Του Νίκου Μελέτη
Την τελική πράξη με την πολιτική ώθηση για τη δημιουργία ενός σημαντικού ενεργειακού έργου, του αγωγού φυσικού αερίου East Med υπογράφουν σήμερα, στο Ζάππειο Μέγαρο, Ελλάδα - Ισραήλ - Κύπρος, στέλνοντας συγχρόνως το μήνυμα ότι είναι αποφασισμένες, χωρίς να αποκλείουν άλλες χώρες της περιοχής, να διασφαλίσουν την ασφαλή εκμετάλλευση και εξαγωγή των φυσικών πόρων τους προς τις αγορές της Ευρώπης.
Οι κ. Μητσοτάκης, Νετανιάχου και Αναστασιάδης, παρουσία των οποίων θα υπογράψουν τη συμφωνία για τον αγωγό οι υπουργοί Ενέργειας των τριών χωρών, δίνουν με τη σημερινή υπογραφή τους τέλος και στα σενάρια που επανέρχονται συχνά πυκνά, διακινούμενα κυρίως από τουρκικούς ή αντιτιθέμενους επιχειρηματικούς κύκλους, ότι το σχέδιο του αγωγού θα εγκαταλειφθεί υπέρ της ιδέας για κατασκευή αγωγού μέσω του τουρκικού εδάφους.
Στο σχέδιο του East Med θα συμμετάσχει επισήμως σε επόμενη φάση και η Ιταλία, καθώς μέχρι τώρα δεν έχουν ξεπεράστεί εσωτερικές τριβές στην κυβέρνηση Κόντε, που έχουν να κάνουν κυρίως με ενστάσεις για περιβαλλοντικές μελέτες, αλλά και για τη διοχέτευση του φυσικού αερίου στον αγωγό ΤΑΡ και το τμήμα του που συνδέει υποθαλάσσια την Ελλάδα με την Ιταλία. Ομως η συμμετοχή της Edison στο εγχείρημα «δένει» ακόμη περισσότερο την ιταλική συμμετοχή στο έργο.
Αναζητούνται επενδυτές
Πάντως, η δύσκολη φάση για το εγχείρημα ξεκινά αμέσως μετά, καθώς δεν αρκεί μόνο η πολιτική στήριξη του έργου από τις τρεις κυβερνήσεις, την Ε.Ε. αλλά και την Ουάσινγκτον για την υλοποίησή του, καθώς με κόστος 6-7 δισ. δολ. θα πρέπει και επιχειρηματικά να είναι δελεαστικός ένας τέτοιος αγωγός ώστε να προσελκύσει επενδυτές.
Σε μια περίοδο που οι τιμές του φυσικού αερίου είναι χαμηλές και στην Ευρώπη υπάρχει η «ρωσική αντεπίθεση» με φθηνό φυσικό αέριο, που θα φθάνει πλέον και μέσω νέων οδών (Turkish Stream, Nord Stream 2, και ανεμπόδιστα πλέον μέσω της Ουκρανίας), η μεγάλη διαθεσιμότητα καταριανού LNG και το όλο και αυξανόμενο μερίδιο του αμερικανικού σχιστολιθικού φυσικού αερίου LNG στην ευρωπαϊκή αγορά, είναι παράγοντες που θα πρέπει να ξεπεραστούν ώστε σε συνδυασμό με την εξασφάλιση επαρκών ποσοτήτων φυσικού αερίου στη λεκάνη της Λεβαντίνης να καθιστούν βιώσιμο και ανταγωνιστικό το έργο του αγωγού.
Ο East Med όμως είναι ένα έργο γεωπολιτικής σημασίας και αυτό το στοιχείο είναι που του εξασφαλίζει τη στήριξη από την Κομισιόν αλλά και από την Ουάσινγκτον, στο πλαίσιο της στρατηγικής επιλογής για περιορισμό της ενεργειακής εξάρτησης της Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο, που συχνά μετατρέπεται σε όπλο άσκησης πολιτικής επιρροής στην Ευρώπη. Συγχρόνως όμως είναι και έργο που περιορίζει και την επιδιωκόμενη από την Τουρκία μετατροπή της σε έναν βασικό κόμβο μεταφοράς φυσικού αερίου προς την Ευρώπη, κάτι που δημιουργεί φυσικά και εξάρτηση από τις κάθε φορά διαθέσεις του εκάστοτε Τούρκου ηγέτη.
Για το Ισραήλ, που οι σχέσεις του από το 2010 με την Τουρκία είναι σχεδόν πολεμικές, με τον κ. Ερντογάν να θέλει να ηγηθεί ενός αντισημιτικού μπλοκ στον αραβικό κόσμο, δεν υπάρχουν περιθώρια για παράδοση του στρατηγικού όπλου του φυσικού αερίου στα χέρια του Τούρκου ηγέτη με την κατασκευή του αγωγού που θα πέρναγε από το τουρκικό έδαφος, όσο κι αν οι υποστηρικτές της επιλογής αυτής προβάλλουν το πλεονέκτημα του μικρότερου κόστους του έργου. Για το Ισραήλ οι εναλλακτικές επιλογές θα ήταν η διάθεση του αερίου στην τοπική αγορά (ήδη έχουν υπάρξει συμφωνίες για πώληση φυσικού αερίου σε Αίγυπτο και Ιορδανία) ή η δημιουργία σταθμού FLNG (Floating LNG) για την αξιοποίηση του φυσικού αερίου.
Για την Κύπρο, υπό όρους καθαρά οικονομικούς, η πλέον συμφέρουσα λύση θα ήταν η κατασκευή σταθμού LNG στο Βασιλικό, καθώς και οικονομικά και πολιτικά θα ενίσχυε την Κυπριακή Δημοκρατία ένα τέτοιο έργο. Η επιλογή αυτή δεν έχει αποκλειστεί (καθώς και η Exxon Mobil και η Qatar Petroleum έχουν τεράστια εμπειρία στο LNG), αλλά όλοι επιμένουν ότι ο αγωγός East Med θα μπορούσε να λειτουργήσει συμπληρωματικά.
Για την Ελλάδα είναι προφανής η σημασία ενός τέτοιου αγωγού, καθώς θα ενίσχυε τον ρόλο της χώρας μας ως κόμβου εξασφάλισης εναλλακτικών πηγών ενέργειας για την Ευρώπη.
Αλλά για την Αθήνα και τη Λευκωσία ο αγωγός έχει στρατηγική σημασία, καθώς ουσιαστικά βάζει φρένο στην τουρκική προσπάθεια για υφαρπαγή όλης της υφαλοκρηπίδας στην Ανατολική Μεσόγειο ή τουλάχιστον προσφέρει στις δύο χώρες ένα διαπραγματευτικό όπλο και εργαλείο εν όψει των διεργασιών που ενδέχεται να προκύψουν το προσεχές διάστημα.
Κοινά σύνορα
Και μόνο η σύλληψη του έργου του East Med προϋποθέτει ότι οι τρεις χώρες έχουν κοινά σύνορα (το Ισραήλ με την Κύπρο και η Κύπρος με την Ελλάδα), κάτι που αμφισβητεί η Τουρκία και εμπράκτως επιχείρησε να το επιβάλει με το μνημόνιο που υπέγραψε ο κ. Ερντογάν με την κυβέρνηση Σάρατζ.
Η εμπλοκή του Τ. Ερντογάν στη λιβυκή κρίση δεν αφορούσε μόνο τη διάθεσή του να στηρίξει το παρακλάδι των Αδελφών Μουσουλμάνων στη Λιβύη, στο πλαίσιο της προσπάθειάς του να ηγηθεί του κινήματος αυτού που θα του δώσει ρόλο και στον αραβικό και στον ευρύτερο μουσουλμανικό κόσμο.
Ο ίδιος εξάλλου δεν έκρυψε στο πρωτοχρονιάτικο μήνυμά του ότι ο στόχος της Τουρκίας ήταν «να ακυρώσει τις συνωμοσίες για τον αποκλεισμό της από τη Μεσόγειο».
«Τα δύο μνημόνια μεταξύ της Τουρκίας και της Λιβύης έφεραν κέρδη μεγάλης στρατηγικής σημασίας για την Τουρκία», είπε ο Τούρκος πρόεδρος, προσθέτοντας ότι «η πλήρης εφαρμογή αυτών των συμφωνιών θα διευκολυνθεί με τη στήριξη που θα δώσουμε στη νόμιμη κυβέρνηση της Τρίπολης».
Κινήσεις... πανικού
Η επείγουσα σύγκληση της τουρκικής Εθνοσυνέλευσης σήμερα για να εγκρίνει την αποστολή στρατιωτικών δυνάμεων και παροχή στρατιωτικής βοήθειας στην κυβέρνηση της Τρίπολης είναι ενδεικτική της αγωνίας που διακατέχει την Αγκυρα για τη διάσωση της κυβέρνησης Σάρατζ, καθώς χωρίς αυτήν τα δύο μνημόνια θα είναι «νεκρά» και ο κ. Ερντογάν θα απολέσει την οποιαδήποτε επίφαση νομιμοποίησης για να ισχυρίζεται ότι η Τουρκία έχει κοινά θαλάσσια σύνορα με τη Λιβύη, με τρόπο που εξαφανίζει πλήρως την ελληνική και κυπριακή υφαλοκρηπίδα.
Και καθώς η υπόθεση της Ανατολικής Μεσογείου έχει αναχθεί σε ζήτημα μείζονος στρατηγικής σημασίας για την Τουρκία, θα πρέπει να θεωρείται αναμενόμενο ότι η τουρκική ηγεσία παράλληλα με τη δύσκολη και επικίνδυνη επιχείρηση στήριξης με στρατιωτικά μέσα της κυβέρνησης Σάρατζ θα επιχειρήσει να δημιουργήσει τετελεσμένα με βάση το μνημόνιο της 27ης Νοεμβρίου, για όσο καιρό ακόμη θα μπορεί να ισχυριστεί ότι το μνημόνιο είναι «ζωντανό».
*Ταυτόχρονη δημοσίευση με τον Φιλελεύθερο που κυκλοφορεί σήμερα 2 Ιανουαρίου 2020
