Παρά την αντάρα της πανδημίας, οι πολυεκατομμυριούχοι λάτρεις της τέχνης δεν άφησαν ανεκμετάλλευτες τις «ευκαιρίες» που έφερε το 2021, ξοδεύοντας περιουσίες σε πολύτιμα έργα. Το πολύκροτο διαζύγιο των νεοϋορκέζων Χάρι και Λίντας Μακλόου (όνομα κολοσσός στο χώρο του real estate), χωρίς αμφιβολία, ήταν το πιο σημαντικό γεγονός στη διεθνή αγορά, καθώς είχε να επιδείξει μια αμύθητη συλλογή έργων τέχνης. Αρκεί να αναλογιστεί κανείς ότι από την πώληση έργων της συλλογής που πραγματοποίησε ο Sotheby’s τον Νοέμβριο του 2021, έχουμε τέσσερις στους δέκα πιο ακριβούς λαχνούς της χρονιάς που έφυγε.
Όμως, ακόμη κι αν δεν είχε βγει στο σφυρί η φημισμένη συλλογή των Μακλόου, η παγκόσμια αγορά τέχνης δε φαίνεται να καταλαβαίνει από πανδημίες. Το 2020, μόνο δύο από τους δέκα κορυφαίους λαχνούς έπιασαν τιμές πάνω από 50 εκατομμύρια δολάρια ο καθένας. Το 2021, και οι δέκα από τους κορυφαίους λαχνούς άλλαξαν χέρια για πολύ πάνω από το όριο των 50 εκατομμυρίων δολαρίων. Συνολικά, απέφεραν 1,2 δισεκατομμύρια δολάρια, με τη χαμηλότερη τιμή να καταγράφεται στα 61,6 εκατομμύρια δολάρια. Ας δούμε πώς διαμορφώθηκε η λίστα με τα δέκα πιο ακριβά έργα που πωλήθηκαν σε δημοπρασίες μέσα στο 2021.
10. Jackson Pollock, Αριθμός 17, (1951). Τιμή: 61,6 εκατ. δολάρια
Η ιστορία του έργου δικαιολογεί το υψηλό της πώλησης που πέτυχε, περισσότερο κι από το «βαρύ» όνομα του δημιουργού του. Πριν τον αποκτήσουν οι Macklowes το 1999, ανήκε στον περίφημο συλλέκτη S.I Newhouse, (μεγαλοϊδιοκτήτης εφημερίδων και περιοδικών) και, πριν από αυτόν, ήταν στη συλλογή του Μητροπολιτικού Μουσείου Τέχνης, που το απέκτησε το 1952 από τη μυθική γκαλερί Sidney Janis. Πρόκειται για έναν (αριθμ. 17) από μια ομάδα 33 καμβάδων γνωστών ως «Black Pourings» ή «Black Paintings» που φιλοτεχνήθηκαν το 1951, αμέσως μετά το ντεμπούτο του Pollock με τις πολύχρωμες συνθέσεις για τις οποίες είναι γνωστός στο ευρύ κοινό. Ο ασπρόμαυρος καμβάς έσπασε την υψηλή εκτίμηση των 35 εκατομμυρίων δολαρίων και ξεπέρασε το προηγούμενο ρεκόρ του καλλιτέχνη των 58,3 εκατομμυρίων δολαρίων, σε πώληση που πραγματοποιήθηκε το 2013.
9. Xu Yang, Η κατάκτηση της Xiyu από τον αυτοκράτορα Qianlong (18ος αι.). Τιμή: 65 εκατ. δολάρια
Αυτός ο σχολαστικά ζωγραφισμένος, σπάνιας αξίας, κύλινδρος έγινε ένα από τα πιο ακριβά κινεζικά έργα τέχνης που πωλήθηκαν σε δημοπρασία. Φιλοτεχνημένος από τον Xu Yang, ο οποίος στρατολογήθηκε ως ζωγράφος της αυλής από τον αυτοκράτορα Qianlong τη δεκαετία του 1750, ο χειροκίνητος κύλινδρος απεικονίζει σκηνές στο Πεκίνο κατά τη διάρκεια των εκστρατειών του αυτοκράτορα για την εδραίωση της εξουσίας του στη δυτική Κίνα.
Το λεπτομερές έργο ξεκινά από την Πύλη Zhengyangmen του Πεκίνου και περνά από την πλατεία Τιενανμέν πριν καταλήξει στην είσοδο της Απαγορευμένης Πόλης, όπου κάποτε τοποθετήθηκε το έργο, σύμφωνα με τον οίκο δημοπρασιών. Τελευταία φορά άλλαξε χέρια δημόσια το 2009, όταν ο Κινέζος δισεκατομμυριούχος και ιδρυτής του Μουσείου Long Liu Yiquan το αγόρασε για 19,7 εκατομμύρια δολάρια.
8. Beeple, Η καθημερινότητα: οι πρώτες 5.000 ημέρες. Τιμή 69,3 εκατ. δολάρια
Μετά από αυτή τη δημοπρασία η καθημερινότητα του Beeple άλλαξε για τα καλά! Το έργο του είχε αρχική τιμή μόλις 100 δολ. Ο Christie's, λένε οι άνθρωποι του οίκου, δεν είχε ιδέα τι να περιμένει όταν έβγαλε τον Μάρτιο στο ψηφιακό σφυρί, μια σύνθεση εικόνων που δημιουργήθηκε σε καθημερινή βάση, από τον Μάιο του 2007. Στα τελευταία μόλις λεπτά της ηλεκτρονικής πώλησης που διήρκησε δύο εβδομάδες, οι πλειοδότες χτύπησαν το Everydays κι έγραψαν ιστορία στην αγορά της ψηφιακής τέχνης (κάνοντας τον Μπιπλ τον τρίτο ακριβότερο εν ζωή καλλιτέχνη μετά τους Ντέιβιντ Χόκνεϊ και Τζεφ Κουνς). Αγοραστής ήταν το crypto fund «Metapurse», ένα στούντιο παραγωγής NFT με έδρα τη Σιγκαπούρη, το οποίο είχε κάθε λόγο να εκτινάξει την τιμή και το όνομα του δημιουργού (μεταξύ άλλων, περιλαμβάνει μια σειρά κι από άλλα έργα του Beeple).
7. Claude Monet, Λίμνη με νούφαρα (1917–19). Τιμή 70,35 εκατ. δολάρια
Έχει περιοδεύσει σε όλες τις Ηνωμένες Πολιτείες, από το Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης έως το Μουσείο της Κομητείας του Λος Άντζελες και εμφανίστηκε τελευταία φορά σε δημοπρασία από τον οίκο Sotheby's το 2004, όταν πωλήθηκε για 16,8 εκατομμύρια δολάρια. Το έργο «Λίμνη με νούφαρα» είναι εξαιρετικά προβεβλημένο γιατί ανήκει στα πιο αντιπροσωπευτικά θέματα του σημαντικού δημιουργού. Σίγουρα, ο πίνακας «Στάχυα» που άλλαξε χέρια για 110,7 εκατομ. δολάρια το 2019, ποσό ρεκόρ για Μονέ, εκτόξευσε τα «νούφαρα» του καλλιτέχνη που παραμένουν κοσμαγάπητα, πέρα από τεχνοτροπίες και καλλιτεχνικές μόδες.
6. Vincent van Gogh, Ξύλινες καλύβες ανάμεσα σε ελιές και κυπαρίσσια (1889). Τιμή 71,35 εκατ. δολάρια
Όταν ζωγράφισε το τοπίο, ο ολλανδός ήταν τρόφιμος σε άσυλο έξω από το Saint Rémy της νότιας Γαλλίας. Αυτό το φαινομενικά ειδυλλιακό έργο συμπυκνώνει την πυρετώδη έξαρση που ζούσε τότε ο Βαν Γκογκ και φανερώνει όλη τη μαστοριά του. Ο πίνακας ανήκε στον Τεξανό μεγιστάνα του πετρελαίου Edwin Lochridge Cox και συγκαταλέγεται πλέον στα πέντε πιο ακριβά έργα που πωλήθηκαν ποτέ από τον μάστορα σε δημοπρασία.
5. Alberto Giacometti, Η μύτη (1947). Τιμή 78,4 εκατ. δολάρια
Η πώληση του γλυπτού από τη συλλογή Μακλόου προκάλεσε ντόρο και συζητήσεις, όχι τόσο για την τιμή του (ήταν το δεύτερο ακριβότερο έργο του θησαυρού), όσο για το όνομα του νέου αγοραστή. Πρόκειται για τον κινέζο επιχειρηματία Justin Sun (ιδρυτής της πλατφόρμας κρυπτονομισμάτων TRON). Επαινώντας το ως ένα από τα «πιο ουσιαστικά και με απόσταση πιο επιδραστικά έργα του Τζιακομέτι», ο Σαν επισήμανε σε ένα tweet ότι μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, το στοιχειωμένο γλυπτό με το χάλκινο κεφάλι και την εξαιρετικά μακριά, σουβλερή μύτη κοσμούσε (καθόλου τυχαία) το εξώφυλλο του καταλόγου του Sotheby's για τη συλλογή Macklowe. Μια άλλη εικόνα του έργου ήταν στο εξώφυλλο του καταλόγου για την αναδρομική Giacometti στο Μουσείο Γκούγκενχάιμ το 2018, «η οποία αποδεικνύει τη σημασία αυτού του γλυπτού στη μεγάλη καριέρα του δημιουργού και την επιρροή του στην ιστορία της τέχνης». Ο δισεκατομμυριούχος Τζάστιν Σαν, ο οποίος είναι μόλις 31 ετών, αγόρασε το γλυπτό μέσω του Ιδρύματος APENFT. Τώρα, το έργο μεταγράφεται ψηφιακά προκειμένου να εμφανιστεί στο εικονικό του μουσείο. Τα κλασικά ονόματα μπαίνουν στην υπηρεσία του NFT.
4. Mark Rothko, No. 7 (1951). Τιμή 82,5 εκατ. δολάρια
Η αγορά του Rothko έχει πέσει αισθητά τα τελευταία χρόνια. Εκεί που εξέφραζε την τελευταία πρωτοπορία, σήμερα νέοι καλλιτέχνες και ψηφιακά μέσα έχουν πάρει την πρωτοκαθεδρία. Αλλά το Νο. 7 συγκεντρώνει πολλά από τα χαρίσματα του καλλιτέχνη. Το έργο ήταν εδώ και καιρό, το διαμάντι της συλλογής Μακλόου και, πιθανότατα, δεν θα είχε βγει ποτέ σε πώληση, αν δεν χώριζαν οι δρόμοι του ζευγαριού. Από τους πολλούς μεγαλοσυλλέκτες που το έργο μαγνήτισε, αγοράστηκε τελικά από έναν Ασιάτη πελάτη του Sotheby's για 82,5 εκατομμύρια δολάρια, λίγο λιγότερο από το ρεκόρ των 86,9 εκατομμυρίων δολαρίων του Ρόθκο που σημειώθηκε το 2012.
3. Sandro Botticelli, Πορτρέτο ενός νεαρού άνδρα που κρατά μετάλλιο (γύρω στο 1480). Τιμή 92,1 εκατ. δολάρια
Το όνομα του αναγεννησιακού μάστορα δεν βγαίνει συχνά σε δημοπρασίες. Το συγκεκριμένο αριστούργημα είχε εκτεθεί ως δάνειο στην Εθνική Πινακοθήκη της Ουάσιγκτον και στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης κι ανήκε στη συλλογή του δισεκατομμυριούχου ακινήτων Sheldon Solow. Ο Solow το απέκτησε για περίπου 1 εκατομμύριο δολάρια το 1982. Η νέα του τιμή είναι το υψηλότερο αποτέλεσμα για πίνακα της κατηγορίας Old Master μετά από την αξέχαστη πώληση του Salvator Mundi το 2017 για 450 εκατομ. δολάρια. Η «μετοχή» του Μποτιτσέλι βρέθηκε ξανά στην επικαιρότητα κι ανέβηκε κατακόρυφα, του οποίου το προηγούμενο ρεκόρ δημοπρασίας ήταν 10,4 εκατομμύρια δολάρια.
2. Jean-Michel Basquiat, Σε αυτήν την περίπτωση (1983). Τιμή 93,1 εκατ. δολάρια
Το 2021 ήταν η χρονιά του Μπασκιά. Τα έργα του κατέγραψαν σε πωλήσεις 414,5 εκατομμύρια δολάρια (χωρίς να προσμετράται ο Δεκέμβριος), φέρνοντάς τον στη δεύτερη θέση μετά τον Πικάσο. Το έργο στη φωτογραφία «Σε αυτή την περίπτωση» ήταν το πιο ακριβό από τους 118 λαχνούς που έφεραν την υπογραφή του. Πουλήθηκε από τον Τζιανκάρλο Τζιαμέτι, τον Ιταλό επιχειρηματία και συνιδρυτή του οίκου μόδας Valentino. Οι πίνακες με εικόνες κρανίου είναι από τα πιο περιζήτητα έργα του Basquiat και αυτός ήταν μεταξύ των τριών μνημειακών πινάκων που παρουσιάστηκαν μαζί στο Fondation Louis Vuitton το 2018 (οι άλλοι δύο ανήκουν στον Ιάπωνα δισεκατομμυριούχο Yusaku Maezawa και στο μουσείο Broad του Λος Άντζελες). Πρόκειται για ένα σύγχρονο memento mori (εικόνα θανάτου) που συνδυάζει την ιστορικότητα ενός κλασικού θέματος στη δυτική τέχνη και την καταγωγή του Basquiat ως καλλιτέχνη του δρόμου.
1. Pablo Picasso, Γυναίκα καθιστή μπροστά σε παράθυρο (Marie-Thérèse) (1932). Τιμή 103,4 εκατ. δολάρια
Ο Ισπανός «πρωταθλητής» πήρε ξανά την παρτίδα! Ηγήθηκε των πωλήσεων το 2021 τόσο από πλευράς συνολικού όγκου (657,7 εκατομμύρια δολάρια πωλήθηκαν τους πρώτους 11 μήνες του έτους) όσο και από τον πιο ακριβό λαχνό. Η νεαρή ερωμένη του Πικάσο, Μαρί-Τερέζ, ζωγραφίστηκε το 1932. Η «Γυναίκα καθιστή μπροστά σε παράθυρο» (1932) άλλαξε χέρια μέσα σε 19 λεπτά για 103,4 εκατ. δολάρια. Αν και μέχρι το ποσό των 60 εκατ. οι διεκδικητές ήταν αρκετοί, από εκεί και πέρα έμειναν μόνο δύο συλλέκτες που ανέβαζαν την τιμή σε κάθε χτύπημα κατά ένα εκατομμύριο. Ο πίνακας πωλήθηκε τελικά σε ποσό διπλάσιο της αρχικής εκτίμησης.
Οι τιμές για τους λαχνούς με τις πιο υψηλές πωλήσεις παρέχονται από τη βάση δεδομένων Artnet.
