Η πρόσφατη Σύνοδος Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης σηματοδοτεί μια νέα εποχή για την άμυνα και την ασφάλεια της Ευρώπης. Οι «27» ηγέτες της ΕΕ αποφάσισαν την επιτάχυνση των εξοπλιστικών προγραμμάτων, δεσμευόμενοι να αυξήσουν τις αμυντικές τους δαπάνες και να επενδύσουν σε πυραύλους, drones και συστήματα αεράμυνας. Αυτές οι αποφάσεις έχουν σημαντικές επιπτώσεις όχι μόνο για την Ευρώπη συνολικά, αλλά ιδιαίτερα για την Ελλάδα, την Κύπρο και την Τουρκία.
Ένα από τα πιο σημαντικά στοιχεία της απόφασης είναι ο αποκλεισμός της Τουρκίας από τη χρηματοδότηση των ευρωπαϊκών εξοπλιστικών προγραμμάτων. Η «Λευκή Βίβλος» της Κομισιόν δεν επιτρέπει την παροχή ευρωπαϊκών κονδυλίων σε τρίτες χώρες, γεγονός που αποτελεί πλήγμα για την τουρκική αμυντική βιομηχανία. Αν και υπάρχει ένα «παράθυρο» για εταιρείες τρίτων χωρών με έως και 35% συμμετοχή, η Τουρκία δύσκολα θα μπορέσει να επωφεληθεί, καθώς δεν έχει θεσμική αμυντική συνεργασία με την ΕΕ.
Η απόφαση αυτή ενισχύει την απομόνωση της Τουρκίας στον τομέα της άμυνας, τη στιγμή που η χώρα αντιμετωπίζει σοβαρές οικονομικές δυσκολίες και αναζητά χρηματοδοτήσεις για την ανάπτυξη των οπλικών της συστημάτων. Παράλληλα, η αναβάθμιση της αμυντικής συνεργασίας Ελλάδας και Κύπρου με την ΕΕ μειώνει το στρατηγικό πλεονέκτημα που προσπαθεί να διατηρήσει η Άγκυρα στην Ανατολική Μεσόγειο.
Για την Ελλάδα και την Κύπρο, οι αποφάσεις της Συνόδου αποτελούν μια σημαντική ευκαιρία ενίσχυσης της αμυντικής τους ικανότητας. Η Ελλάδα, που ήδη έχει επενδύσει στην αγορά νέων εξοπλιστικών συστημάτων, θα μπορέσει να επωφεληθεί από τα νέα χρηματοδοτικά εργαλεία της ΕΕ, τα οποία επιτρέπουν τη χαλάρωση των δημοσιονομικών κανόνων για στρατιωτικές δαπάνες. Αυτό σημαίνει ότι η χώρα μπορεί να συνεχίσει τον εξοπλιστικό της σχεδιασμό χωρίς να επιβαρύνει τον κρατικό προϋπολογισμό.
Η Κύπρος, από την πλευρά της, αποκτά πρόσβαση σε μεγαλύτερη ευρωπαϊκή στρατιωτική στήριξη. Η αυξημένη αμυντική συνεργασία εντός της ΕΕ δίνει στη Λευκωσία την ευκαιρία να ενισχύσει την ασφάλειά της απέναντι στις προκλήσεις που δέχεται από την Τουρκία στην ΑΟΖ της. Με την απόκτηση νέων αμυντικών τεχνολογιών και τη συνεργασία με ευρωπαϊκές αμυντικές εταιρείες, η Κύπρος μπορεί να βελτιώσει την αποτρεπτική της ισχύ έναντι των τουρκικών διεκδικήσεων.
Η απόφαση της ΕΕ για στρατιωτική θωράκιση έχει άμεσες γεωπολιτικές συνέπειες στην Ανατολική Μεσόγειο. Η ενίσχυση των αμυντικών δυνατοτήτων της Ελλάδας και της Κύπρου περιορίζει την τουρκική επιθετικότητα στην περιοχή, καθιστώντας δυσκολότερη τη στρατιωτική επιβολή της Άγκυρας. Παράλληλα, η Ευρώπη δείχνει ότι είναι αποφασισμένη να αναλάβει μεγαλύτερο ρόλο στην περιφερειακή ασφάλεια, μειώνοντας την εξάρτησή της από το ΝΑΤΟ και τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Ο αποκλεισμός της Τουρκίας από το Ταμείο SAFE μπορεί να θεωρηθεί θετική εξέλιξη για την Ελλάδα και την Κύπρο, καθώς ενισχύει την ευρωπαϊκή στρατηγική αυτονομία και περιορίζει τις δυνατότητες της Τουρκίας να επωφεληθεί από τους ευρωπαϊκούς αμυντικούς πόρους. Η ΕΕ προσπαθεί να ενισχύσει την αμυντική της πολιτική και να μειώσει την εξάρτησή της από τρίτους παράγοντες, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ.
Η επιθετική συμπεριφορά της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο, με τις παράνομες γεωτρήσεις στην Κυπριακή ΑΟΖ και τις συνεχείς αμφισβητήσεις των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας, καθιστά τον αποκλεισμό της από την ευρωπαϊκή αμυντική συνεργασία μια δικαιολογημένη απόφαση για τα κράτη-μέλη που βρίσκονται άμεσα εκτεθειμένα σε απειλές. Η ενίσχυση των στρατηγικών δυνατοτήτων της Τουρκίας θα μπορούσε να οδηγήσει σε περαιτέρω κλιμάκωση των εντάσεων.
Η Ευρώπη επιλέγει να ενισχύσει την άμυνά της, και αυτό αλλάζει τις ισορροπίες στην περιοχή. Η Ελλάδα και η Κύπρος έχουν πλέον ένα ισχυρό ευρωπαϊκό «εργαλείο» για την ασφάλειά τους, ενώ η Τουρκία βλέπει να κλείνουν οι πόρτες της ευρωπαϊκής αμυντικής συνεργασίας. Το αν η Άγκυρα θα προσαρμοστεί σε αυτό το νέο πλαίσιο ή θα επιλέξει την ένταση, μένει να φανεί. Σε κάθε περίπτωση, η ΕΕ πρέπει να συνεχίσει να θέτει αυστηρούς όρους και προϋποθέσεις για οποιαδήποτε μελλοντική συνεργασία, διασφαλίζοντας ότι η Τουρκία θα συμμορφώνεται πλήρως με τις αξίες και τις στρατηγικές προτεραιότητες της Ένωσης. Και εκεί πρέπει η Ελλάδα και η Κύπρος να πιέζουν συνεχώς σε συνεργασία με άλλες χώρες χρησιμοποιώντας ακόμη και το βέτο.
* O Αντιπτέραρχος (Ι) ε.α. Κωνσταντίνος Ιατρίδης είναι Επίτιμος Διοικητής ΔΑΥ, Επίτιμος Πρόεδρος Ένωσης Αποστράτων Αξιωματικών Αεροπορίας και αμυντικός αναλυτής.
