Η απάντηση του Προέδρου της Ουκρανίας Βολόντιμιρ Ζελένσκι στην πομπώδη, αλλά και προκλητική τελετή της παράνομης προσάρτησης των τμημάτων εκείνων της ουκρανικής επικράτειας που κατέχει η Ρωσία, στον συνονόματο του Πρόεδρο της Ρωσικής Ομοσπονδίας Βλαντίμιρ Πούτιν ήταν λίγο αργότερα η υποβολή επίσημης αίτησης (letter of intend) ένταξης της χώρας του στο ΝΑΤΟ.
Με ένα ολιγόλεπτο μήνυμα στο δημοφιλές για τους Ουκρανούς Telegram, o Ζελένσκι έχοντας δίπλα του τον Πρόεδρο της Ουκρανικής Βουλής και τον Πρωθυπουργό του, δήλωσε ότι εφόσον η χώρα του είναι de facto μέλος του ΝΑΤΟ, κάτι που είναι βέβαια εξωπραγματική υπερβολή, υποβάλλει αίτημα ένταξης προκειμένου να γίνει με ταχεία διαδικασία (fast track) και de jure μέλος και έτσι να προστατευτεί καλύτερα η Ουκρανία!
Η κίνηση αυτή του Ουκρανού Προέδρου για όσους παρακολουθούν στενά και σε βάθος το τι συμβαίνει στην Ουκρανία αλλά και τα διαμειβόμενα στο ΝΑΤΟ ουδόλως αποτελεί έκπληξη. Συνιστά στρατηγικό στόχο του Κιέβου και προβλέπεται από το 2019 και ως επιταγή στο Ουκρανικό Σύνταγμα υποχρεώνοντας την εκτελεστική εξουσία και τη νομοθετική εξουσία να εργάζονται για την υλοποίηση του. Προκύπτουν όμως δύο κύρια ερωτήματα.
Το πρώτο αφορά στο κατά πόσο ο Ζελένσκι συντονίστηκε με την Ουάσιγκτον και το Λονδίνο που έχουν ρόλο πλέον όχι μόνο στις επιχειρήσεις αλλά και στις πολιτικές που ακολουθούνται από το Κίεβο και φυσικά με άλλους Συμμάχους πριν προβεί σε αυτήν την ανακοίνωση. Το δεύτερο ακόμα πιο ουσιαστικό αλλά και βασανιστικό είναι αν είναι εφικτό να ξεκινήσει μία διαδικασία ένταξης αυτήν την συγκεκριμένη περίοδο με τον πόλεμο να είναι σε εξέλιξη και μέρος της επικράτειας της Ουκρανίας υπό ρωσική κατοχή, για να λέμε τα πράγματα όπως είναι.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή και με την σειρά! Πρώτα απ’ όλα δεν υπάρχει καταστατική διαδικασία στο ΝΑΤΟ που να προβλέπει… ταχεία ένταξη όπως για δικούς του λόγους ανέφερε ο Ουκρανός Πρόεδρος. Υπάρχουν συγκεκριμένες διαδικασίες που έχουν ακολουθηθεί σε όλες ανεξαιρέτως τις διευρύνσεις. Να αποσαφηνίσουμε επίσης ότι ούτε υπάρχει «de facto ιδιότητα μέλους»! Υπάρχουν μέλη και εταίροι και το γνωστό άρθρο 5 του Βορειοατλαντικού Συμφώνου που αφορά στην συλλογική άμυνα ισχύει μόνον για τα μέλη. Και η Ουκρανία έχει την ιδιότητα «Εταίρου Επαυξημένων Ευκαιριών (Enhanced Opportunities Partner -EOP)». Αμέσως μόλις ο ΓΓ/ΝΑΤΟ λάβει την επιστολή προθέσεων (letter of intend) παραπέμπει το αίτημα στο Βορειοατλαντικό Συμβούλιο (North Atlantic Council-NAC) κατά βάση σε πρεσβευτικό επίπεδο προκειμένου να αξιολογηθεί.
Μετά την αξιολόγηση το Συμβούλιο αποφασίζει εάν θα προχωρήσει η διαδικασία ένταξης και ποιες ενέργειες θα πρέπει να συντελεστούν. Αυτό εξαρτάται από το πόσο καλά ευθυγραμμισμένη είναι η υποψήφια χώρα, στην συγκεκριμένη περίπτωση η Ουκρανία με τα πολιτικά, στρατιωτικά και νομικά πρότυπα του ΝΑΤΟ και εάν η ένταξη της συμβάλλει στην ασφάλεια στην περιοχή του Βόρειου Ατλαντικού! Τονίζεται εμφατικά ότι οι αποφάσεις στην Συμμαχία λαμβάνονται με συναίνεση (Consensus) που στην πράξη σημαίνει πλήρης ομοφωνία! Κάτι όμως που θεωρείται δεδομένων των συνθηκών αδύνατο.
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η αναγγελία της επίσημης υποβολής του αιτήματος ένταξης στην Βορειοατλαντική Συμμαχία μάλλον αιφνιδίασε τις δυτικές κυβερνήσεις και το ίδιο το ΝΑΤΟ ως Οργανισμό και αυτό δείχνει έλλειμμα συνεννόησης και συντονισμού. Η αντίδραση του ΓΓ/ΝΑΤΟ ή μετά την ανακοίνωση του Ζελένσκι αρκετές ώρες αργότερα. Ο κ. Στόλτενμπεργκ δήλωσε ότι «η Ουκρανία, όπως και κάθε δημοκρατία στην Ευρώπη έχει το δικαίωμα να υποβάλει αίτηση για ένταξη στο ΝΑΤΟ, παρόλο που η συμμαχία επιδιώκει να αποφύγει την είσοδο σε πόλεμο με τη Ρωσία και η πόρτα του ΝΑΤΟ παραμένει ανοιχτή, η απόφαση όμως για εναπόκειται στα 30 κράτη μέλη του ΝΑΤΟ». Επανέλαβε όμως ότι «στο μεταξύ, η Συμμαχία θα συνεχίσει να υποστηρίζει την Ουκρανία».
Θεωρείται βέβαιο ότι αυτή η ισορροπημένη δήλωση προήλθε μετά από διαβουλεύσεις με τα κράτη – μέλη (έθνη κατά την νατοϊκή ορολογία) πολλά εξ αυτών βλέπουν ότι το ουκρανικό αίτημα συνδέεται με την διαρκή προσπάθεια του Κιέβου να εμπλέξει κατά καιρούς άμεσα το ΝΑΤΟ στον πόλεμο (θυμίζουμε την απαίτηση Ζελένσκι για δημιουργία Ζώνης Απαγόρευσης Πτήσεων) κάτι βέβαια που έχει και από συμμαχικής πλευράς αποκλειστεί.
Το πιο σημαντικό στοιχείο για να κρίνουμε το κατά πόσο είναι εφικτό να ξεκινήσει η διαδικασία ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ πέρα από το ότι, όπως προαναφέρθηκε, αποκλείεται να επιτευχθεί ομοφωνία για κάτι τέτοιο είναι η στάση της Αμερικής. Ο Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ Τζέικ Σάλιβαν ξεκαθάρισε την Παρασκευή με πολύ σαφή και κατηγορηματικό τρόπο της στάση της Διοίκησης Μπάιντεν, δηλαδή ότι το «αίτημα της Ουκρανίας να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ θα πρέπει να εξεταστεί σε …διαφορετική στιγμή και ο καλύτερος τρόπος για να υποστηρίξουμε την Ουκρανία είναι μέσω πρακτικής, επιτόπιας υποστήριξης».
Ακολούθησε και η δήλωση της Γερμανίδας ΥΠΕΞ Ανναλένα Μπέρμποκ η οποία μιλώντας στον ραδιοτηλεοπτικό σταθμό ARD επεσήμανε ότι «συνεχίζουμε να υποστηρίζουμε την Ουκρανία ακόμη και παρέχοντας βαριά όπλα, διασφαλίζοντας το δικαίωμά της στην αυτοάμυνα, αλλά καταβάλλουμε κάθε δυνατή προσπάθεια για να αποτρέψουμε άλλες χώρες και το ΝΑΤΟ γενικότερα από το να συρθούν σε αυτόν τον πόλεμο».
Η διαδικασία ένταξης νέων μελών στην Συμμαχία δεν είναι μία εύκολη υπόθεση σε ότι αφορά στην ομοφωνία! Το είδαμε μάλιστα πρόσφατα με την περίπτωση της Φινλανδίας και της Σουηδίας και το μπλοκάρισμα της Τουρκίας. Ιδιαίτερα όταν η υποψήφια χώρα είναι εμπεπλεγμένη σε πόλεμο όπως η Ουκρανία και με ένα σημαντικό τμήμα της επικράτειας της να κατέχεται από τις ρωσικές δυνάμεις και φυσικά όταν πολλά κράτη-μέλη εκτός από το ότι έχουν τα δικά τους εθνικά συμφέροντα θεωρούν ότι αντί για περισσότερη ασφάλεια η ένταξη της Ουκρανίας θα έφερνε …ανασφάλεια στην Ευρωατλαντική Κοινότητα όπως εύστοχα επισημάνθηκε από συνάδελφο. Όπως είπε τόσο ο ΓΓ/ΝΑΤΟ όσο και Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας του Μπάιντεν είναι άλλο η συνέχιση και εντατικοποίηση της υποστήριξης της Συμμαχίας προς την Ουκρανία και άλλο η ένταξη!
Συμπερασματικά, θα λέγαμε ότι η ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ σε αυτήν την περίοδο εκτιμάται ως ανέφικτη. Η Ουάσιγκτον παραπέμπει το θέμα στο μέλλον και το ίδιο το ΝΑΤΟ δια στόματος του Γενικού Γραμματέα στα… κράτη-μέλη τα οποία πλην των Βαλτικών χωρών σιωπούν. Η έναρξη της διαδικασίας θα αποκάλυπτε μάλιστα διαφωνίες αρκετών κρατών-μελών και ίσως δημιουργούσε πρόσθετες ρωγμές στην Δυτική Συμμαχία που υποστηρίζει την Ουκρανία.
Ο Ζελένσκι γνωρίζοντας βέβαια ότι η ένταξη της χώρας του στο ΝΑΤΟ δεν έχει πιθανότητες αποβλέπει στο να ασκηθεί τουλάχιστον μεγαλύτερη πίεση στα κράτη – μέλη της Συμμαχίας έτσι ώστε να προσφέρουν ακόμα μεγαλύτερη υποστήριξη καθώς διαφαίνεται ότι πάμε για έναν παρατεταμένο πόλεμο, όπως αναλύσαμε και σε άρθρο μας την 25 Σεπτεμβρίου με τίτλο «Ουκρανία: Ένας πόλεμος δίχως τέλος». Ταυτόχρονα δίνει μία προοπτική «εγγυήσεων ασφαλείας» στον ουκρανικό λαό, ανυψώνει το φρόνημα των στρατιωτών του και από την άλλη μεριά δημιουργεί προβληματισμό στην Μόσχα που συνεχίζει να χάνει εδάφη πέρα από την κλιμάκωση που έφερε με την παράνομη προσάρτηση των 4 περιφερειών της Ουκρανίας.
* Ο Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Λουκόπουλος είναι Γεωστρατηγικός Αναλυτής και Εκτελεστικός Διευθυντής στο «Παρατηρητήριο Ευρωμεσογειακής Ασφάλειας και Συνεργασίας»
