(Φωτ.: 19 Φεβρουαρίου 2016, Άγκυρα - Στιγμιότυπο από τις κηδείες των θυμάτων της βομβιστικής επίθεσης που έλαβε χώρα στην Άγκυρα την προηγούμενη βδομάδα. Η τρομοκρατική επίθεση ίσως είναι η απαρχή μίας ακόμη πιο δύσκολης περιόδου για την Τουρκία και τους Κούρδους της περιοχής, καθώς αποκαλύπτει πέραν πάσης αμφιβολίας τη διασύνδεση του συριακού πολέμου με το κουρδικό πρόβλημα της Τουρκίας.)
Του Κώστα Υφαντή*
Η τελευταία τρομοκρατική επίθεση στην Άγκυρα ήταν η πρώτη εναντίον στρατιωτικού προσωπικού. Η τουρκική κυβέρνηση βρίσκεται περισσότερο από ποτέ κάτω από εντονότατη πίεση να λάβει αποφάσεις. Ο πρωθυπουργός, Ahmet Davutoglu, κατηγόρησε ευθέως το Κουρδικό Κόμμα Δημοκρατικής Ένωσης (PYD) ως υπεύθυνο για την επίθεση. Το ερώτημα βεβαίως είναι γιατί το PYD, το οποίο είναι σαφέστατα μεταξύ των κερδισμένων στο θέατρο επιχειρήσεων της Βόρειας Συρίας, έχει πολύ καλές σχέσεις με τις ΗΠΑ και τη Ρωσία και απολαμβάνει της εμπιστοσύνης της διεθνούς κοινότητας εξαιτίας της σκληρής αντίστασης εναντίον του ISIS, θα προέβαινε σε μια τέτοια ενέργεια που μόνο επιζήμια θα μπορούσε να είναι για τα συμφέροντά του.
Εφιάλτης
Μία εξήγηση που φαίνεται να προκρίνεται σε μερίδα του τουρκικού Τύπου –και που αν ισχύει, μπορεί να εξελιχθεί σε εφιάλτη για την Άγκυρα– είναι η «συνομοσπονδοποίηση» του PKK. Δηλαδή, η εμφάνιση ομάδων που αποφασίζουν, σχεδιάζουν και εκτελούν τρομοκρατικές επιθέσεις αξιολογώντας αυτόνομα την κατάσταση στο έδαφος χωρίς την έγκριση της ηγεσίας του PKK. Μια τέτοια αποκέντρωση που μπορεί να είναι το αποτέλεσμα της ταυτόχρονης εμπλοκής του PKK στο Ιράκ, στη Συρία και, φυσικά, στην Τουρκία είναι μια εντελώς νέα εξέλιξη.
Η επιχειρησιακή αυτονομία τέτοιων ομάδων είναι το πρώτο αλλά σημαντικό βήμα προς το ενδεχόμενο μιας ακόμη πολιτικής και επιχειρησιακής πολυδιάσπασης με απρόβλεπτες αυτήν τη στιγμή συνέπειες για μια διαλυμένη περιοχή αλλά και για την τουρκική εσωτερική ασφάλεια. Η προοπτική οι τρομοκρατικές επιθέσεις στις μεγάλες τουρκικές πόλεις δυτικότερα να καταστούν μονιμότερη επιχειρησιακή στρατηγική είναι εφιαλτική.
Τρομοκρατικές επιθέσεις χαμηλού κόστους και χαμηλού κινδύνου κάνουν τον πόλεμο ακόμη πιο βρώμικο και πιέζουν την Τουρκία να αντιδράσει ακόμη πιο δυναμικά, ενώ σίγουρα θα θέσουν διλήμματα στις ΗΠΑ και τη Δύση. Αν και είναι μάλλον απίθανο οι ΗΠΑ και η Δύση να σταματήσουν να θεωρούν ότι ο πραγματικός εχθρός και η μεγάλη απειλή είναι το ISIS, αν η Άγκυρα κατορθώσει να συνδέσει με αξιόπιστο τρόπο την τρομοκρατική επίθεση της 17 Φεβρουαρίου με τους Κούρδους, η πολιτική θέση των συμμάχων θα καταστεί δύσκολη, καθώς θα κληθούν από την Άγκυρα να επιλέξουν μεταξύ της Τουρκίας και των Κούρδων. Αυτό φαίνεται να επιδιώκει η Άγκυρα.
Βεβαίως, οι εξελίξεις στο έδαφος στη Συρία δεν ευνοούν μια αλλαγή στάσης των ΗΠΑ έναντι του PYD, εκτός αν η Τουρκία αλλάξει συνολικά στάση, κάτι που δεν φαίνεται αυτήν τη στιγμή πιθανόν, αν κανείς συνυπολογίσει ότι η Τουρκία έκανε ότι μπορούσε να τορπιλίσει τις συνομιλίες στη Γενεύη. Η κατάρρευση των συνομιλιών είχε ως αποτέλεσμα και τη χειροτέρευση των σχέσεων μεταξύ της Άγκυρας και των συριακών ανταρτικών δυνάμεων που η Τουρκία υποστηρίζει. Αυτές οι ομάδες επιθυμούν απεγνωσμένα μια συμφωνία, για να παραμείνουν παράγοντες την επόμενη μέρα. Η προώθηση των δυνάμεων του Assad στο πεδίο της μάχης με την υποστήριξη της ρωσικής αεροπορίας τις περιθωριοποιεί στο πολιτικό σκηνικό της επόμενης μέρας.
Η τρομοκρατική επίθεση ίσως είναι η απαρχή μίας ακόμη πιο δύσκολης περιόδου για την Τουρκία και τους Κούρδους της περιοχής, καθώς αποκαλύπτει πέραν πάσης αμφιβολίας τη διασύνδεση του συριακού πολέμου με το κουρδικό πρόβλημα της Τουρκίας. Το τελευταίο διεθνοποιείται ταχύτατα με ένα διαρκώς διευρυνόμενο φάσμα παικτών. Μία τέτοια εξέλιξη δεν είναι μόνο κακή για την Τουρκία αλλά και για τους ίδιους τους Κούρδους. Όσο περισσότεροι παράγοντες εμπλέκονται και όσο περισσότερο οι Κούρδοι μετατρέπονται σε «πελάτες» της Ρωσίας, τόσο πιο απίθανη γίνεται μια έτσι κι αλλιώς δύσκολη διευθέτηση.
Κινδυνεύει με απομόνωση
Τα περιθώρια της Άγκυρας είναι μικρά. Η αεροπορική επιχείρηση στο ιρακινό Χαφτανίν δύο ώρες μετά την τρομοκρατική επίθεση στην Άγκυρα είναι σχεδόν αδύνατον να αποτελέσει πρότυπο για παρόμοια αντίδραση στη Συρία, εξαιτίας της de facto ζώνης απαγόρευσης πτήσεων που έχει επιβάλλει η Ρωσία. Οι ρωσικές αεροπορικές επιχειρήσεις λίγα μέτρα από την τουρκο-συριακή μεθόριο τις τελευταίες ημέρες έστειλαν ένα μήνυμα που δεν επιδέχεται άλλη ανάγνωση. Η Τουρκία, χωρίς τη στήριξη των ΗΠΑ, δεν φαίνεται να έχει αποτελεσματικές επιλογές αντίδρασης, εκτός αν αποφασίσει να εμπλακεί στρατιωτικά στη Συρία εναντίον όλων.
Το πιθανό πλεονέκτημα του Ερντογάν έγκειται στο γεγονός ότι η τουρκική κοινωνία θα στοιχηθεί πίσω από την κυβέρνηση και αυτό θα αναγκάσει και τις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις να εγκαταλείψουν την παραδοσιακή διστακτικότητά τους για στρατιωτικές περιπέτειες. Το ζήτημα είναι εναντίον ποιου θα πολεμήσει η Τουρκία, αν επικρατήσει ο ανορθολογισμός και η ιδεοληψία του Τούρκου Προέδρου.
* Ο κ. Κώστας Υφαντής είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και Επισκέπτης Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Kadir Has στην Κωνσταντινούπολη.
