Η 76η σύνοδος της Γενικής Συνέλευσης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών επιβεβαίωσε ότι αποτελεί το κύριο διασκεπτικό όργανο το οποίο διεξάγει πολυμερείς συζητήσεις επί του συνόλου των διεθνών ζητημάτων που ανάγονται στους σκοπούς και τις αρχές του Καταστατικού Χάρτη. Στους κυριότερους σκοπούς συγκαταλέγονται η διατήρηση της ειρήνης και της ασφάλειας, η εκλογή των μη μόνιμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας, η διατύπωση προτάσεων για την ανάπτυξη του διεθνούς δικαίου, και η στήριξη της διεθνούς συνεργασίας για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής καθώς και την προώθηση οικονομικών, εκπαιδευτικών, υγειονομικών και άλλων συνεργειών μεταξύ των κρατών-μελών.
H αξιοποίηση του βήματος της ολομέλειας είναι σημαντική για την προβολή θέσεων εθνικού, περιφερειακού και διεθνούς ενδιαφέροντος, καθώς και για την ανάδειξη του ρόλου και των πρωτοβουλιών μίας χώρας ενώπιον χωρών με τις οποίες υφίστανται ή όχι στενές σχέσεις. Υπό το συγκεκριμένο πρίσμα, η ανάδειξη κρίσιμων πτυχών του Κυπριακού ζητήματος από τον πρόεδρο Νίκο Αναστασιάδη με άρτιο, δομημένο, και με επιχειρήματα λόγο εξέθεσε αφενός την τουρκική προκλητικότητα και παραβατικότητα η οποία αντιστρατεύεται την ειρήνη και ασφάλεια στην κρίσιμη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.
Αφετέρου κατέδειξε την τουρκική υποκρισία περί δήθεν σεβασμού του διεθνούς δικαίου με δεδομένο ότι η Άγκυρα παραβιάζει κατάφορα πλειάδα αποφάσεων του συμβουλίου ασφαλείας του ΟΗΕ οι οποίες καλούν την Τουρκία να τερματίσει την παράνομη κατοχή και να αποσύρει τα στρατεύματα της από την Κύπρο, ώστε να δημιουργηθεί το κατάλληλο πλαίσιο για την επίτευξη συνολικής λύσης στο Κυπριακό.
Ανάδειξη των παράνομων τουρκικών ενεργειών
Ο Κύπριος πρόεδρος υπενθύμισε στο διεθνές ακροατήριο την νέα πραγματικότητα που η Άγκυρα επιχειρεί να εμπεδώσει στην Κύπρο με απώτερο σκοπό την μετατροπή της Νήσου σε τουρκικό προτεκτοράτο. Συγκεκριμένα, υπενθύμισε ότι το 37 τοις εκατό του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας, που αποτελεί κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, τελεί υπό τουρκική στρατιωτική κατοχή, επισημαίνοντας ότι περισσότερα από σαράντα χιλιάδες στρατεύματα εξακολουθούν να βρίσκονται στο κυπριακό έδαφος, ενώ μετά την τουρκική εισβολή του 1974, το ένα τρίτο των Ελληνοκυπρίων αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τις εστίες του. Την ίδια στιγμή και ενώ οι Τουρκοκύπριοι κατείχαν περίπου 14 τοις εκατό ιδιόκτητης γης, σήμερα σφετερίζονται το 37 τοις εκατό της Κύπρου.
Ο συστηματικός εποικισμός και η αλλοίωση του δημογραφικού χαρακτήρα της Κύπρου εκ μέρους της Τουρκίας σε συνδυασμό με τη δημιουργία παράνομης οντότητας στις κατεχόμενες περιοχές η οποία τελεί υπό τον απόλυτο πολιτικό, οικονομικό, κοινωνικό, πολιτιστικό και θρησκευτικό έλεγχο της Άγκυρας επιβεβαιώνουν τον αποσταθεροποιητικό ρόλο της Τουρκίας και την κατάταξη αυτής στους κατεξοχήν παραβάτες του διεθνούς δικαίου που επιχειρεί τη δημιουργία τετελεσμένων. Όπως επεσήμανε εμφατικά ο Κύπριος πρόεδρος, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έχει χαρακτηρίσει την παράνομη οντότητα στις κατεχόμενες περιοχές ως «υποδεέστερη τοπική διοίκηση» της Τουρκίας και κατήγγειλε την τουρκική προσπάθεια εξίσωσης της διεθνώς αναγνωρισμένης Κυπριακής Δημοκρατίας με την παράνομη αποσχιστική οντότητα.
Ο πρόεδρος Αναστασιάδης προέβη σε αποδόμηση των θέσεων που εξέφρασε ο Τούρκος πρόεδρος από το βήμα της ολομέλειας της Γενικής Συνέλευσης ότι δήθεν η Τουρκία επιθυμεί τη διευθέτηση των προβλημάτων που άπτονται της οριοθέτησης των θαλάσσιων συνόρων στη βάση του διεθνούς δικαίου και των σχέσεων καλής γειτονίας. Ο Κύπριος πρόεδρος κατέρριψε το περιεχόμενο των θέσεων Ερντογάν ως μη ανταποκρινόμενο στην πραγματικότητα καθώς η Τουρκία κατέχει παράνομα στρατιωτικά ξένα εδάφη σε Κύπρο, Ιράκ και Συρία, διατηρεί παράνομη στρατιωτική παρουσία σε Λιβύη και Ναγκόρνο-Καραμπάχ, ενώ παραβιάζει συστηματικά τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας.
Η δε τουρκική επίκληση του διεθνούς δικαίου για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών είναι προσχηματική και διαψεύδεται από την τουρκική πρακτική η οποία συνίσταται στην αυθαίρετη ερμηνεία του διεθνούς δικαίου εκ μέρους τη Άγκυρας η οποία μειώνει την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη της Κύπρου κατά 44 τοις εκατό.
Παρελκυστική τακτική Τουρκίας
Η επιλεκτική ερμηνεία του διεθνούς δικαίου ως προς την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών συνιστά πάγια τακτική της Τουρκίας σε Ανατολική Μεσόγειο και Αιγαίο. Στο μεν Αιγαίο, με νόμο του 1982 η Τουρκία όρισε τα χωρικά της ύδατα στα 6 ναυτικά μίλια με το αιτιολογικό ότι πρόκειται περί περίκλειστης θάλασσας, ενώ την ίδια στιγμή στην Μαύρη Θάλασσα τα έχει ορίσει στα 12 ναυτικά μίλια υιοθετώντας την πρακτική των δύο μέτρων και σταθμών για την πραγμάτωση των εθνικών της συμφερόντων.
Στην δε Ανατολική Μεσόγειο, η Άγκυρα επιχείρησε τη δημιουργία τετελεσμένων με το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο κατανόησης (MoU) για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών το οποίο κατά παράβαση του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας του 1982 αποστερεί το δικαίωμα ελληνικών νησιών, όπως η Κρήτη και το Καστελόριζο, σε υφαλοκρηπίδα και Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη. Με αυτό τον τρόπο, η Τουρκία επιχειρεί να υποκλέψει περιοχή 39 χιλιάδων τετραγωνικών χιλιομέτρων νοτίως της Κρήτης και να εμπεδώσει την θέση της ότι η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη της Κύπρου δεν εφάπτεται σε κανένα σημείο με την ελληνική.
O Κύπριος πρόεδρος εξέθεσε την υπονομευτική στάση της Τουρκίας ως προς την επίλυση του Κυπριακού ζητήματος συστατικά στοιχεία της οποίας αποτελούν -μεταξύ άλλων και- η ανυπόκριτη παρέμβαση της Τουρκίας για την εκδίωξη του Τουρκοκύπριου ηγέτη Μουσταφά Ακιντζί. Ο τελευταίος είχε συμφωνήσει από κοινού με τον Κύπριο πρόεδρο και τον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ στις αρχές πάνω στις οποίες θα στηρίζονταν η επανέναρξη ενός νέου γύρου διαπραγματεύσεων. Πρόκειται για την κοινή δήλωση του 2014, το πλαίσιο έξι σημείων που παρουσίασε ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ στο Κραν Μοντανά και οι συγκλίσεις που έχουν επιτευχθεί μέχρι σήμερα.
Η τουρκική πολιτική, όπως αυτή ξεδιπλώνεται, απέχει μακράν από την όποια επίλυση του κυπριακού ζητήματος. Η εκλογική υποστήριξη Ερντογάν τον Οκτώβριο 2020 στο πρόσωπο του Τουρκοκύπριου Ερσίν Τατάρ που αποτελεί θιασώτη της σκληρής τουρκικής γραμμής των «δύο κρατών» καθώς και η τελευταία επίσκεψη του Τούρκου προέδρου στην Κύπρο στη διάρκεια της οποίας εξαγγέλθηκε ο αποχαρακτηρισμός τμήματος της περίκλειστης πόλης των Βαρωσίων και η αλλαγή του καθεστώτος αυτής κατά παράβαση σχετικών αποφάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας αποτελούν κρίκο μίας αλυσίδας ενεργειών που αντιστρατεύονται την επίλυση του κυπριακού. Η τουρκική στρατηγική έναντι της Κύπρου έχει άλλωστε παρουσιαστεί με σαφήνεια από τον πρώην υπουργό εξωτερικών Άχμεντ Νταβούτογλου στο βιβλίο του «Στρατηγικό Βάθος: Η Θέση της Τουρκίας στη Διεθνή Σκηνή».
Η τουρκική στρατηγική σύμφωνα με τα γραφόμενα του πρώην Τούρκου υπουργού εξωτερικών, που επιβεβαιώνεται από την κλιμακούμενη τουρκική επιθετικότητα και προκλητικότητα έναντι της Κύπρου, εστιάζει στη διατήρηση του στρατηγικού πλεονεκτήματος που απόκτησε η Τουρκία την δεκαετία του 1970 με την κατάληψη της βόρειας Κύπρου όχι ως στοιχεία μίας αμυντικής Κυπριακής πολιτικής με στόχο τη διαφύλαξη του status quo, αλλά ως ένα θεμελιώδες στήριγμα μία επιθετικής θαλάσσιας στρατηγικής διπλωματικού χαρακτήρα. Η Κύπρος καταλαμβάνει τη θέση μίας σταθερής βάσης και ενός αεροπλανοφόρου, που «πιάνει τον σφυγμό» των θαλασσίων οδών του Άντεν και του Χορμούζ, μαζί με τις λεκάνες του Κόλπου και της Κασπίας, που είναι οι πιο σημαντικοί οδοί σύνδεσης Ευρασίας-Αφρικής. Ως εκ τούτου, μία χώρα που αγνοεί την Κύπρο δεν μπορεί να είναι ενεργή στις περιφερειακές και παγκόσμιες πολιτικές.
Κυπριακή ενεργητικότητα
Υπό τα δεδομένα, η μεθοδική παρουσίαση στην Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ των προκλητικών και παράνομων ενεργειών της Τουρκίας έναντι της Κύπρου που έχουν στόχο τη δημιουργία τετελεσμένων υπήρξε άκρως σημαντική. Και τούτο διότι αφενός φέρνει στην επιφάνεια την εικόνα της Τουρκίας ως χώρα ταραξία και παραβάτη του διεθνούς δικαίου. Αφετέρου συνδράμει στην ισχυροποίηση των κυπριακών θέσεων δημιουργώντας διπλωματικά και διεθνή ερείσματα όσον αφορά την επίλυση του κυπριακού ζητήματος.
Κυριότερο όλων, η Κύπρος εμφανίζεται ως χώρα που εγγυάται την περιφερειακή σταθερότητα και ασφάλεια μέσα από τριμερή σχήματα συνεργασιών με χώρες που μοιράζονται κοινές αξίες και συμφέροντα. Την ίδια στιγμή, η Κύπρος ενισχύει την γεωοικονομική της διπλωματία τόσο με την ανάπτυξη και συνεκμετάλλευση ενεργειακών πόρων όσο και με την διεξαγωγή κοινών ναυτικών συνεκπαιδεύσεων που ενισχύουν την ασφάλεια των Αποκλειστικών Οικονομικών Ζωνών περιφερειακών χωρών παρέχοντας de facto δικλείδα ασφάλειας έναντι της τουρκικής επιθετικότητας.
Προδήλως, η ενεργός διπλωματία, η στρατηγική στοχοθεσία και κυρίως η οικοδόμηση περιφερειακών συμμαχιών μπορούν να ανασχέσουν την προκλητικότητα της Τουρκίας καθώς «ομονοούντων αδελφών συμβίωσιν παντός τείχους ισχυροτέραν είναι» (Αντισθένης, Κυνικός Φιλόσοφος).
* Η Αντωνία Δήμου είναι επικεφαλής του Τομέα Μέσης Ανατολής στο Ινστιτούτο Αναλύσεων Άμυνας και Ασφάλειας (ΙΑΑΑ) με έδρα την Αθήνα και Εταίρος στο Κέντρο για την Ανάπτυξη της Μέσης Ανατολής στο πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Λος Άντζελες
