Τα γεωστρατηγικά δεδομένα έχουν ανατραπεί. Το υφιστάμενο στρατηγικό περιβάλλον ασφάλειας έχει αλλάξει. Με τις τελευταίες εξελίξεις στην Αίγυπτο, το περιβάλλον διαμεσολάβησης αλλάζει. Γίνεται σαφώς καλύτερο. Πιο ουδέτερο από το Κατάρ, το οποίο καλείται να αποσύρει τη στήριξη στη Χαμάς και το οποίο τραβήχτηκε από την προσπάθεια διαμεσολάβησης γιατί όπως αναφέρει «μπλέκονται άλλοι» και επίσης μέρη «δεν επιθυμούν λύσεις».
Έτσι επέρχεται ολοκληρωτική ρήξη της «σκακιέρας και διαμεσολαβητικής», περί του γενικότερου καθεστώτος ασφαλείας και στη Μέση Ανατολή αλλά και πέραν αυτής. Το έχουμε αναφέρει ξανά πως μια νέα αρχιτεκτονική ασφάλειας θα δημιουργηθεί. Μια νέα τεκτονική σκακιέρα ήδη δημιουργείται.
Το 2025 θα ακολουθήσει τα νέα δεδομένα του 2024, τα οποία και ξεδιπλώνονται το ένα μετά το άλλο και θα καθορίσουν το επόμενο έτος το εύρος και το βάθος των διαπραγματεύσεων που θα προκύψουν. Διαπραγματεύσεις έντονες αλλά και με χρονικό ορίζοντα πέραν του ενός έτους αρχής γενόμενης το 2025.
Ένα νέο γεγονός ή νέο δεδομένο ανατρέπει το επόμενο. Δεν είναι εύκολο να γίνει κατανοητή η κατάσταση, ως έχει. Είναι ανατρεπτική η κατάσταση, μέρα με τη μέρα, ώρα με την ώρα. Είναι «τεκτονικής φύσεως», οι διακυμάνσεις πολιτικού και στρατηγικού συλλογιστικού, αλλά και πολιτικών/στρατιωτικών πρακτικών. Όλα γιατί υπάρχει πλέον ξεκάθαρο συμφέρον. Το οποίο συμφέρον όμως είναι ξαφνικό και αυτοδημιούργητο. Έγινε λόγος πολιτικής πλεύσης. Λόγος που κυρίευσε την πραγματικότητα εμπλοκής.
Όλοι εύχονται για κατάπαυση του πυρός. Σε όλα τα μέρη του πλανήτη. Επιθυμεί ο κόσμος το τέλος των πολέμων: από την Ουκρανία και τη Ρωσία, το Αζερμπαϊτζάν και την Αρμένια, το Ισραήλ και τη Χαμάς, τις μικρές αλλά ουσιαστικές προκλήσεις στα Βαλκάνια και την Μαύρη Θάλασσα, αλλά και χώρες στην Κεντρική και ανατολική Αφρική όπως και Βόρεια Αφρική που τελούν υπό καθεστώς ανασφάλειας, και ιδεολογικών πολέμων μεταξύ άλλων.
Ωστόσο, τα δεδομένα δείχνουν το αντίθετο. Υπάρχει μια παγκόσμια στρατιωτική μηχανή εν εξελίξει. Φαίνεται πως ο κόσμος στον οποίο ζούμε είναι πιο σκληρός. Δεν είναι κατευναστικός. Λείπει η ηγεσία. Διαφέρει η στρατιωτική πραγματικότητα, που πολλές φορές δεν καλύπτεται από την διεθνή ειδησιογραφία, από την πραγματικότητα η οποία λέει πως πόλεμοι συνεχίζουν, έχουν πολλαπλασιαστικές τάσεις, εξελίσσονται και κυρίως διατηρούνται.
Λόγω των προκλήσεων η γεωστρατηγική σκακιέρα ασφάλειας θα αλλάξει. Γιατί απλά τα πράγματα ως έχουν δεν προχωρούν. Κοινωνικά, οικονομικά, πολιτικά ακόμα και σε θέματα περιβάλλοντος όπως και της αλυσίδες εφοδιασμού τροφίμων και φυσικών πηγών. Υπάρχει ταχύτατη τεχνολογικά εξέλιξη, η οποία έχει να κάνει με την ανάγκη για πληρέστερη και ουσιαστικότερη χρήση της τεχνολογίας σε όλα τα στρώματα άμυνας και ασφάλειας, αλλά και κοινωνίας ακόμα και υγείας, που όχι μόνο δίνει επάρκεια αλλά αναδεικνύει πρωταγωνιστές περιφερειακών και παγκοσμίων οικονομιών.
Το 2024 είναι έτος εκλογών και εξακολουθεί να είναι ένα έτος ανατροπών. Έρχονται εκπλήξεις στην Ευρώπη τον Ιούνιο και τον Νοέμβριο στις ΗΠΑ. Έπονται και εκλογές στο Καναδά το 2025. Περισσότερες από 60+ εκλογές μέχρι το τέλος του 2024. Άρα ουσιαστικά αποτελέσματα ας μην αναμένουμε να δούμε. Αντιθέτως, θα δούμε πληθωριστικές παγκόσμιες τάσεις, οικονομίες πολεμικής φύσεως και παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα να αλλάζει τάσεις και ρόλους άρα και κόστος, μεταξύ άλλων.
Επιστρέφοντας στο πολιτικό κομμάτι, έπειτα από όλες τις εκλογές, θα γίνουμε μάρτυρες μαζικών και έντονων διαπραγματεύσεων για υφιστάμενα ζητήματα. Όχι ότι δεν γίνονται ήδη. Αλλά δεν έχουν ουσιαστικά αποτελέσματα. Δεν υπάρχει θέληση. Υπάρχει προσπάθεια ακόμα και από Κίνα, η οποία όμως ταυτόχρονα, τροφοδοτεί νέες συμμαχίες και οικονομίες όπως η Ρωσία.
Σε όλα τα θέματα η Μέση Ανατολή δεν θα μείνει ανέγγιχτη. Είναι πολλοί οι «μνηστήρες» και πολλοί δεν έχουν ούτε πολιτισμική διασύνδεση. Απλά θέλουν τα κράτη, την επιρροή να επιβάλουν την νέα τάξη πραγμάτων τους, όπως την φαντάζονται οι ίδιοι.
Στη Μέση Ανατολή δεν περιμένουμε εξελίξεις διαπραγματευτικής επιτυχίας με ουσία. Έχουν ληφθεί οι αποφάσεις. Θα πολλαπλασιαστεί ο πόλεμος και πολεμικές συρράξεις στη Μέση Ανατολή. Και προσέξτε: Μακάρι να είμαστε λάθος.
Οι υφιστάμενες διαπραγματεύσεις, θα υποτιμηθούν από τα διεθνή Μέσα ενημέρωσης καθώς δεν θα υπάρξουν ουσιαστικές εξελίξεις. Η πολεμική κατάσταση στη Γάζα θα ενταθεί όπως και στη Δυτική Όχθη: Πιθανώς, να εξελιχθούν οι επιχειρησιακές πραγματικότητες του Ισραήλ, καθώς ακόμα βάλλεται από τη Χαμάς και την Χεσμπολαχ. Έτσι θα είμαστε προσηλωμένοι στην τελική ανατροπή του καθεστώτος ασφαλείας στην περιοχή. Ό,τι βλέπουμε μέχρι τώρα ως πολεμικές συρράξεις, εκατέρωθεν, θα μπορούσε κανείς να πει ότι είναι εκατέρωθεν απαντήσεις σε ειδικές πολεμικές συρράξεις με ειδικούς στόχους. Τί γίνεται όμως όταν αυτές γενικευτούν;
Βρισκόμαστε σε μια νέα, υπό διαμόρφωση, πραγματικότητα για τις στρατηγικές συμμαχίες οι οποίες εν πολλοίς θα καθορίσουν την σταθερότητα ή μη. Θα καθορίσουν το Δυτικό εναντίον του Ανατολικού ισοζυγίου και την νέα αλυσίδα τροφοδοσίας, μεταξύ άλλων.
Με την πολλά αναμενόμενη στάση της Τουρκίας προς το Ισραήλ τις τελευταίες μέρες του Απριλίου και Μάϊου 2024, με το τέλος δηλαδή του εμπορικού ισοζυγίου, που ωστόσο ήταν γνωστό ότι θα γινόταν ακόμα προ 3 μηνών, θα διαμορφωθούν νέες συμμαχίες. Πρόκειται ίσως για συμμαχίες που συμφέρουν την Ελλάδα και την Κύπρο.
Θα υπάρξει προσπάθεια για μαζική ανακατάταξη του ενεργειακού χάρτη. Και ήδη γίνεται. Μόνο δείτε τις πρόσφατες δηλώσεις και το σύμφωνο Σαουδικής Αραβίας, ΗΠΑ που είναι εν εξελίξει. Καθώς οι προκλήσεις είναι μεγάλες. Η υπάρχουσα κατάσταση δεν είναι καθόλου βιώσιμη. Τουναντίον είναι απολύτως «ανελαστική». Η εμπορική δίοδος από χώρες όπως το Αζερμπαϊτζάν που εξαγάγει, την Τουρκία και άλλες, που νομίζουν ότι έχουν το δικαίωμα γεωστρατηγικού οφέλους είναι απλά λάθος επιλογή. Στηρίζονται από Ρωσία και Κίνα και ταυτόχρονα αναζητούν οι ίδιες χώρες το δικό τους ισοζύγιο και τη δική τους πραγματική τάση για απεξάρτηση από όλους. Άρα πάμε πρόσω ολοταχώς πίσω σε χώρες με εθνική και μόνο συνείδηση.
Νέοι ρόλοι, νέες συμμαχίες και συγκρότηση νέων κρατών μεταξύ τους
Η ιδέα δεν είναι καινούργια. Και είναι το μομέντουμ το οποίο δημιούργησαν δύο γεγονότα. Η συμφωνία του Αβραάμ, και ο επανακαθορισμός ρόλου των χωρών του κόλπου με χώρες της Μέσης Ανατολής, Ανατολικής Μεσογείου και Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Νέες συμμαχίες θα δημιουργηθούν και ακολουθούν και χώρες παγκόσμιου ρόλου. Όπως οι ΗΠΑ, Αγγλία και Γαλλία, μεταξύ αυτών. Θα υπάρχουν και περισσότερες προκλήσεις και προεκτάσεις ασφάλειας περιφερειακής και παγκόσμιας σταθερότητας, εμπορίου αλλά και τερματισμού πολέμων που θα αναγκαστούν χώρες όπως η Γερμανία να πάρει μια πιο σαφή στάση. Τα συμφέροντα αλλάζουν. Είναι ασταθή ακόμα τα δεδομένα άρα και τα συμφέροντα. Υπάρχουν πιέσεις για πολιτικές επιλογές. Που αποφέρουν ένα νέο πολυπολικό πλαίσιο.
Θα είναι έναυσμα για αυτό που αποκαλώ ένα νέο υβριδικό χάρτη με νέες συμμαχίες και νέες συνέργειες αλλά και ίσως «παράδοξες» συμφωνίες. Ο «δρόμος προς την εξουσία» για τη Μέση Ανατολή, γίνεται με τον πλέον πιο αιματηρό τρόπο. Γνωρίζουν οι «μνηστήρες» ότι όποιος ελέγξει τη Μέση Ανατολή αναβαθμίζεται διεθνώς! Είναι τα ιστορικά και τα εξελισσόμενα δεδομένα επί του εδάφους και επί της στρατηγικής πολιτικής που προκαλούν αναταραχές αλλά και τη πολιτική πειθώ για πιο ουσιαστική εμπλοκή.
Απαιτείται να υπάρξει προετοιμασία από μεριά της Ελλάδας και συμμετοχής στα νέα δεδομένα. Βρισκόμαστε σε σταυροδρόμι ιστορικών αλλαγών που θα σημάνει και την στρατηγική πλεύση αλλαγής για τη Μέση Ανατολή.
Το Ισραήλ ετοιμάζεται και δεν μπλοφάρει…
Προς παρόν, το Ισραήλ ετοιμάζεται για χερσαία επιχείρηση στη Ράφα. Δεν πτοείται από τις παγκόσμιες διαδηλώσεις και διαδηλώσεις εντός χώρας. Θα πράξει νέες επιχειρήσεις Ίσως και τώρα μετά το Ορθόδοξο Πάσχα, το οποίο το ίδιο αποτελεί φέτος μια ειδική επιχείρηση ασφάλειας. Και το πέτυχε. Με μικρά παράπλευρα λάθη.
Το Ισραήλ ακούγεται πως ετοιμάζεται περί τα τέλη Μάϊου 2024 για χερσαία και εναέρια επιχείρηση ίσως και θαλάσσια εναντίον της Χεσμπολαχ εντός Λιβάνου. Στο μεταξύ επιχειρεί στη Συρία και το Ιράκ. Και αυτός ήταν ο στόχος έναντι του Ιράν ως κατευναστικός στόχος αντί ενός ανοιχτού πολέμου με το Ιράν. Άρα το Ισραήλ έχει το λόγο, γνωρίζει και την περιοχή. Αν πάλι το Ιράν το τραβήξει και κάνει κινήσεις. Ξανά θα χτυπήσουν Συρία, Ιράκ και Ιράν αλλά αυτή τη φορά με ψυχολογικό πόλεμο που ήδη έχει αρχίσει και θα δούμε και πολλές διαδηλώσεις να υποκινούνται εντός του Ιράν.
Στο μεταξύ, η Χεζμπολάχ δεν έχει σταματήσει να επιτίθεται. Δεν γίνονται εκτενείς αναφορές στα Διεθνή Μέσα Ενημέρωσης ακόμα. Αλλά είναι οι επιτόπιοι λόγοι που δίνουν έναυσμα σε περισσότερες επιθέσεις και χερσαία και ναυτική εμπλοκή. Και πως να μην όταν δέχεσαι κάθε μέρα επιθέσεις. Η Χεζμπολάχ πολλαπλασιάζει στόχους. Έχει αρχίσει και πολιτικούς στόχους σε χωριά γύρω από τα σύνορα.
Το Ισραήλ στο μεταξύ επιθυμεί την επιστροφή των 108 ομήρων και επίσης το τέλος/παράδοση της Χαμάς. Αλλά δεν φαίνεται να υπάρξει κάποια ουσιαστική κίνηση, γιατί οι άνδρες δεν θα επιστρέψουν.
Το Ισραήλ θα αναδείξει τα νέα δεδομένα και μαζί με αυτό ευκαιρίες και πιθανότητες νέας ασφάλειας και νέων συμμαχιών.
Ταυτόχρονα, επί της διαπραγμάτευσης επιμένει στο δικαίωμα της επιστροφής ομήρων. Ωστόσο, χωρίς να υπολογίζει ότι κάτι θα γίνει τελικά. Το Ισραήλ ζητά 40 ομήρους πίσω. Η Χαμάς δίνει 20 γυναικόπαιδα. Για αυτό και τα βίντεο των αντρών πρόσφατα.
Οι διαπραγματεύσεις δεν θα πετύχουν. Και καλύτερα να μη σκεφτούμε τι θα γίνει όταν μαθευτεί ότι τουλάχιστον 80 όμηροι έχουν ήδη χαθεί, ή αν 108 όμηροι δεν θα επιστρέψουν σπίτι τους.
Στο μεταξύ το Ισραήλ καλείται να δώσει δίαυλο ανθρωπιστικό σε τρία επίπεδα. Και να στηρίξει την προσπάθεια να υπάρχει αποτροπή πολέμου ή γενικευμένου πολέμου.
Όπως και να έχει το λόγο τον έχει το Ισραήλ. Δεύτερο λόγο θα έχουν τα συμμαχικά κράτη. Και με τις κατάλληλες αποφάσεις Ελλάδα και Κύπρος πρέπει να διαδραματίσουν ουσιαστικό ρόλο. Τα παραπάνω δεν θα γίνουν ποτέ δεκτά από την Τουρκία, Ρωσία και Κίνα όπως και Ιράν. Θα γίνουν δεκτά από Σαουδική Αραβία, Εμιράτα, Αίγυπτο και Ιορδανία, ΗΠΑ και Αγγλία όπως και Γαλλία, Γερμανία και πιθανώς και Ολλανδία και Βαλτικές χώρες αναγκαστικά, λόγω Ρωσίας, Ουκρανίας.
Η διαμόρφωση του νέου χάρτη πλεύσης στρατηγικής εξελίσσεται. Όπου αυτό δεν είναι εφικτό θα υπάρχουν συρράξεις. (βλέπε Ερυθρά Θάλασσα, βλέπε Κέρας Αφρικής, Βλέπε Λατινική Αμερική).
Η Μέση Ανατολή διαμορφώνει παγκόσμια πολιτική πλεύση.
* Ο Δρ. Μάριος Παναγιώτης Ευθυμιόπουλος, Αναπληρωτής Καθηγητής Διεθνούς Στρατηγικής και Ασφάλειας, Πρόεδρος Τμήματος Ιστορίας, Πολιτικής και Διεθνών Σπουδών Πανεπιστήμιο Νεάπολις Πάφος, Πρόεδρος του Strategy International (SI)
