(Φωτ.: 02/06/2016. Σομαλός αστυνομικός στέκεται έξω από το ξενοδοχείο Ambassador Hotel στην πόλη Μογκαντίσου, στην είσοδο του οποίου εξεράγη εκρηκτικός μηχανισμός που είχε τοποθετηθεί σε αυτοκίνητο από την εξτρεμιστική τρομοκρατική οργάνωση al-Shabab, οδηγώντας στον θάνατο τουλάχιστπν 15 ανθρώπους. Οι χώρες της Μέσης Ανατολής και Αφρικής βιώνουν καθημερινά τον εφιάλτη των τυφλών τρομοκρατικών κτυπημάτων.)
Του Ιπποκράτη Δασκαλάκη*
Καίτοι σχετικά περιορισμένες σε αριθμό οι πρόσφατες τρομοκρατικές επιθέσεις σε δυτικές χώρες, έχουν κατορθώσει να προκαλέσουν δυσανάλογο αποτέλεσμα στην ψυχολογία των λαών αλλά και να επηρεάσουν την καθημερινότητα τους. Αυτό οφείλεται κυρίως στον αιματηρό απολογισμό και φύση των επιθέσεων, τη στοχοποίηση αμάχων και την αναπόφευκτη έντονη προβολή τους από τα μέσα μαζικής επικοινωνίας. Μπορεί στο επίπεδο των εντυπώσεων οι τρομοκράτες να πετυχαίνουν τους επιδιωκόμενους στόχους, αλλά τα στρατηγικά αποτελέσματα μάλλον είναι αρνητικά για αυτούς, καθώς φαίνεται ότι οδηγούν στην εναντίον τους συγκρότηση ετερόκλητων και αποφασισμένων συμμαχιών. Μικρή αποδεικνύεται και η απήχηση των ενεργειών τους σε συμπαθούντες, με ελάχιστες τις περιπτώσεις των «μοναχικών λύκων» που κατάφεραν εντυπωσιακά πλήγματα. Οι δυτικές χώρες, της Ρωσίας συμπεριλαμβανομένης, φαίνεται ότι κατόρθωσαν, στο μέτρο του εφικτού, να αντιμετωπίσουν και εξουδετερώσουν μεγάλο μέρος των τρομοκρατικών απειλών των ακραίων ισλαμιστών.
Σε αντίθεση με τη Δύση, στη Μ. Ανατολή και στην Αφρική ο εφιάλτης της τρομοκρατίας είναι καθημερινός
Την ίδια επιτυχία δεν είχαν και οι χώρες της Μέσης Ανατολής και Αφρικής που βιώνουν τον καθημερινό εφιάλτη των τυφλών τρομοκρατικών κτυπημάτων. Μια τρομοκρατία που έχει κατορθώσει να εξαρθρώσει την καθημερινότητα των πολιτών και να σκορπίσει την ανασφάλεια και τον φόβο. Συχνά εστιάζουμε στα τρομοκρατικά κτυπήματα σε δυτικές πρωτεύουσες και λησμονούμε ότι χώρες όπως το Ιράκ και η Συρία βιώνουν τον καθημερινό εφιάλτη των βομβιστικών επιθέσεων.
(Φωτ.: Ιρακινοί πυροσβέστες επιχειρούν σε φωτιά μετά από επίθεση αυτοκτονίας με αυτοκίνητο παγιδευμένο με εκρηκτικά που έλαβε χώρα στη Βαγδάτη, την περασμένη Πέμπτη. Δύο ξεχωριστές επιθέσεις αυτοκτονίας μέσα και έξω από τη Βαγδάτη έχουν ως τραγικό απολογισμό 27 νεκρούς και πάρα πολλούς τραυματίες.)
Σε μικρότερο βαθμό, χώρες όπως η Τουρκία, το Πακιστάν, η Λιβύη, η Κένυα, η Αίγυπτος, ο Λίβανος, η Νιγηρία και η Σομαλία μετρούν δεκάδες απώλειες κάθε μήνα από τα τρομοκρατικά κτυπήματα. Σε αυτές ακριβώς τις χώρες η τυφλή αλλά κατευθυνόμενη τρομοκρατία φαίνεται ότι επιτυγχάνει, σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, τους στόχους της, που δεν είναι άλλοι από τη δημιουργία διάχυτου κλίματος ανασφάλειας, θρησκευτικών, εθνοτικών και φυλετικών συγκρούσεων και εξάρθρωσης των κοινωνικών και κρατικών δομών. Η «συνταγή» είναι λίγο πολύ η ίδια, απλά υπάρχουν ορισμένες διαφοροποιήσεις στη στοχοποίηση σε κάθε περίπτωση και ενίοτε και στο είδος των ενεργειών που προσαρμόζονται στις συνθήκες του στόχου.
Επανερχόμενοι στη Δύση, πρέπει να αντιληφθούμε ότι η σχετική επιτυχία των αρχών ασφαλείας δεν επιτρέπει τον εφησυχασμό. Νωπή στη μνήμη μας η αποτυχία των βελγικών και γαλλικών αρχών να ανταλλάξουν έγκαιρα πληροφορίες και ειδικά των πρώτων να αντιληφθούν το μέγεθος της απειλής που αποτελούσαν οι θύλακες ακραίων ισλαμιστών στο κέντρο της βελγικής πρωτεύουσας. Αναμφίβολα και παρά τα μέτρα ασφαλείας αλλά και τα γενικότερα κατασταλτικά μέτρα που περιορίζουν την καθημερινότητα των Ευρωπαίων πολιτών, οι τρομοκράτες θα κατορθώσουν να διολισθήσουν και να πραγματοποιήσουν αριθμό τρομοκρατικών ενεργειών κυρίως σε «μαλακούς» στόχους.
Το εφιαλτικό ενδεχόμενο χρήσης όπλων μαζικής καταστροφής
Ο μεγαλύτερος όμως κίνδυνος έγκειται στην ενδεχόμενη χρήση όπλων μαζικής καταστροφής από τις εξτρεμιστικές ομάδες. Ένας κίνδυνος ορατός που στοιχειώνει, εδώ και χρόνια, τους υπεύθυνους ασφαλείας όλων των χωρών. Προ διμήνου μάλιστα υπήρξε δημοσιοποίηση ανακοίνωσης, των αρχών ασφαλείας της Κένυας, για την εξουδετέρωση σχεδίου πολλαπλών τρομοκρατικών κτυπημάτων στη χώρα αυτή με χρήση βιολογικών όπλων. Στην οργάνωση του κτυπήματος εμπλέκονταν ειδικευόμενοι φοιτητές της ιατρικής που σχεδίαζαν να εξαπολύσουν μια βιολογική επίθεση χρησιμοποιώντας την ουσία του «άνθρακα». Οι ακριβείς διαστάσεις της πληροφορίας δεν δύνανται να επαληθευθούν, ούτε και να διασταυρωθεί η εγκυρότητα της, αλλά ούτε και ο βαθμός προπαρασκευής των εμπλεκομένων, καθώς και οι πιθανότητες επιτυχίας της ενέργειας.
Photo by https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=1116038
Παρά τη διάχυτη φημολογία, η απόκτηση, διατήρηση, μεταφορά και χρησιμοποίηση μιας βιολογικής ουσίας δεν αποτελεί εύκολη υπόθεση και απαιτεί γνώσεις, εξοπλισμό και κατάλληλη υποδομή. Εμφανίζεται μια ολόκληρη σειρά εμποδίων, πλέον των αυστηρών μέτρων ασφαλείας που έχουν παγκόσμια υιοθετήσει οι εταιρείες και κρατικά κέντρα ερευνών που διαθέτουν παραπλήσια υλικά που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως βιολογικά όπλα. Ο κίνδυνος ανεξέλεγκτης μόλυνσης, συμπεριλαμβανομένων και των τρομοκρατών, είναι μεγάλος, γεγονός όμως που πιθανόν δεν προβληματίζει τους φανατικούς μάρτυρες που ανυπομονούν να συναντηθούν με το δημιουργό τους. Φαίνεται ακόμη ότι και οι απαιτούμενες εξειδικευμένες γνώσεις μπορεί να αντληθούν από το φανατικούς που έχουν εισχωρήσει στους χώρους των ιατρικών - βιολογικών υπηρεσιών διαφόρων κρατών.
Ελάχιστα τα μέχρι σήμερα κρούσματα...
Αναφορικά με το ζήτημα του εξοπλισμού, ο πακτωλός «μαύρου» χρήματος των εξτρεμιστών διευκολύνει την προμήθεια του, παρά τα αυστηρά μέτρα ασφαλείας. Ευτυχώς ελάχιστα μέχρι σήμερα είναι τα επεισόδια χρήσης χημικών και βιολογικών ουσιών από τρομοκρατικές οργανώσεις. Η πλέον γνωστή αφορά τη χρήση της ουσίας «σαρίν» σε επίθεση σε μετρό της Ιαπωνίας τη δεκαετία του 1990, που επέφερε 12 νεκρούς. Οι δράστες, που γρήγορα συνελήφθησαν, αποδείχθηκε ότι είχαν πρόσβαση σε εξειδικευμένο βιολογικό κέντρο, ενώ τα μέτρα ασφαλείας εκείνης της εποχής αποδείχθηκαν ανεπαρκή.
(Photo by ?. Ο σταθμός του μετρό Kasumigaseki Station ήταν ένας από τους σταθμούς στον οποίο έγινε χρήση της ουσίας «σαρίν» από τρομοκράτες.)
Αποστολές φακέλων με «άνθρακα» στις ΗΠΑ, τη δεκαετία του 2000, δεν έφεραν τα αναμενόμενα αποτελέσματα και αποτέλεσαν μεμονωμένες πράξεις διαταραγμένων ατόμων.
...ωστόσο τίποτα δεν μπορεί να αποκλειστεί
Ο κίνδυνος όμως μια χημικής ή βιολογικής επίθεσης (να προσθέσω και πυρηνικής) είναι υπαρκτός και ορθά αποτελεί το μέγιστο εφιάλτη των αρχών ασφαλείας. Πιθανόν οι πληροφορίες της κενυατικής αστυνομίας να υπερβάλλουν για το μέγεθος της συνωμοσίας, αλλά η συγκεκριμένη χώρα, από το 2011 που ενεπλάκει με ειρηνευτικά στρατεύματα στη Σομαλία, έχει δεχθεί ανελέητα τρομοκρατικά κτυπήματα. Η ύπαρξη σημαντικού ποσοστού Μουσουλμάνων σε αυτήν τη χριστιανική χώρα της Αφρικής σε συνδυασμό με την εισαγόμενη τρομοκρατία την κατέστησαν ιδανικό στόχο για τους εξτρεμιστές που επιζητούν την ολοκληρωτική σύγκρουση.
Η αποκάλυψη της απειλής περιέργως δεν έλαβε σημαντικές διαστάσεις στα διεθνή μέσα ενημέρωσης. Ενδεχομένως εκτιμήθηκε ότι η υπερβολική καλλιέργεια ανησυχίας, πέραν ενός ορίου, στον πληθυσμό έχει αρνητικά αποτελέσματα και παρενέργειες που μεταφράζονται σε πολιτικές, οικονομικές και γενικότερα αποσταθεροποιητικές συνέπειες.
Χρειάζεται επαγρύπνηση από όλους
Επανερχόμενοι όμως στην απειλή ενός τρομοκρατικού κτυπήματος με όπλα μαζικής καταστροφής, πρέπει να κατανοήσουμε ότι ο κίνδυνος είναι υπαρκτός. Σίγουρα οι δυνάμεις ασφαλείας συνεργάζονται παγκοσμίως για την αντιμετώπιση ενός τέτοιου ενδεχόμενου με τα φαινόμενα όμως αστοχιών συχνά. Ο κίνδυνος είναι διαρκής και επιβάλλεται συνεχής επαγρύπνηση, συνεργασία και παράλληλα η ύπαρξη ετοιμότητας και ικανότητας του κρατικού μηχανισμού, αλλά και των πολιτών να αντιμετωπίσουν ένα παρόμοιο περιστατικό. Η επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου επηρέασε την καθημερινότητα του πλανήτη και επαναπροσδιόρισε απειλές, στρατηγικούς σχεδιασμούς και δράσεις. Μια παραπλήσια επίθεση, περισσότερο φονική, με όπλα μαζικής καταστροφής μπορούμε άραγε να συνειδητοποιήσουμε τις παγκόσμιες αλλαγές θα επιφέρει; Σε τελευταία ανάλυση, πόσο προετοιμασμένη είναι και η χώρα μας για ένα παραπλήσιο κτύπημα με εκατόμβη θυμάτων;
* Ο κ. Ιπποκράτης Δασκαλάκης είναι Υποστράτηγος (εα), πτυχιούχος τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών Παντείου Πανεπιστημίου, με μεταπτυχιακό στις Διεθνείς Σχέσεις και Στρατηγικές Σπουδές στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, διευθυντής Μελετών του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών (ΕΛΙΣΜΕ), συνεργάτης του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων (ΙΔΙΣ), καθώς και διαλέκτης και συνεργάτης στη Σχολή Εθνικής Αμύνης (ΣΕΘΑ).
