Το απόγευμα της 21ης Ιουλίου 1974 το Μάλεμε, έδρα της Α' Μοίρας Καταδρομών, είχε ραντεβού με την ιστορία. Λίγες ώρες νωρίτερα, ο «Αττίλας» είχε πατήσει το πόδι του στην Κύπρο.
Στη μοίρα, μετά την εισβολή, που είχε ξεκινήσει μια μέρα νωρίτερα, υπήρχε κινητικότητα για πιθανή ανάληψη δράσης στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου, όπως προέβλεπαν τα επιχειρησιακά σχέδια σε ανάλογη περίπτωση. Ωστόσο, ένα κρίσιμο τηλεφώνημα από το αρχηγείο στρατού, άλλαξε τα πλάνα.
Ο ταξίαρχος, Αλέξανδρος Γιάννακας, διοικήτης των καταδρομών το 1974, δίνει εντολή στον διοικητή της μοίρας, Γιώργο Παπαμελετίου να ετοιμαστεί με τους άνδρες του για μια αποστολή στην Κύπρο. Πρόκειται ουσιαστικά για την μόνη βοήθεια που έστειλε η Ελλάδα στην Κύπρο εκείνο το καλοκαίρι. Σε αυτή την αποστολή, που ουσιαστικά ήταν μια αποστολή «αυτοκτονίας» όπως θα δούμε στη συνέχεια, υπάρχουν όλα εκείνα τα στοιχεία που καταδεικνύουν με αντιπροσωπευτικό τρόπο την εικόνα διάλυσης που επικρατούσε στις τάξεις του στρατεύματος μετά από επτά χρόνια δικτατορίας. Ένα από τα στοιχεία αυτά ήταν ότι η εντολή για την αποστολή δόθηκε ρητά, δια κοινού τηλεφώνου και οχι γραπτά όπως προβλέπεται σε τέτοιες περιπτώσεις.
Ο Ταγματάρχης, Γιώργος Παπαμελετίου, διοικητής της Α΄ Μοίρας Καταδρομών το 1974.
Ένα άλλο δείγμα της κακής κατάστασης των επιτελείων κατά την εισβολή, είναι πως η ίδια αποστολή είχε ανατεθεί μια ημέρα νωρίτερα στην Β' μοίρα καταδρομών που έδρευε στην Θεσσαλονίκη. Η επιχείρηση με το όνομα «Αλέξανδρος» προέβλεπε τη μεταφορά των καταδρομέων από τη Θεσσαλονίκη στην Κύπρο, με ενδιάμεσο σταθμό για ανεφοδιασμό στη Σούδα, με αεροσκάφη που είχαν επιταχθεί από την Ολυμπιακή Αεροπορία για αυτόν ακριβώς τον σκοπό.
Τελικά, η αποστολή αυτή ματαιώθηκε την τελευταία στιγμή γιατί δεν υπήρξε η στοιχειώδης πρόνοια ώστε ο οπλισμός να διαμοιραστεί στα αεροπλάνα, αλλά αντίθετα φορτώθηκε αύτανδρος σε ένα από αυτά, με συνέπεια κατά την προσγείωσή του στην Κρήτη να μην αντέξει στο βάρος, να βγει εκτός αεροδιαδρόμου και τελικά να υποστεί σοβαρές υλικές ζημιές.
Έτσι το απόγευμα της 21ης Ιουλίου, οι 318 καταδρομείς αφού προετοίμασαν την αποστολή τους σε μόλις τέσσερις ώρες, επιβιβάζονται στα λεωφορεία και κατευθύνονται προς το αεροδρόμιο της Σούδας απ' όπου με 20 μικρά μεταγωγικά Nord Noratlas θα μεταφερθούν στο, ελεύθερο ακόμα, αεροδρόμιο της Λευκωσίας προκειμένου να συνδράμουν στην άμυνα του νησιού. Σημειώνεται πως πρόκειται για τη μοναδική αεροαποβατική επιχείρηση στα ιστορικά των ελληνικών ένοπλων δυνάμεων.
Δεύτερο και χαρακτηριστικό δείγμα αποσάθρωσης των ενόπλων δυνάμεων έρχεται από την Πολεμική Αεροπορία. Το Αρχηγείο Τακτικής Αεροπορίας διατάζει όλα τα μεταγωγικά αεροπλάνα να προσγειωθούν στη Σούδα για να εκτελέσουν «άκρως απόρρητη αποστολή». Η εντολή δίνεται με μισόλογα, χωρίς σχέδιο πτήσης και χωρίς καμία εικόνα για την κατάσταση στο αεροδρόμιο της Λευκωσίας, το οποίο μολονότι έχει υποστεί σοβαρές ζημιές από την τουρκική αεροπορία, ωστόσο πλαισιώνεται ακόμα από αντιαεροπορικά στοιχεία.
Ο σχεδιασμός της επιχείρησης από πτητική άποψη, δεδομένου ότι δεν υπήρχε σαφής γνώση για το τι επικρατεί στο αεροδρόμιο της Λευκωσίας, περιλάμβανε τα εξής στάδια: απογείωση από τη Σούδα πριν από τα μεσάνυχτα, πολύ χαμηλή πτήση στα 500 πόδια με απόλυτη σιγή ασυρμάτου και απουσία μαχητικών συνοδείας. Κατεύθυνση όσο το δυνατόν πιο νότια ως τον 34ο παράλληλο, κατόπιν αριστερά για την Κύπρο. Προσγείωση, αποβίβαση των καταδρομέων και του οπλισμού τους και επιστροφή στον ελληνικό εναέριο χώρο πριν το ξημέρωμα.
Η Α' Μοίρα Καταδρομών κατά τη διάρκεια παρέλασης
Η άφιξη στην Κύπρο
Το πρώτο αεροσκάφος απογειώθηκε από τη Σούδα στις 22:40 της 21ης Ιουλίου και μετά από τέσσερις ώρες πτήσης περίπου, τα 13 από τα συνολικά 20 Noratlas*, προσέγγισαν το αεροδρόμιο της Λευκωσίας, γεγονός που συμπίπτει και με την αρχή της τραγωδίας.
Το σκηνικό από ψηλά θυμίζει ανάσταση, όμως εκεί άνοιξαν για τους καταδρομείς της Α΄ Μοίρας, οι πύλες της κολάσεως.
Η προσέγγιση των ελλαδικών μεταγωγικών στο αεροδρόμιο της Λευκωσίας γίνεται εν μέσω πυκνών αντιαεροπορικών πυρών. Σε αυτό το σημείο γίνεται ξεκάθαρα κατανοητή η ανικανότητα όσων κρατούσαν τις τύχες της χώρας στα χέρια τους επί επτά χρόνια.
Η ενημέρωση από την Αθήνα προς το Γ.Ε.Ε.Φ της Κύπρου (Γενικό Επιτελείο Εθνικής Φρουράς), σχετικά με την αποστολή των αεροσκαφών γίνεται πολύ αργά, συγκεκριμένα περί τη 1:00 τα ξημερώματα, και περίπου 20 λεπτά πριν τα Noratlas ξεκινήσουν την προσέγγισή τους για την προσγείωση. Το γεγονός αυτό είχε ως άμεσο αποτέλεσμα τη μη έγκαιρη ενημέρωση για δέσμευση πυρών προς τα αντιαεροπορικά στοιχεία που πλαισίωναν το αεροδρόμιο.
Μάλιστα η ενημέρωση που είχαν οι χειριστές των αντιαεροπορικών, όπως οι ίδιοι είπαν αρκετά χρόνια αργότερα, ήταν ακριβώς η αντίθετη. Ότι δηλαδή επίκειται αεραπόβαση των Τούρκων προκειμένου να καταλάβουν το αεροδρόμιο.
Έτσι, με τα αντιαεροπορικά να βάλουν κατά βούληση κατά των ελληνικών αεροσκαφών (που υποτίθεται πως ήταν τουρκικά), οι πιλότοι κλήθηκαν να προσγειωθούν και να αποβιβάσουν τους καταδρομείς σε έναν ήδη επιβαρυμένο από τους βομβαρδισμούς και σκοτεινό αεροδιάδρομο.
Ο απολογισμός είναι τραγικός. Το «ΝΙΚΗ 4» συντρίβεται στον λόφο της Μακεδονίτισσας, παίρνοντας μαζί του όλους τους 29 καταδρομείς, πλην ενός, τον Θανάση Ζαφειρίου, καθώς επίσης και τα τέσσερα άτομα του πληρώματος.
Ο τύμβος στον λόφο της Μακεδονίτισσας όπου συνετρίβη το «ΝΙΚΗ 4»
Πηγή: Eurokinissi
Το «ΝΙΚΗ 6» ήταν άλλο ένα αεροσκάφος που δέχθηκε φίλια πυρά αλλά κατάφερε να προσγειωθεί φλεγόμενο πλην όμως άλλοι 2 καταδρομείς σκοτώθηκαν και 9 τραυματίστηκαν σοβαρά.
Και τα υπόλοιπα αεροσκάφη της αποστολής, «ΝΙΚΗ» δέχθηκαν πυκνά αντιαεροπορικά πυρά, αλλά προσγειώθηκαν.
Το γεγονός ότι η ενημέρωση από πλευράς Αθήνας ήταν ανύπαρκτη, επιβεβαιώνεται και από το ότι μόλις οι Έλληνες καταδρομείς κατάφεραν να αποβιβαστούν, ενώ τα αεροσκάφη ακόμα τροχοδρομούσαν, δέχθηκαν και οι ίδιοι φίλια σποραδικά πυρά από άνδρες της Εθνοφρουράς οι οποίοι νόμισαν πως ήταν Τούρκοι.
Το ξημέρωμα της 22 Ιουλίου βρίσκει την Α' μοίρα καταδρομών στην ιερατική σχολή για ανασύνταξη. Από τη δύναμη των 318 ανδρών που ξεκίνησαν από την Κρήτη, 278 έφτασαν στην Κύπρο και έδωσαν δυο αποφασιστικές μάχες, η πρώτη εκ των οποίων είχε ως αποτέλεσμα να μην πέσει στα χέρια των Τούρκων το αεροδρόμιο της Λευκωσίας.
