Ο εμπορικός πόλεμος που εξαπέλυσαν οι ΗΠΑ εναντίον του υπόλοιπου κόσμου δεν έχει οικονομικές βάσεις, με την έννοια ότι δεν στηρίζεται σε στέρεα οικονομικά επιχειρήματα. Τα εμπορικά ελλείμματα, που χρησιμοποιούνται ως αφορμή, δεν οφείλονται σε «άδικους δασμούς» που επιβάλλουν άλλες χώρες σε εισαγωγές αμερικανικών προϊόντων.
Οι κλάδοι που έχουν μετακινηθεί εκτός ΗΠΑ τις τελευταίες δεκαετίες δεν το έκαναν επειδή αντιμετώπισαν άδικο ανταγωνισμό αλλά γιατί δεν υπήρχε πλέον οικονομική δικαιολογία να εδρεύουν στις ΗΠΑ, των οποίων τα εργατικά κόστη ήταν υπέρογκα λόγω της δραματικής ανόδου του βιοτικού επιπέδου της χώρας. Κάποτε οι ΗΠΑ ήταν κέντρο παραγωγής υφασμάτων και ρούχων. Όχι πιά. Επίσης, παραγωγής χάλυβα από σιδηρομετάλλευμα. Όχι πιά. Επίσης, τηλεοράσεων και συστημάτων αναπαραγωγής ήχου. Επίσης, όχι πιά.
Τα εμπορικά ελλείμματα των ΗΠΑ δεν οφείλονται στη μετακίνηση κάποτε κραταιών κλάδων εκτός Αμερικής. Τα εμπορικά ελλείμματα που έχουν οι ΗΠΑ (περίπου $918 δισεκατομμύρια το 2024, δηλαδή 3,2% του ΑΕΠ) οφείλονται κατά πολύ μεγάλο μέρος στα δημοσιονομικά ελλείμματα που έχουν οι ΗΠΑ εδώ και 55 χρόνια.
Χωρίς περαιτέρω προλόγους, ιδού τα οικονομικά πίσω από τα εμπορικά ελλείμματα:
Το εθνικό εισόδημα μιας χώρας, δηλαδή το συνολικό εισόδημα των κατοίκων της, διατίθεται ως εξής:
Y = C + S +T
δηλαδή, το εισόδημα (Υ) γίνεται κατανάλωση (C), αποταμιεύσεις (S) και φόροι (T). Αυτή είναι ταυτότητα, όχι εξίσωση. Δηλαδή, περιγράφει μια οικονομική σχέση, δεν την εξηγεί. Ισχύει παντού και πάντα. Δεν υπάρχουν άλλες χρήσεις του εθνικού εισοδήματος.
Ταυτότητα είναι επίσης και η παράσταση που περιγράφει από την πώληση ποιων στοιχείων προέρχεται το εθνικό εισόδημα:
Y = C + I + G + (Χ – Μ)
δηλαδή, το εισόδημα (Υ) προέρχεται από την κατανάλωση (C), τις επενδύσεις (Ι), τις κρατικές δαπάνες (G) και το πλεόνασμα των εξαγωγών (Χ) από τις εισαγωγές (Μ), δηλαδή το εμπορικό πλεόνασμα (Χ – Μ).
Εάν εξισώσουμε τα Υ, παίρνουμε
C + S +T = C + I + G + (Χ – Μ)
δηλαδή
T – G = (X - M) + (I – S)
Αυτή η ταυτότητα απεικονίζει τη σχέση μεταξύ δημοσιονομικών ελλειμμάτων και εμπορικών ελλειμμάτων. Υπενθυμίζω ότι αυτή είναι μια ταυτότητα, κενή θεωρητικών εννοιών, που ισχύει παντού και πάντα, ακριβώς γιατί είναι ταυτότητα.
Τι λέει; Ότι, όταν έχεις δημοσιονομικά ελλείμματα (δηλαδή οι φόροι (Τ) είναι λιγότεροι από τις δημόσιες δαπάνες (G)) θα έχεις είτε εμπορικά ελλείμματα ή χαμηλές επενδύσεις ή και τα δύο.
Με άλλα λόγια, όταν το αριστερό μέρος της ταυτότητας είναι αρνητικό, θα είναι και το δεξί. Και επειδή οι επενδύσεις ως ποσοστό του ΑΕΠ και ο ρυθμός αποταμίευσης της οικονομίας παραμένουν λίγο ως πολύ σταθεροί, κάθε αύξηση του δημοσιονομικού ελλείμματος προκαλεί αύξηση στο εμπορικό έλλειμμα.
Οι ΗΠΑ μέχρι το 1968 είχαν μικρά δημοσιονομικά πλεονάσματα και μικρά εμπορικά πλεονάσματα. Το 1968, για να χρηματοδοτήσουν τον πόλεμο στο Βιετνάμ, που εκείνη τη χρονιά κλιμακώθηκε, άρχισαν να έχουν μεγάλα δημοσιονομικά ελλείμματα, χρηματοδοτούμενα από δανεισμό. Όπως είναι φυσιολογικό, από το 1968, επίσης, οι ΗΠΑ έχουν εμπορικά ελλείμματα. Τα οποία δεν οφείλονται σε «άδικες εμπορικές τακτικές» των εμπορικών εταίρων τους, αλλά στις ελλειμματικές δαπάνες της ομοσπονδιακής κυβέρνησης.
Πώς θα μπορούσε να μειωθεί ή να εξαλειφθεί το εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ; Με την εξάλειψη των δημοσιονομικών ελλειμμάτων, δηλαδή με την αύξηση των φόρων.
Αυτό, όμως, ισοδυναμεί με πολιτική αυτοκτονία σε μια χώρα που εκλέγει Ρεπουμπλικανούς προέδρους, εδώ και 45 χρόνια, που υπόσχονται ένα πράγμα: «μείωση των φόρων». Η οποία μείωση των φόρων ποτέ δεν συνδυάζεται με μείωση και των δαπανών – κάτι που, επίσης, θα ισοδυναμούσε με πολιτική αυτοκτονία, γιατί το 90%+ των ομοσπονδιακών δαπανών αφορούν στην άμυνα, στις συντάξεις (social security) και στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη συνταξιούχων (Medicare) και απόρων (Medicaid).
Καλό θα ήταν όταν σκεφτόμαστε για τα όσα απίστευτα συμβαίνουν γύρω μας τις τελευταίες ημέρες να είμαστε ενήμεροι ότι, για άλλη μια φορά, τα πραγματικά οικονομικά δεδομένα δεν έχουν υπεισέλθει στους υπολογισμούς και στη διαδικασία λήψης αποφάσεων των πολιτικών που διαμορφώνουν την καθημερινότητα μας.
*Ο Περικλής Φ. Κωνσταντινίδης είναι διδάκτορας χρηματοοικονομικών του Πανεπιστημίου της Νότιας Καλιφόρνιας, έχει διατελέσει στέλεχος σε τράπεζες και χρηματιστηριακές εταιρίες στις ΗΠΑ και την Ελλάδα και είναι ιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος της Καναδικής επενδυτικής εταιρίας Syracuse Main, Inc.
