(Photo by Anadolu Agency / Contributor/Getty Images/Ideal Image. Το φράγμα της Μοσούλης, ή όπως ονομαζόταν τότε «Φράγμα Σαντάμ», είναι το μεγαλύτερο υδροηλεκτρικό φράγμα στο Ιράκ και βρίσκεται έξω από την πόλη της Μοσούλης και πάνω στο ποταμό Τίγρη. Μια κατάρρευση του φράγματος σημαίνει ότι εντός εικοσιτετραώρου θα χαθούν στο Ιράκ από 500.000 ως 1 εκατομμύριο ζωές.)
Του Βασίλη Κοψαχείλη*
Πριν την εμφάνιση του Ισλαμικού Κράτους το 2014, ο πολύπαθος ιρακινός λαός ανησυχούσε για τον συνεχιζόμενο εμφύλιο πόλεμο, την ανομία και την έξαρση της εγκληματικότητας. Μετά το 2014, η ανησυχία του έγινε ακόμη πιο έντονη, με τον φόβο του Ισλαμικού Κράτους. Η περιοχή της Μοσούλης βρέθηκε, για περίπου ένα χρόνο, στα χέρια των τζιχαντιστών και οι κάτοικοι της περιοχής υπέφεραν πολλά μέχρι και πρόσφατα, οπότε η πόλη ελευθερώθηκε από την κυβέρνηση της Βαγδάτης.
Όμως η ανησυχία των Ιρακινών δεν καταλάγιασε. Αντίθετα, αυτήν τη φορά μαθαίνουν ότι κινδυνεύουν από τα νερά του ποταμού Τίγρη και από μια επικείμενη κατάρρευση του φράγματος της Μοσούλης.
Το φράγμα της Μοσούλης
Το φράγμα της Μοσούλης, ή όπως ονομαζόταν τότε «Φράγμα Σαντάμ», είναι το μεγαλύτερο υδροηλεκτρικό φράγμα στο Ιράκ και βρίσκεται έξω από την πόλη της Μοσούλης και πάνω στο ποταμό Τίγρη, τα νερά του οποίου αξιοποιούνται για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και για την άρδευση των καλλιεργειών. Σχεδιάστηκε στα τέλη της δεκαετίας του '70 από μια ελβετική εταιρεία και οι εργασίες κατασκευής του ξεκίνησαν το 1981 από ένα κονσόρτσιουμ ξένων εταιρειών με σημαντικότερη τη γνωστή στην Ελλάδα, γερμανική εταιρεία Hochtief. Πολλοί μηχανικοί αμφέβαλαν για την αξιοπιστία της μελέτης και τη στατικότητα του εδάφους, καθώς οι γεωλογικές συνθήκες της περιοχής δεν ήταν κατάλληλες για ένα τέτοιο έργο.
Παρά τις αντιρρήσεις, το έργο ολοκληρώθηκε τον Ιούλιο του 1986. Με το που λειτούργησε το φράγμα, έγινε αμέσως αντιληπτό ότι οι ανησυχίες για τη στατικότητα του εδάφους ήταν βάσιμες, και έτσι το έργο συντηρούνταν συστηματικά σε ετήσια βάση και φρόντιζαν οι υπεύθυνοι η πίεση του νερού να διατηρείται σε χαμηλά επίπεδα.
Ωστόσο, η κατάσταση που διαμορφώθηκε στο Ιράκ από το 1990 και έπειτα δεν επέτρεψε την αυστηρή και συστηματική συντήρηση του φράγματος. Με την κατάληψη της Μοσούλης το 2014 από τις δυνάμεις των τζιχαντιστών του ISIS, το φράγμα αφέθηκε εντελώς στην τύχη του. Σήμερα, που η περιοχή έχει ξαναπεράσει στον έλεγχο των κυβερνητικών δυνάμεων της Βαγδάτης, αποτελεί άμεση προτεραιότητα η συντήρησή του, καθώς κινδυνεύει με κατάρρευση.
Απειλή βιβλικής καταστροφής
Μια κατάρρευση του φράγματος σημαίνει ότι εντός εικοσιτετραώρου θα χαθούν στο Ιράκ από 500.000 ως 1 εκατομμύριο ζωές. Ούτε ο πόλεμος δεν έφερε τέτοια καταστροφή, λένε οι ειδικοί που κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου.
Αναγνωρίζοντας το πρόβλημα, την περασμένη εβδομάδα η κυβέρνηση της Βαγδάτης υπέγραψε σύμβαση ύψους περίπου 300 εκατ. δολαρίων με ιταλική εταιρεία για τη συντήρηση του φράγματος και την αντικατάσταση του φθαρμένου εξοπλισμού σε διάστημα 18 μηνών. Το πρόβλημα είναι άμεσο, λένε οι ειδικοί, το φράγμα από στιγμή σε στιγμή μπορεί να καταρρεύσει, αφού αυξάνει συνεχώς η πίεση του νερού σε αυτό.
Σε απάντηση των βάσιμων φόβων των κατοίκων η κυβέρνηση έχει εκπονήσει ένα σχέδιο εκκένωσης των περιοχών γύρω από το φράγμα και κατά μήκος του ποταμού Τίγρη. Οι ειδικοί όμως επιμένουν ότι το κυβερνητικό σχέδιο είναι αίολο και ουτοπικό. Όπως λένε, αν το φράγμα καταρρεύσει, ένας τεράστιος υδάτινος όγκος με ύψος τουλάχιστο 20 μέτρων θα κατακλύσει άμεσα τη Μοσούλη, στη συνέχεια τις πόλεις Τικρίτ και Σαμάρα, και σε λιγότερο από 40 ώρες θα έχει πλημμυρίσει η Βαγδάτη.
Οι επιπτώσεις του πολέμου
Για πάνω από 35 χρόνια, το Ιράκ βιώνει συνεχώς πολέμους. Όλες οι προσπάθειες εκσυγχρονισμού και τα έργα υποδομών που είχαν γίνει στη χώρα τις δεκαετίες του '70 αλλά και του '80 έχουν καταστραφεί. Ακόμη και αν αύριο σταματούσαν οι εχθροπραξίες, η εγκληματικότητα και η ανομία στη χώρα, ο ιρακινός λαός χρειάζεται δεκαετίες δουλειάς για να αποκαταστήσει τις υποδομές και το επίπεδο ζωής που είχε.
Η χώρα έχει τεράστιες και άμεσες χρηματοδοτικές ανάγκες για να επανέλθει σε μια ελάχιστη κανονικότητα. Με τις τιμές του πετρελαίου σε τόσο χαμηλά επίπεδα είναι αμφίβολο αν θα μπορέσει να βρει ίδιους πόρους για να χρηματοδοτήσει τις ανάγκες της. Αν δεν εξασφαλίσει πόρους, η κυβέρνηση της Βαγδάτης δεν θα καταφέρει ποτέ να ελέγξει τη χώρα, και το ενδεχόμενο μιας βιβλικής καταστροφής θα οδηγήσει σε μεγαλύτερο χάος, ανομία και κατάρρευση της έστω οριακής τάξης που υπάρχει σήμερα στο ανατολικό τμήμα του Ιράκ. Χωρίς την άμεση και ουσιαστική βοήθεια του διεθνούς παράγοντα, το Ιράκ είναι καταδικασμένο να αφανιστεί.
Δυστυχώς, η δύσκολη καθημερινότητα στο Ιράκ θα θυμίζει σε πολλές γενιές ακόμη τις επιπτώσεις του πολέμου!
* Ο κ. Βασίλης Κοψαχείλης είναι διεθνολόγος, σύμβουλος εκτίμησης γεωπολιτικών κινδύνων.
