Τον φετινό χειμώνα αναμένεται άνευ απροόπτου, να ξεπεραστούν σε ευρωπαϊκό, και ελληνικό επίπεδο οι ενεργειακές προκλήσεις του δίπολου επάρκεια-τιμές.
Η ΕΕ φρόντισε μέσα στο καλοκαίρι να χτίσει περισσότερο από κάθε άλλη χρονιά, αποθέματα φυσικού αερίου σε ποσοστά πάνω από το 90% της διαθέσιμης αποθηκευτικής ικανότητας όσων κρατών-μελών διαθέτουν αποθηκευτικούς χώρους.
Στις 14 Δεκεμβρίου τα αποθέματα έπεσαν από το +90% στο 86% (86 bcm), 10% πάνω από το 76%, τον μέσο όρο πενταετίας. Ωστόσο, λόγω του έντονου χειμώνα στην Ευρώπη, ο εφετινός ρυθμός απομείωσης είναι 4.1bcm.
Τα 2/3 της συνολικής αποθηκευτικής ικανότητας στην ΕΕ κατέχουν 5 κράτη: η Γερμανία, Αυστρία, Ολλανδία, Γαλλία και Ιταλία. Η Ελλάδα λόγω της χρόνιας αντιπαράθεσης μεταξύ της ΡΑΕ και των δυο υποψήφιων επενδυτών: ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ & ΔΕΣΦΑ αφενός και Energean αφετέρου, απέτυχε να αξιοποιήσει τη μετατροπή του εξαντλημένου υποθαλάσσιου κοιτάσματος «Νότιος Καβάλα» στον ομώνυμο κόλπο, σε αποθήκη φυσικού αερίου. Το έργο σχεδιάστηκε πριν από 11 χρόνια με προϋπολογισμό δαπάνης, βάσει μελέτης, ύψους ~ 420 εκατομμυρίων Ευρώ, που ίσως σήμερα, χρειάζεται επικαιροποίηση.
Η Ελλάδα, σε συμμόρφωση Κοινοτικής οδηγίας για την υποχρεωτική τήρηση αποθεμάτων αερίου, ίσων με το 15% της ετήσιας κατανάλωσης, επέλεξε αποθήκευση στη γειτονική Ιταλία, με αποθήκευτρα ~ 3 ευρώ/MWh, αντί των 0,5 ευρώ/MWh που με στοιχεία της ΔΕΣΦΑ, θα κόστιζε η αποθήκευση στην Νότιο Καβάλα. Προφανής η αποθετική οικονομική ζημιά λόγω της γραφειοκρατικής αντιμετώπισης ενός κατεξοχήν στρατηγικής σημασίας θέματος. Εξυπακούεται ότι οι βάσιμες ελληνικές φιλοδοξίες να καταστεί ενεργειακός κόμβος LNG, προϋποθέτουν τουλάχιστον την ύπαρξη εγχώριου αποθηκευτικού χώρου.
Συνήθως στην ΕΕ, το αποθηκευμένο αέριο καλύπτει το ένα τρίτο της ποσότητας που αναλώνεται μέσα σε ένα «τυπικό» χειμώνα. Η πλήρωση των δεξαμενών στα κράτη-μέλη έγινε από το καλοκαίρι του 2022, με συνήθως, φθηνές σχετικά αγορές ρωσικού αερίου προ των κυρώσεων. Οι αγορές συμπληρώθηκαν από προμήθειες LNG σε διαφορετικές τιμές.
Το διπλό πρόβλημα Επάρκειας - Τιμών πρόκειται να τεθεί επιτακτικά το 2023.
Τα μεγάλα κράτη φρόντισαν να τακτοποιήσουν την επάρκεια τους σε LNG με μακροχρόνιες συμβάσεις με το Κατάρ. Η Κινεζική εταιρεία Sinopec εξασφάλισε σύμβαση SPA (Sales and Purchase Agreement) διάρκειας 27 ετών για 4 εκατομμύρια τόνους. Είναι το μεγαλύτερο SPA στην ιστορία των εξαγωγών LNG κατά τον αξιωματούχο του Κατάρ Saad al-Kaabi.
Σε παράλληλη τροχιά, η Γερμανία μετά από πολύμηνες διαπραγματεύσεις με το Κατάρ, εξασφάλισε κατά την επίσκεψη του καγκελαρίου Σολτς στην Ντόχα, ανάλογη σύμβαση διάρκειας 15 ετών. Για να υποδεχτεί το LNG η Γερμανία, εγκαθιστά με ταχύτατους ρυθμούς τερματικούς σταθμούς FLNG στο Lubmin, αποθηκευτικής ικανότητας 5.2bcm, με κόστος ~ 6.56 δις. ευρώ έναντι προϋπολογισμού 2.94 δις. ευρώ. Αδιανόητες υπερβάσεις κόστους και αποκλίσεις από προϋπολογισμούς για μια χώρα όπως η Γερμανία, η βουλή της οποίας ωστόσο τις ενέκρινε, εμπρός στο φάσμα της λειψενέργειας.
Εκτός ΕΕ, η Μ. Βρετανία διασφάλισε από τις ΗΠΑ για το 2023 προμήθεια σχιστολιθικού LNG ποσότητας τουλάχιστον 9-10 bcm.
Η Ιαπωνική κυβέρνηση σχεδιάζει τη δημιουργία κρατικού συστήματος στρατηγικών αποθεμάτων LNG (strategic buffer LNG) που θα τροφοδοτείται με ένα κατ’ ελάχιστο φορτίο τον μήνα, από τον Δεκέμβριο μέχρι τον Φεβρουάριο του 2023 και για κάθε χρόνο.
Γενικά στην τριετία 2023-2025 εκτιμάται ότι θα δημιουργηθεί ισχυρή πίεση στην αγορά LNG διότι μέχρι το 2026, οι ποσότητες LNG που διακινούνται με μακροχρόνιες συμβάσεις έχουν ήδη προ-πωληθεί. Επομένως, δεν υπάρχει διαθεσιμότητα των 2/3 του παραγόμενου διεθνώς LNG. Το εναπομένον προς διάθεση 1/3, διαπραγματεύεται στην ελεύθερη αγορά (spot market) σε τριπλάσιες τιμές από εκείνες των μακροχρονίων συμβάσεων, με βάση στοιχεία του International Group of Liquefied Natural Gas Importers.
Συμπερασματικά, από το 2023 και για μια τριετία περίπου, θα συντρέχουν συνθήκες τέλειας καταιγίδας του δίπολου Επάρκεια και Τιμές. Το LNG θα αποτελέσει αντικείμενο σκληρής πλειοδοσίας. Θα αφορά περισσότερο όσους διαθέτουν μεγάλη ταμειακή ευχέρεια (Free cash flow). Επιπλέον, δεν θα βρίσκεται εύκολα. Η επάρκεια θα επιδεινωθεί αν διακοπεί πλήρως η μέσω Ρωσικών αεριαγωγών τροφοδοσία χωρών της ΕΕ από φυσικό αέριο. Εκτιμάται ότι τον Ιανουάριο του 2025 το έλλειμμα LNG θα είναι 7.6 εκατομμύρια τόνοι.
Ο Διεθνής Οργανισμός ενεργείας (ΙΕΑ) εκτίμησε το έλλειμμα για το 2023 σε 27 bcm, με υπόθεση εργασίας ότι οι εισαγωγές LNG της Κίνας, θα ανακάμψουν στα επίπεδα του 2021. Ειδικά για την ΕΕ ο ΔΟΕ συστήνει:
- ταχύτερη ανάπτυξη των ΑΠΕ που θα εισφέρουν 7.5 bcm,
- εξοικονόμηση ενεργείας της τάξης των 5 bcm,
- βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας κατά 8 bcm,
- χρήση αντλιών θερμότητας ~ 2 bcm και
- αναπόφευκτα αγορές αερίου από την ελεύθερη αγορά ύψους 4.5 bcm.
Πέραν από τη θεραπεία που προτείνει ο ΙΕΑ, εκτιμάται ότι το 2025 θα έχει ολοκληρωθεί το μεγάλο έργο αναβάθμισης κατά 43% της παραγωγής LNG από το κοίτασμα North Field East (NFE) του Κατάρ, προσφέροντας στην διεθνή οικονομία επιπλέον 110 εκατομμύρια τόνους ετησίως. Το νέο κοίτασμα NFE εκμεταλλεύεται κοινοπρακτικά σχήματα της QatarEnergy που κατέχει το 75%, TotalEnergies με 25%, Eni με 25%, ExxonMobil, με 25%, ConocoPhilips με 12.5% και Shell me 25% .
Πέραν του Κατάρ, ανακούφιση θα προσφέρουν η απαραίτητη εξοικονόμηση ενέργειας και ιδιαιτέρως η ταχύτατη διείσδυση των ΑΠΕ στα ενεργειακά ισοζύγια των κρατών-μελών της ΕΕ.
*Ο Μ. Λ. Μυριάνθης, Ph.D. είναι Ενεργειακός Αναλυτής, Ειδικός Σύμβουλος του ΕΛΙΑΜΕΠ
