Ο Πρόεδρος Ερντογάν έχοντας μηδενίσει το κοντέρ στην οικονομία της χώρας του, για την ολοκλήρωση των μεγαλεπήβολων σχεδίων του απομυζά οικονομική ενίσχυση από τρίτες χώρες που έχουν πλούσια κοιτάσματα υδρογονανθράκων, όπως η Λιβύη, το Αζερμπαϊζάν και το Κατάρ. Σε αντάλλαγμα τους προσφέρει προστασία με το αζημίωτο.
Μία αποκλειστική βιωματική εμπειρία γεωστρατηγικής
Για περίπου δέκα συνεχόμενα χρόνια, είχα την τύχη να προσκαλούμε σε ετήσιες εκδηλώσεις στην Ντόχα του Κατάρ. Οι εκδηλώσεις αυτές που σκοπό είχαν την «ασφάλεια για την οικονομική ανάπτυξη» της περιοχής, διοργανώνονται από το Υπουργείο Εξωτερικών της χώρας και τελούν υπό την αιγίδα του ίδιου του Εμίρη.
Στις επανειλημμένες επισκέψεις μου και στην υψηλής ποιότητας φιλοξενία που έτυχα από την τότε Κυβέρνηση του Εμιράτου, αγάπησα το μέρος αλλά ταυτόχρονα μου δόθηκε η ευκαιρία να μελετήσω την κουλτούρα και να γνωρίσω τους κατοίκους και την ιστορία του τόπου τους.
Η Πολιτιστική κληρονομία: «Katara Cultural City»
Για τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου, δημιουργήθηκε στο Κατάρ μία «θεματική πόλη» με την ονομασία “Katara cultural city”. Μου έκανε εντύπωση ότι το όνομα της θεματικής αυτής πόλης γράφτηκε με «Κ» αντί για «Q» όπως γράφεται το Qatar. Κατά μία περίεργη σύμπτωση «Katara» ονομάζεται και το όνομα του mega-yacht, δηλαδή του πλοίου αναψυχής της οικογένειας του Εμίρη, που κάθε καλοκαίρι αρμενίζει στις Ελληνικές θάλασσες.
Το ανεπίσημο άνοιγμα της «Katara» πραγματοποιήθηκε τον Οκτώβριο του 2010. Είχα την τύχη να είμαι από τους πρώτους που περιηγήθηκαν στους χώρους πριν ακόμα ολοκληρωθούν οι εργασίες διαμόρφωσης του εξωτερικού περιβάλλοντος χώρου. Μου έκανε εντύπωση ότι στις εγκαταστάσεις της Katara περιλαμβάνεται και ένα μικρό Μουσείο, όπου τουλάχιστον τα μισά από τα εκθέματα είναι Ελληνικά από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου και έχουν βρεθεί σε ανασκαφές σε περιοχές του Εμιράτου. Σε συζήτηση με ανθρώπους του Μουσείου ενημερώθηκα ότι υπάρχει μία προφορική παράδοση, ότι το όνομα της περιοχής το έδωσαν οι στρατιώτες του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Τελικά τα επίσημα εγκαίνια της «Katara cultural city» έγιναν τον Δεκέμβριο του 2012 με τον Βαγγέλη Παπαθανασίου να αποθεώνεται από το VIP ακροατήριο που παρακολουθούσε την εκδήλωση. Ο Εμίρης του Κατάρ, γνωστός για τη λατρεία του στην Ελλάδα, ήταν ο οικοδεσπότης. Επίσης στην εκδήλωση συμμετείχε η Ελληνικής καταγωγής Ρουμάνα σοπράνο Άντζελα Γεωργίου. Παρουσιαστής της βραδιάς ήταν ο βραβευμένος με Όσκαρ ηθοποιός Τζέρεμι Άϊρον.
Ονοματοδοσία με Έλληνες αναδόχους
Ο Μέγας Αλέξανδρος το 334 π.Χ. όρισε τον Νέαρχο, έναν Κρητικής καταγωγής χιλίαρχο της προσωπικής του φρουράς, ως αρχηγό του στόλου. Ο στόλος απέπλευσε από το μυχό του Περσικού Κόλπου και κατευθύνθηκε νότια, εξερευνώντας τις ανατολικές ακτές της Αραβίας (πηγή: hellenicnavy.gr - επίσημη ιστοσελίδα ιστορίας του ΠΝ). Πλέοντας νότια παράλληλα με τις ακτές της Αραβίας, ο στόλος αγκυροβόλησε σε μία αμμώδη χερσόνησο που είναι το σημερινό Κατάρ.
Από το ημερολόγιο του Νέαρχου που διασώθηκε και τιτλοφορείται «Παράπλους», όπως το αναπαρήγαγε ο Ελληνικής καταγωγής φιλόσοφος και συγγραφέας Αρριανός (100 μ.Χ.), περιγράφεται η εξερεύνηση της χερσονήσου του Κατάρ. Συγκεκριμένα αναφέρετε:
«Συνεχίζοντας το ταξίδι τους, ο Νέαρχος και οι άνδρες του έφτασαν στη χώρα που έτρωγαν το ψάρι. Είναι άνθρωποι φτωχοί και ζουν στην αμμώδη λωρίδα γης, μια περιοχή μεταξύ του Ωκεανού και της Γεωδοσιανής ερήμου, όπου οι Μακεδόνες είχαν μεγάλη δυσκολία στην εξεύρεση προμηθειών. Τώρα πλέον οι Μακεδόνες γνώριζαν ότι από τώρα και στη συνέχεια θα άρχιζε η πραγματική πείνα και θα έπρεπε να συνεχίζουν να ταξιδεύουν και να καλύψουν επίσης μεγάλες αποστάσεις... Ο Νέαρχος είχε φτάσει στη Καρμανία και πλησιάζει στα στενά του Ορμούζ... Οι ναυτικοί είδαν τη χερσόνησο του Ομάν και όπως μας περιγράφει ο Νέαρχος ...».
Ιστορικά αναφέρετε ότι «Κατάρα» ήταν ένα ιστορικό όνομα της περιοχής, που χρησιμοποιείτο για να προσδιορίσει τη χερσόνησο του Κατάρ πριν τον 18ο αιώνα. Ο γεωγράφος Κλαύδιος Πτολεμαίος αναφέρθηκε σχετικά το 150 μ.Χ. στο όνομα αυτό της χερσονήσου. Επισημαίνεται από ιστορικούς μελετητές ότι στην χερσόνησο υπήρχε από παλαιότερα ένα τοπωνύμιο με το όνομα Κατάρα, χωρίς να αποσαφηνίζεται από που προήλθε αυτό το όνομα. Άλλοι πάλι εκτιμούν ότι προήλθε από τον επιθετικό χαρακτηρισμό της περιοχής από τους Μακεδόνες ναυτικούς του Μεγάλου Αλεξάνδρου, στην περιοχή που είχε αράξει ο Μακεδονικός στόλος. Τούτο διότι σκάβοντας πηγάδια εύρισκαν μόνο υφάλμυρο και με περίεργη γεύση (πετρελαίου) νερό, που δεν μπορούσαν να καταναλώσουν.
Στην προφορική παράδοση στο Κατάρ, αναφέρετε ότι οι άνδρες του Μεγάλου Αλεξάνδρου έχοντας δυσκολία να βρουν τροφή και πόσιμο νερό, ονόμασαν την περιοχή με την περιγραφή: «προς κακοτυχία». Στα αρχαία Ελληνικά η φράση «προς κακοτυχία» είναι: «κατά αρά => κατ’ αρά => καταρά». Με αναβίβαση του τόνου στην παραλήγουσα για ευφωνία, το όνομα έγινε «Κατάρα», που είναι λέξη με σύγχρονη χρήση στην καθομιλουμένη. Η ονοματοδοσία της περιοχής είναι αμιγώς Ελληνική, με αναδόχους τον Νέαρχο και τους ναύτες του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Κατά μία έννοια η Ελλάδα σήμερα διατηρεί πολιτιστικά τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματα του αναδόχου για το Κατάρ.
Εμίρης Χαμάντ Μπιν Χαλίφα Αλ Θάνι (πατήρ) και σχέση με Ελλάδα
Ο Εμίρης Χαμάντ Μπιν Χαλίφα Αλ Θάνι ανέλαβε την εξουσία το 1995 και τη διατήρησε μέχρι τον Ιούνιο του 2013, οπότε παρέδωσε την εξουσία στον δευτερότοκο υιό του Ταμίμ. Κατά την εξουσία του προήγαγε το Κατάρ με συνετή διοίκηση και αξιοποίηση των κερδών από τους υρογονάνθρακες, κατατάσσοντάς το μεταξύ των πλουσιότερων χωρών στον κόσμο. Επίσης επί των ημερών του κατασκευάστηκε Ελληνορθόδοξος ναός στη χώρα, ενώ υπέγραψε Μνημόνιο συνεργασίας με την Ελληνική Κυβέρνηση για την αξιοποίηση του Ελληνικού με χρηματοδότηση του Κατάρ, που όμως δεν ευοδώθηκε.
Η δεύτερη σύζυγος του Εμίρη Σεΐχα Μοζάχ Μπιντ Νασσέρ Αλ Μισσνεντ, μητέρα του Ταμίμ, είναι γνωστή διεθνώς απλά ως «Σεΐχα Μόζαχ» ή ως «σιδηρά κυρία της Μέσης Ανατολής». Κρίνεται από τους αναλυτές ως επιτυχημένη διεθνής προσωπικότητα, έχουσα εξαιρετική επιχειρηματική και επενδυτική σκέψη.
Ο Εμίρης με τις φιλελληνικές πράξεις του, εκτιμάτε ότι είχε γνώση της Ελληνικής ονοματοδοσίας της χώρας του. Προς επίρρωση τούτου, επισημαίνεται το γεγονός ότι μετά την πτώση του καθεστώτος Καντάφι στη Λιβύη το 2011, υπήρξε έντονο ενδιαφέρον από συνεργαζόμενες κατασκευαστικές εταιρείες από το Κατάρ και την Ελλάδα για να αναλάβουν έργα στην ανοικοδόμηση της Λιβύης. Λόγω όμως της συνέχισης του εμφύλιου πολέμου, οι προσπάθειες αυτές ατόνησαν.
Κατά τη διάρκεια της εξουσίας του είχα την τύχη να συμμετέχω επί σειρά ετών σε ετήσιες εκδηλώσεις στη Ντόχα και επομένως να αποκτήσω προσωπική αντίληψη της συνετής διαχείρισης της εξουσίας από τον Εμίρη.
Σε αντίθεση με το σύνηθες, κατά τη συμμετοχή μου στις εκδηλώσεις του 2013, παρατηρήθηκε ένα περίεργο γεγονός. Ο Εμίρης εμφανίστηκε μεν στην τελετή έναρξης, τιμώντας όπως συνήθιζε τους προσκεκλημένους του, αλλά από την εμφάνισή του ήταν σαφές ότι κάτι σοβαρό τον απασχολούσε. Λίγες μόνο ημέρες αργότερα, παρά το σχετικά νέον της ηλικίας του, παρέδωσε την εξουσία στον δευτερότοκο υιό του Ταμίμ.
Αναλυτές για τα συμβαίνοντα στη Μέση Ανατολή, σχολίασαν ότι ο Εμίρης είχε «ενημερωθεί» ότι λόγω κόπωσης θα έπρεπε να παραδώσει την εξουσία του πλούσιου Εμιράτου. Έκτοτε, ένα μεγάλο μέρος του χρόνου του διαμένει στην Δυτική Ελλάδα και κυρίως στην Κέρκυρα, όπου έχει προβεί σε επιχειρηματικές επενδύσεις.
Εμίρης Ταμίμ Μπιν Χαμάντ Αλ Θάνι (υιός) και σχέση με Τουρκία
Ο νέος Εμίρης ανέλαβε τον Ιούνιο του 2013. Με την ανάληψη της εξουσίας, ο Εμίρης Ταμίμ Μπιν Χαμάντ οδήγησε το Κατάρ απομονωμένο στη γωνία, διότι κατάφερε να στρέψει εναντίον του το σύνολο σχεδόν του Αραβικού κόσμου. Μέσα σε ένα χρόνο, δηλαδή το 2014, η Σαουδική Αραβία, το Μπαχρέιν, η Αίγυπτος, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, και η Υεμένη, απέσυραν τους διπλωμάτες τους από τη Ντόχα, με την κατηγορία ότι η νέα Κυβέρνηση του Κατάρ υποθάλπει την διεθνή τρομοκρατία. Η κρίση αυτή λύθηκε σε εννέα μήνες, προσωρινά όπως αποδείχθηκε, διότι ξαναφούντωσε δριμύτερη τρία χρόνια αργότερα.
Το έτος 2016 ήταν η τελευταία φορά που προσκλήθηκα από το Υπουργείο Εξωτερικών του Κατάρ για να συμμετέχω στις ετήσιες εκδηλώσεις. Εκτιμώ ότι το γεγονός δεν ήταν άμοιρο του γεγονότος ότι περίπου έξι μήνες αργότερα, συγκεκριμένα τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους υπογράφηκε Συμφωνία στρατιωτικής Συνεργασίας μεταξύ Κατάρ και Τουρκίας. Η Συμφωνία αυτή προέβλεπε και την ίδρυση Τουρκικής στρατιωτικής βάσης στο έδαφος του Κατάρ. Επομένως, εκτιμώ και πάλι, ότι η παρουσία μου στη Ντόχα κρίθηκε ανεπιθύμητη από το Τουρκο-Καταριανό Κονκλάβιο.
Το επόμενο έτος, τον Ιούνιο του 2017, με το μποϊκοτάζ που επέβαλαν η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και άλλες χώρες εναντίον του Κατάρ, η Τουρκική στρατιωτική δύναμη ενισχύθηκε, ενώ νέα ενδυνάμωση πραγματοποιήθηκε τον Δεκέμβριο του 2019. Κατά δηλώσεις επισήμων, σήμερα στο Κατάρ εδρεύει δύναμη 3.000 ανδρών. Οι εγκαταστάσεις του τουρκικού στρατοπέδου αποτελούνται από έξι πολυώροφα κτίρια, σύμφωνα με φωτοερμηνεία δορυφορικών εικόνων, γεγονός που κατά τους ειδικούς επιβεβαιώνει την δυνατότητα διαμονής του αριθμού αυτού των Τούρκων στρατιωτικών.
Παράλληλα χρηματοδοτήθηκαν με κεφάλαια του Κατάρ οι Αμυντικές Βιομηχανίες της Τουρκίας, που γνώρισαν περίοδο σταθερής ανάπτυξης με την Καταριανή υποστήριξη. Επίσης ο Εμίρης εμφανίστηκε με τον Πρόεδρο Ερντογάν, υποσχόμενος χρηματοδότηση στη Λιβύη του Σάραζ, με συμμετοχή Καταριανών και Τουρκικών κατασκευαστικών εταιρειών. Συνεκτιμώντας τα δεδομένα, πιθανόν θέλησε να ανατρέψει την συνεργασία Καταριανών και Ελληνικών εταιρειών που θα δραστηριοποιούνταν στη Λιβύη επί των ημερών του πατρός του.
Σκέψεις και Συμπεράσματα
Οι σχέσεις της Ελλάδας με το Κατάρ δεν είναι στα καλύτερά τους σήμερα, κυρίως λόγω της έμπρακτης υποστήριξης της Τουρκικής οικονομίας, με αιχμή του δόρατος την χρηματοδότηση της Τουρκικής Αμυντικής Βιομηχανίας, τα προϊόντα της οποίας είναι άμεση απειλή για τη χώρα μας. Βέβαια ταυτόχρονα δεν πρέπει να περνάει απαρατήρητο το γεγονός ότι η Qatar Petroleum συμμετέχει σε κοινοπραξία ερευνών στην ΑΟΖ της Κύπρου.
Σε κάθε περίπτωση, η Ελλάδα διατηρεί τις ευθύνες του αναδόχου. Στα πλαίσια αυτά της πολιτιστικής διπλωματίας, θα πρέπει η χώρα μας να εξετάσει τη δυνατότητα ενίσχυσης των διμερών σχέσεων, είτε με ανέγερση στο Κατάρ των αγαλμάτων του Νέαρχου και του Μεγάλου Αλεξάνδρου που εξερεύνησαν και ονοματοδότησαν το Κατάρ, είτε με ονομασία άλλου μνημείου ή δημόσιου χώρου στην παραλία της Ντόχα. Παρόμοια εκδήλωση είναι δυνατόν να προβλεφθεί και στην Ελλάδα. Το γεγονός αυτό με παράλληλες σχετικές εκδηλώσεις, εκτιμάτε ότι θα συσφίξει τις σχέσεις των δύο Κρατών. Ενδεικτικά προτείνετε το 2022, με την ευκαιρία της διοργάνωσης του «Champions League το 2022» στο Κατάρ
Επίσης θα πρέπει να εξεταστεί η περίπτωση υποστήριξης της δυνατότητας επανόδου του πατέρα Εμίρη στην χώρα του, για να συμβουλεύει πατρικά τον υιό του. Τούτο βεβαίως εάν ο ίδιος το επιθυμεί, δεδομένου ότι διαβιώντας ένα μεγάλο μέρος του χρόνου του στην Ελλάδα, έχει γεμίσει τις μπαταρίες. Είναι επομένως ικανός να επιστρέψει, με διεθνή βεβαίως αποδοχή και υποστήριξη, ώστε αναλαμβάνοντας δράση να αποκαταστήσει το διεθνές κύρος της χώρας του και κατά το δυνατόν να συνδράμει στην αποκατάσταση των σχέσεων καλής γειτονίας με τις άλλες αραβικές χώρες του Κόλπου.
Σε κάθε περίπτωση το Κατάρ πρέπει να ξεκόψει από την Τουρκία, διότι αυτή η ετεροβαρής σχέση θα προκαλέσει ζημιά στο Εμιράτο. Για παράδειγμα οι πράξεις επιβολής και χειραγώγησης της Τουρκίας εις βάρος των Τουρκοκυπρίων στην Κύπρο, με την κινητοποίηση εποίκων και της Τουρκικής στρατιωτικής παρουσίας, είναι χειροπιαστή απόδειξη των προθέσεων της Άγκυρας. Η απαίτηση του Προέδρου Ερντογάν προς το Κατάρ μόλις τον προηγούμενο μήνα για να χρηματοδοτήσει τουρκικές στρατιωτικές επιχειρήσεις, είναι μόνο η αρχή στο ξεδίπλωμα της Τουρκικής επιβολής και χειραγώγησης της σημερινής ηγεσίας στην πλούσια αραβική χώρα.
(*) Ο αντιπτέραρχος (Ι)εα Ιωάννης Αναστασάκης είναι γεωστρατηγικός αναλυτής και μελετητής της ιστορίας, με εξειδίκευση στον Ηλεκτρονικό Πόλεμο, τις Διεθνείς Αμυντικές Σχέσεις, τις Αμυντικές Προμήθειες και Επενδύσεις.
