Καθώς τελειώνει το 2023, και παρά τις προκλήσεις, οι χρηματαγορές σκαρφαλώνουν στα υψηλά τους και ατενίζουν με αισιοδοξία το μέλλον. Οι περισσότεροι δείκτες καταγράφουν ισχυρά κέρδη και οι προβλέψεις για περαιτέρω αναρρίχηση υπερτερούν των όποιων ανησυχιών. Όλοι αναμένουν αποκλιμάκωση των επιτοκίων και οριστική τιθάσευση του πληθωρισμού. Υπάρχει άραγε κάτι που μπορεί να χαλάσει τη μανέστρα; Είναι αντιπροσωπευτικό ότι βλέπουμε για την ευρύτερη οικονομία;
Αν κοιτάξουμε τη μεγαλύτερη οικονομία του πλανήτη, διαπιστώνουμε πως οι μακροοικονομικοί δείκτες παρουσιάζουν ανθεκτικότητα –τουλάχιστον οι περισσότεροι– και άντεξαν τις πληθωριστικές πιέσεις. Στο επίκεντρο βρέθηκε η κατανάλωση που αποδείχτηκε ισχυρή, καθοδηγώντας –σχεδόν αποκλειστικά– την ανάπτυξη. Κατά πόσο είναι υγιής η ανάπτυξη αμφισβητείται. Ας υπογραμμιστεί, ότι το χρέος των νοικοκυριών σε πιστωτικές κάρτες ξεπέρασε το $1 τρισ., ενώ ο λόγος των αποταμιεύσεων βρίσκεται στα ιστορικά χαμηλά, έχοντας μάλιστα εξαντλήσει τα πλεονάσματα της πανδημίας.
Αξίζει να αναφέρουμε πως ένας από τους λόγους της φρενήρους πορείας των χρηματιστηρίων, είναι η βεβαιότητα για ομαλή προσγείωση της οικονομίας και αποφυγή της ύφεσης. Οποιαδήποτε παρέκκλιση, θετική ή αρνητική μπορεί να έχει σημαντικές συνέπειες.
Κατά τη διάρκεια του 2023, παρουσιάστηκαν αρκετές γεωπολιτικές προκλήσεις που οι αγορές αγνόησαν επιδεικτικά. Είτε υποδηλώνοντας μια αίσθηση κανονικότητας, είτε υποτιμώντας τις ανησυχίες. Ωστόσο, ο κόσμος βρίσκεται στη μέγγενη δύο πολέμων που όπως φαίνεται θα διαρκέσουν για πολύ ακόμα, με κίνδυνο ανάφλεξης και εν μέσω ενός νέου τύπου ψυχρού πολέμου μεταξύ Κίνας και Αμερικής. Οι πόλεμοι δημιουργούν ευκαιρίες, αλλά και αναταράξεις και μην ξεχνάμε ότι καταστρέφουν όλους τους παραγωγικούς συντελεστές!
Ταυτόχρονα προκύπτουν τα εξής ζητήματα. Από τη μια πλευρά οι τιμές της ενέργειας αποκλιμακώνονται, προσφέροντας ανάσα στην παγκόσμια οικονομία. Και παρά την προσπάθεια του ΟΠΕΚ + να συγκρατήσει τις τιμές υψηλά, μειώνοντας την παραγωγή, με κύριους εκφραστές τη Σαουδική Αραβία και τη Ρωσία. Η πρώτη για να χρηματοδοτήσει τα ελλείμματά της και η δεύτερη τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Όμως, η Κίνα που αποτελούσε την ατμομηχανή της παγκόσμιας ανάπτυξης, φαίνεται πως έχει βρει τοίχο και δυσκολεύεται να συνέλθει, ότι και να κάνει. Τι θα συμβεί αν τελικά βρει το βηματισμό της ή αν ανοίξει και τρίτο μέτωπο; Θα το θεωρήσουν και αυτό οι αγορές μια κανονικότητα; Οι τιμές της ενέργειας θα παραμείνουν ελεγχόμενες όπως και η συγκράτηση του πληθωρισμού; Πώς θα λύσουν αυτό το γρίφο οι κεντρικές τράπεζες;
Τελικά, η αποκλιμάκωση των επιτοκίων θα γίνει γιατί επετεύχθη ο στόχος που έχουν θέσει οι κεντρικές τράπεζες για τον πληθωρισμό, ή γιατί η οικονομία δεν ανταποκρίνεται και τα επιτόκια στο ύψος που βρίσκονται σήμερα έχουν αυξήσει την πιθανότητα ατυχήματος με τις πτωχεύσεις να μεταδίδονται επικίνδυνα σε διάφορους κλάδους;
Ένα άλλο στοιχείο ανησυχίας είναι το αμερικανικό έλλειμμα που έφτασε το 2023 σε $1,7 τρισ. και 6,3% του ΑΕΠ. Παρά τις όποιες προσαρμογές για μη επαναλαμβανόμενες δαπάνες, που βελτιώνουν την τελική εικόνα, το βασικό συμπέρασμα παραμένει. Ότι ο πυρήνας των δαπανών αυξάνεται ενώ μειώνονται τα έσοδα του θησαυροφυλακίου. Επειδή στην εξίσωση μπαίνει και η εξυπηρέτηση του χρέους, οι περισσότερες προβλέψεις έχουν εκπονηθεί με την προοπτική ότι τα τρέχοντα επιτόκια είναι προσωρινά!
Παρότι δεν υπάρχει αμφιβολία για τις πτήσεις των χρηματιστηριακών δεικτών, εντούτοις η κερδοφορία είναι ανισομερής. Ο πιο αντιπροσωπευτικός χρηματιστηριακός δείκτης, υποτίθεται ότι είναι ο S&P 500. Όπως προκύπτει από τις αναλύσεις, το 72% των μετοχών που απαρτίζουν το δείκτη υπολείπεται της ανόδου, ενώ το 1/3 είναι αρνητικό. Διαπιστώνεται μια υπερσυγκέντρωση στην κεφαλαιοποίηση, εφόσον το 30% του δείκτη αποτελείται από τις 7 υπέροχες μετοχές (magnificent 7), οι οποίες και μονοπωλούν την άνοδο.
Κάποιοι θα αναρωτηθούν, και που είναι το πρόβλημα. Αν το δούμε ψυχρά, οι δείκτες αντιπροσωπεύουν την εποχή τους και οι πρωταθλητές παίρνουν τη μερίδα του λέοντος. Οι μικροεπενδυτές, μάλιστα, μπορούν να αγοράσουν μερίδιο σε ETF και να μην ανησυχούν αν δεν ξέρουν ποια μετοχή να επιλέξουν, βγαίνοντας κερδισμένοι.
Ωστόσο, η δημιουργία μονοπωλίων δεν είναι ποτέ καλή εξέλιξη για μια οικονομία. Παράλληλα, κύρια πηγή της ανόδου είναι για μια ακόμη φορά προσδοκίες και όχι απτά αποτελέσματα.
Έχουμε συνηθίσει τα τελευταία χρόνια, η χρηματαγορά να αψηφεί τη βαρύτητα και δεν βλέπουμε γιατί να μην συμβεί και το επόμενο έτος. Καθώς διανύουμε έτος εκλογών στις ΗΠΑ, οι πιο προσγειωμένοι προσδοκούν να έχουμε μια βαρετή χρονιά με συγκράτηση κερδών.
Το πιο πιθανό σενάριο, είναι οι δείκτες να συνεχίσουν ανοδικά, αφού βιώσουν μια πρόσκαιρη αλλά βίαιη πτώση, απόλυτα εναρμονισμένη στο σενάριο της τελευταίας δεκαπενταετίας.
Πάντως, οι κίνδυνοι παραμένουν ζωντανοί και όπως αναφέραμε παραπάνω, έχουν αγνοηθεί και υποτιμηθεί για πολύ καιρό. Επίσης, κανείς δεν είναι προετοιμασμένος για μια δεύτερη θητεία Τραμπ, ούτε για το διχασμό που θα επιφέρουν στην αμερικανική κοινωνία οι προεκλογικές αλλά και οι μετεκλογικές εξελίξεις...
* Ο Νικόλαος Δ. Τσαγκανέλιας εργάζεται για πάνω από 27 χρόνια στον χρηματοοικονομικό χώρο. Από το 2015 εργάζεται στην Tavira Securities με έδρα το Λονδίνο, ως Hedge Fund Operations & Risk.
