περισσότερο ίσως από κάθε δημιουργό, επιδέχεται πολλές αναγνώσεις. Μπορεί πολύ εύκολα να είναι αντικείμενο ψυχαναλυτικής ερμηνείας (όπως μας έδειξε ο Φρόιντ), ιδεολογικής ή άλλης.
Κυρίως για τη Μόνα Λίζα, το περίφημο γυναικείο πορτρέτο του στο Λούβρο, έχουν γραφτεί άπειρες μελέτες για τον τρόπο, την σκέψη, την πραγματικότητα του ζωγράφου, ενώ αν προσθέσουμε τους θεατές μέσα στο μουσείο, στις αμέτρητες εκδόσεις ή μπροστά από μια οθόνη, θα ξαφνιαζόμασταν από το πλήθος των ανθρώπων που έχουν αντικρύσει το βλέμμα της Τζοκόντα (και του δημιουργού της).
Δεν χωρά αμφιβολία πως η πλειοψηφία του κόσμου αναγνωρίζει τη Μόνα Λίζα ως το πιο δημοφιλές έργο στην ιστορία της Τέχνης. Πολλοί είναι αυτοί που την κοιτούν έκθαμβοι, χωρίς όμως ν’ αναρωτιούνται το γιατί, ενώ δεν είναι λίγοι αυτοί που αναλώνονται σε κυνήγι επιβεβαιώσεων των διαφόρων θεωριών για τον ζωγράφο και το μοντέλο του.
Αυτού του είδους οι θεωρίες καταντούν επικίνδυνες διότι εκτρέπουν το ενδιαφέρον από το ίδιο το έργο. Ενδιαφέρον ίσως έχει να ξέρουμε ότι ο Λεονάρντο ζωγράφισε τη Μόνα Λίζα υπό το κράτος των τάδε αντιλήψεων και των δείνα κοινωνικοψυχολογικών αναγκών, αλλά οι πληροφορίες αυτές έχουν αξία μόνο εφόσον μπορούν να είναι περιττές, μόνον δηλαδή εφόσον είτε τις ξέρουμε είτε όχι, δεν αλλοιώνουν την ήδη υφιστάμενη σχέση μας με το έργο.
Σταμάτης Θεοχάρης, Ma Lisa, ακρυλικό σε καμβά, 70x50 εκ., 1.900 ευρώ.
Δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι ο αυθεντικός Λεονάρντο είναι τούτο που βλέπουμε, η αυθεντική ερμηνεία δίνεται μόνο από αυτό που βλέπουμε. Για να το εννοήσουμε πληρέστερα χρειάζεται καλλιέργεια της αισθητικής μας συνείδησης, που έρχεται από το άφημα του πνεύματός μας σε έργα αισθητικής. Μια σειρά τέτοιων έργων – μέσα από το βλέμμα και το χέρι των δημιουργών τους – μας φέρνει η γκαλερί Σκουφά.
Το The Mona Lisa project είναι ομαδική έκθεση από 11 σύγχρονους καλλιτέχνες που δημιουργούν τη δική τους εκδοχή της Τζοκόντα. Όπως πολλοί δημιουργοί στο παρελθόν – ανάμεσά τους ο Νταλί κι ο Γουόρχολ -, «αποκαθήλωσαν» την κλασική Μόνα Λίζα για να δημιουργήσουν αυτό που ιδανικά θεωρούν απαράμιλλο πορτρέτο, έτσι και οι καλλιτέχνες βρήκαν ένα εύσχημο πρόσχημα για να φέρουν το κοσμαγάπητο πρόσωπο στη διάσταση ή τον προσωπικό τους εικαστικό τρόπο.
Σε καμιά περίπτωση δηλαδή δεν πρόκειται για αντίγραφα ή ελαφρώς παραλλαγμένα έργα, αλλά για πρωτότυπες δημιουργίες που δείχνουν τι είδαν οι καλλιτέχνες στη Μόνα Λίζα και τι θα ήθελαν ιδανικά να δουν οι σημερινοί θεατές σε αυτήν.
Η Μόνα Λίζα του Κωνσταντίνου Παπαμιχαλόπουλου αποδίδεται στο αγαπημένο χρυσό φόντο του καλλιτέχνη ως άλλη αγιογραφία μέσα στην παράδοση της δυτικής τέχνης. Σε αντίθεση, όμως, με το διάσημο βλέμμα που κοιτάζει κατά μέτωπο, ο Έλληνας ζωγράφος το δεσμεύει σε μία εξωτερική κατεύθυνση, πέρα από το οπτικό πεδίο του θεατή, σα να στοχάζεται το μοντέλο όχι τα μελλούμενα, αλλά όσα εδώ και πέντε αιώνες έχει ζήσει.
Κωνσταντίνος Παπαμιχαλόπουλος, Μόνα, μελάνι, αυγοτέμπερα, φύλο χρυσού σε ξύλο χρυσό, 24x18 εκ., 759 ευρώ + ΦΠΑ
Ο Παπαμιχαλόπουλος δεν ενδιαφέρεται για το σφουμάτο, το σβήσιμο του προσώπου με σκιές ή το περίφημο μειδίαμα στο στόμα της εικονιζόμενης. Περισσότερο δείχνει ν’ απασχολείται με τα χέρια και τον τρόπο που αλληλεπικαλύπτουν την cyborg αναπαράστασή της, μεταφέροντας τη Μόνα Λίζα στη ψηφιακή εποχή.
Στον Κωνσταντίνο Πάτσιο το διάσημο μοντέλο γίνεται το απαραίτητο φόντο για να μαγνητίσει το βλέμμα στις κολάζ αναπαραστάσεις του. Αφήνει το αναγεννησιακό τοπίο και μετατρέπεται σε pop σύμβολο που συνυπάρχει με τους ανιστορικούς ήρωές του - μέρες (χώρος) για όλους – διαβάζουμε στο περιθώριο του έργου.
Κωνσταντίνος Πάτσιος, Fontana di Marcello, κολάζ σε καμβά, 60x80 εκ., 1.900 ευρώ + ΦΠΑ
Αντιθέτως, ο Φώτης Βάρθης χρησιμοποιεί προσχηματικά τη Μόνα Λίζα για να αποδώσει την προσωπική του εκδοχή πάνω στο «ψάθινο καπέλο» του Νίκου Λύτρα. Αν σε εκείνο το έργο βλέπουμε ιδανικά το ελληνικό καλοκαίρι, τότε ο χαράκτης πρόσθεσε άλλη μία δημιουργία στην εικονογραφία του θέρους.
Το κορίτσι του Λύτρα με τη φλογερή και πλατιά πινελιά, φιλοτεχνημένο το 1925, εισήγαγε στον τόπο τον μοντερνισμό και κατέκτησε περίοπτη θέση στην Εθνική μας Πινακοθήκη. Σχεδόν έναν αιώνα μετά, το χάραγμα του Βάρθη με αυτήν την ξυλογραφία, συνεχίζει όλη την παράδοση της χαρακτικής (και το δίδαγμα του Τάσσου) με εντελώς προσωπικό τρόπο, φανερώνοντας πόσα χρώματα κρύβει μέσα του το μαύρο.
Φώτης Βάρθης, Η Παναγιά της γειτονιάς, ξυλογραφία, 75x53 εκ., 500 ευρώ + ΦΠΑ
Υπάρχουν βεβαίως και οι εκδοχές που αυτοαναιρούν τη Μόνα Λίζα ή σατιρίζουν τον ίδιο τον καλλιτέχνη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Τάσσος Παυλόπουλος που, στο γνώριμο ύφος του, τιτλοφορεί τα πορτρέτα του ως «Are you the one» (απευθυνόμενος άραγε στο έργο ή στον εαυτό-καλλιτέχνη;), «A masterpiece just for you», ενώ εξίσου προβοκατόρικο προβάλλει το έργο του Σταμάτη Θεοχάρη.
Ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζει η Mona Sila από τη Τζένη Σαρίδη, ένα έργο βγαλμένο από τον «Χριστουγεννιάτικο εφιάλτη» του Τιμ Μπάρτον που θα το ζήλευαν ο Ότο Ντιξ κι ο Αλέξης Ακριθάκης. Μόλις 27 χρόνων, η Σαρίδη βαδίζει καλά κι έχουμε να περιμένουμε πολλά από αυτή στο μέλλον. Παρόμοια και η Βιβή Παπαδημητρίου, που στη «Mona» δείχνει με επάρκεια τις τεχνικές δεξιότητες που διαθέτει.
Χαράζει στο plexiglass, χρησιμοποιεί led φως, κυρίως όμως, κατέχει εξαιρετικό σχέδιο, φαντασία και τόλμη, στοιχεία που γρήγορα θα την κάνουν αναγνωρίσιμη, όχι μόνο στους συλλέκτες που την παρακολουθούν, αλλά και στο ευρύ κοινό.
Την ομάδα των 11 που εικονογραφούν ευφάνταστα τη Μόνα Λίζα, συγκέντρωσε ο Γιάννης Καλλιγάς στη Μύκονο έως τις 26 Αυγούστου. Συμμετέχουν οι: Αλέξανδρος Μαγκανιώτης, Κωνσταντίνος Πάτσιος, Σταμάτης Θεοχάρης, Τάσος Παυλόπουλος, Κωνσταντίνος Παπαμιχαλόπουλος, Patrick Rubinstein, Λαμπρινή Μποβιάτσου, Βιβή Παπαδημητρίου, Τζένη Σαρίδη, Φώτης Βάρθης, Δημήτρης Ντόκος.
