Το καθεστώς Ερντογάν ετοιμάζεται για μετωπική αντιπαράθεση. Δεν υπάρχει προηγούμενο σε ένα τέτοιο φόρουμ που στοχεύει στη συγκρότηση μιας πολιτικής κοινότητας, να εκτοξεύονται απροκάλυπτες απειλές από ένα ηγέτη προς μια άλλη χώρα. Το καθεστώς Ερντογάν έχει ξεπεράσει κάθε όριο, σχολιάζει στο Liberal, ο Κώστας Υφαντής.
Μιλάει για το μεταναστευτικό και το σχέδιο της Τουρκίας να αποσταθεροποιήσει την Ελλάδα, αλλά και για την πρόθεσή της να εκβιάσει την Ευρώπη με ενδεχόμενη ανακάλυψη κοιτασμάτων στη Λιβύη. «Η Τουρκία θέλει να εκβιάσει την Ευρώπη ως de facto διαχειριστής των ενεργειακών πόρων της Λιβύης», σημειώνει ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο, προσθέτοντας ότι η Τουρκία θέλει να μας σύρει σε θερμό επεισόδιο έξω από τα 6 μίλια.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
Στο δείπνο ηγετών της Πράγας, ενώπιον των ξένων ηγετών, είδαμε τον Τούρκο Πρόεδρο να κατηγορεί την Ελλάδα ότι ανεβάζει την ένταση και ότι προκαλεί. Υπάρχει ανάλογο προηγούμενο σε τέτοιου επιπέδου συνόδους ;
Δεν υπάρχει προηγούμενο σε ένα τέτοιο φόρουμ που στοχεύει στην συγκρότηση μιας πολιτικής κοινότητας, στην ειρήνη και στην αλληλεγγύη, να εκτοξεύονται απροκάλυπτες απειλές από ένα ηγέτη προς μια άλλη χώρα. Το καθεστώς Ερντογάν έχει ξεπεράσει κάθε όριο. Δεν μπορεί να ερμηνευθεί, να κατανοηθεί με όρους ορθολογικούς αυτή η συμπεριφορά, δεν έχει να κάνει πια με το εσωτερικό, για όσους αφελείς νόμιζαν ότι πρόκειται για εσωτερική κατανάλωση.
Το καθεστώς Ερντογάν ετοιμάζεται για μια μετωπική αντιπαράθεση. Σε ποιο βαθμό η αντιπαράθεση θα φτάσει να είναι και στρατιωτική, αυτό θα εξαρτηθεί, αφενός από το αν υπάρχουν ακόμη στο εσωτερικό της Τουρκίας παράγοντες, οι οποίοι καταλαβαίνουν ότι η Τουρκία βαδίζει στο χείλους του γκρεμού, αφετέρου από την αντίδραση της διεθνούς κοινότητας. Δεν έχει καμία απολύτως δικαιολογία, δεν μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι δεν βλέπει τον βίαιο τουρκικό αναθεωρητισμό.
Τα χθεσινά πολύνεκρα ναυάγια μεταναστών σε Κύθηρα και Λέσβο αναδεικνύουν ξανά την έκταση του προβλήματος το οποίο εκμεταλλεύεται συχνά ο Ερντογάν με fake news, όπως οι φωτογραφίες που είχε επιδείξει από το βήμα των Ηνωμένων Εθνών. Σε αυτή την τόσο δύσκολη συγκυρία για τα ελληνοτουρκικά, σας ανησυχεί μια αύξηση των μεταναστευτικών ροών και περαιτέρω εργαλειοποιησή τους;
Στο βαθμό που η Τουρκία θα συνεχίσει αυτή την απάνθρωπη τακτική να διευκολύνει – για να είμαι επιεικής – απελπισμένους ανθρώπους να προσπαθούν να περάσουν στα ελληνικά νησιά σε συνθήκες άθλιες, πολύ φοβάμαι ότι με τον καιρό να αλλάζει οι απόπειρες αυτές θα είναι ακόμη πιο τραγικές στην κατάληξή τους. Η εργαλειοποίηση θα συνεχιστεί. Είναι μάλλον απίθανο να περιμένει κανείς κάτι διαφορετικό από το καθεστώς της Άγκυρας.
Με τον χειμώνα να προβλέπεται ενεργειακά δύσκολος και την ανησυχία για τον πληθωρισμό να μεγαλώνει, η Άγκυρα θεωρεί ότι οι συνθήκες για την αποσταθεροποίηση της ελληνικής κοινωνίας και της ελληνικής πολιτικής είναι ιδανικές. Δεν πρέπει να έχουμε καμία αμφιβολία ότι οι πιέσεις θα είναι μεγάλες κάθε φορά που θα το επιτρέπει ο καιρός.
Η Τρίπολη προανήγγειλε χθες δια του προσωρινού της πρωθυπουργού Ντμπειμπά, την ενεργοποίηση του τουρκολιβυκού μνημονίου και την έναρξη ερευνών, καθώς και ότι δεν θα παραιτηθεί των δικαιωμάτων της σε θαλάσσιες ζώνες, νοτίως της Κρήτης. Τι σημαίνει αυτό στην πράξη;
Σημαίνει, πρώτον, ότι η προσωρινή κυβέρνηση προσπαθεί να εξασφαλίσει την θέση της και σε αυτή της την προσπάθεια έχει «αγοράσει» την προστασία της Άγκυρας. Η επιβίωση της κυβέρνησης Ντμπεϊμπά εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό αν όχι αποκλειστικά από την τουρκική προστασία. Δεύτερον, η Άγκυρα βλέποντας ότι το μνημόνιο του 2019 δεν της εξασφάλισε κάτι σημαντικό σε επίπεδο διεθνούς αποδοχής και νομιμοποίησης χρειάζεται να το «εξαργυρώσει» το συντομότερο δυνατόν. Όσο, δηλαδή, αυτή η Λιβυκή κυβέρνηση αντέχει.
Επιπλέον, θεωρεί ότι η τυχόν ανακάλυψη κοιτασμάτων θα την καταστήσει κυρίαρχο του παιγνιδιού. Στην σημερινή ενεργειακή συγκυρία, αν η Άγκυρα καταφέρει να εμφανιστεί με την χρήση τετελεσμένων, ως ο de facto διαχειριστής νέων ενεργειακών πόρων που τόσο έχει ανάγκη η Ευρώπη υπολογίζει ότι όλοι οι παίκτες θα κάνουν πίσω.
Πόσο πιθανό είναι τελικά να χρησιμοποιηθεί από τη Τουρκία, η Λιβυή, για να πλαγιοκοποηθεί η Ελλάδα, ανοίγοντας ένα 2ο μέτωπο;
Στο απευκταίο σενάριο μιας συνολικής θερμής αντιπαράθεσης η Τουρκία θα προσπαθήσει να εκμεταλλευτεί κάθε πιθανό επιχειρησιακό πλεονέκτημα. Προφανώς και δεν θα είναι εύκολο για λόγους που αποκαλύπτει ο χάρτης. Καλό είναι, όμως, να μην μπαίνουμε σε μια τέτοια συζήτηση.
Συμμερίζεστε την ανησυχία ότι η Τουρκία, έχει πλέον φτάσει σε ένα σημείο όπου από τα λόγια μπορεί να περάσει στην πράξη;
Ο τουρκικός ανορθολογισμός, όπως εκφράζεται από τις καθημερινές λεκτικές επιθέσεις και σκόπιμες εντάσεις δεν μπορεί δυστυχώς να ερμηνευτεί μόνο σε σχέση με τις εσωτερικές ανάγκες και σκοπιμότητες του καθεστώτος Ερντογάν. Νομίζω ότι η λεκτική κλιμάκωση έχει στόχο να εκβιάσει την Ελλάδα και τις ΗΠΑ να υποχωρήσουν σε μια σειρά από μέτωπα που έχει ανοιχτά η Τουρκία.
Την ίδια στιγμή, δεν πρέπει να υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία ότι υπάρχουν πολλοί και σημαντικοί στο τουρκικό καθεστώς που ευνοούν μια θερμή αντιπαράθεση. Που βλέπουν το 2022 και το 2023 ως έτος που η Τουρκία «σπάει τα δεσμά της» και προχωρά προς «το πεπρωμένο» της. Αυτό το «όραμα» είναι επικίνδυνο γιατί βλέπει παντού εχθρούς, με την Ελλάδα και την Κύπρο στην πρώτη σειρά.
Ο διεθνής παράγοντας δεν μας είχε συνηθήσει σε τόσο άμεσες αντιδράσεις. Η καταδίκη ωστόσο του τουρκολυβικού μνημονίου από ΗΠΑ, Βερολίνο, Παρίσι, Λονδίνο ήταν άμεση. Τι δείχνει αυτό; Είναι επειδή ανησυχούν ότι η Τουρκία έχει (ή μπορεί να) ξεπεράσει τα όρια;
Η Τουρκία έχει ήδη ξεπεράσει τα όρια στην Λιβύη. Είναι μέρος του προβλήματος καθώς για τους λόγους που ήδη ανέφερα χρησιμοποιεί την υπηρεσιακή κυβέρνηση ως όργανό της και ο φόβος είναι ότι η βία στην χώρα θα κυριαρχήσει και πάλι, πέρα από τα προβλήματα με την Ελλάδα. Η εκχώρηση πιθανού ενεργειακού πλούτου στην Τουρκία δεν είναι κάτι που μπορεί να γίνει αποδεκτό από τις αντίπαλες φράξιες.
Είθισται να λέμε ότι αποτελεί κόκκινη γραμμή για την ελληνική κυριαρχία το όριο των 6 μιλίων. Εάν υπάρξει κίνηση εκτός των 6 μιλίων, αυτό δεν είναι κόκκινη γραμμή;
Η παραβίαση της ελληνικής κυριαρχίας είναι κόκκινη γραμμή και η δυναμική αντίδραση δεδομένη. Οι μονομερείς παράνομες ενέργειες της Τουρκίας σε μη οριοθετημένες περιοχές είναι αμφισβήτηση κυριαρχικών δικαιωμάτων. Προφανώς και συνιστούν κόκκινη γραμμή αλλά η αντίδραση δεν μπορεί να είναι ίδια καθώς το διεθνές δίκαιο είναι σαφές. Η χρήση στρατιωτικής ισχύος από πλευράς μας θα είναι παράνομη. Και ίσως αυτή είναι η παγίδα που μπορεί να στήσει η Τουρκία. Χρειάζεται ψυχραιμία.
Τι να αναμένουμε από τη Σύνοδο Κορυφής της Πράγας για τα ελληνοτουρκικά; Μπορεί να ασκηθεί πίεση σε βάρος του Ερντογάν από Ευρωπαίους ηγέτες (πχ Μακρόν), ώστε να ανοίξουν ξανά οι δίαυλοι επικοινωνίας με την Ελλάδα;
Θα αποτελέσει ευχάριστη έκπληξη αν προκύψει κάτι λιγότερο απαισιόδοξο από την Σύνοδο της Πράγας σε ότι αφορά στην τουρκική επιθετικότητα. Μπορούμε να υποθέσουμε βάσιμα ότι κάποιοι παράγοντες θα προσπαθήσουν να ενεργοποιηθούν αλλά δύσκολα βλέπω τον Πρόεδρο Ερντογάν να αλλάζει τακτική. Άλλωστε, η Σύνοδος και η ατζέντα της είναι για τα περισσότερα κράτη πολύ πιο σημαντικά από την διαχείριση των ελληνοτουρκικών. Η ενεργειακή αβεβαιότητα και η ρωσική απειλή είναι το βασικό μενού.
Εκτιμάτε ότι η τουρκική προκλητικότητα θα αυξηθεί μετά τη Πράγα;
Νομίζω ότι η τουρκική ρητορική έχει φτάσει σε τέτοια επίπεδα λεκτικής βίας που δεν μπορώ να φανταστώ τι άλλο θα μπορούσε να εκπέμψει η Άγκυρα. Θα παραμείνουμε, κατά πάσα πιθανότητα, στα ίδια υψηλά επίπεδα έντασης με όλα τα ενδεχόμενα ανοιχτά.
Ο τούρκος υπ. Αμυνας Χ.Ακάρ επισκέφθηκε χθες στην Βρετανία και αυτό ενώ η Τουρκία «φλερτάρει» καιρό τώρα με την αγορά Eurofighter Typhoon αν δεν προχωρήσει η απόκτηση των F-16. Τι θα σήμαινε μια τέτοια συμφωνία;
Αυτό είναι ένα τέτοιο ενδεχόμενο και αφήνεται να εννοηθεί με κάθε ευκαιρία από την Άγκυρα. Δείχνει ότι η Τουρκία αναζητά εναλλακτικές με στόχο να δείξει – σε περίπτωση συμφωνίας – ότι δεν προσαρμόζεται στο πλαίσιο που έχει θέσει η Αμερικανική Γερουσία, ότι δεν μπορεί κανείς να την πιέσει και βεβαίως να δημιουργήσει πρόβλημα στην αμερικανική κυβέρνηση αν χαθεί μια τόσο μεγάλη παραγγελία για την αμυντική βιομηχανία των ΗΠΑ. Είναι μία κίνηση που σκοπεύει να ερεθίσει τα αντανακλαστικά των αμυντικών λόμπυ στην Ουάσιγκτον και μάλιστα εν όψει των ενδιάμεσων εκλογών.
Τελικά, μπορεί να στριμώξει η Τουρκία την Ελλάδα με το θέμα της αποστρατικοποίησης των νησιών;
Η αποστρατιωτικοποίηση είναι η αιχμή του δόρατος της τουρκικής αναθεωρητικής πίεσης. Θα συνεχίσει να στοχοποιεί την Ελλάδα ως παραβάτη του διεθνούς δικαίου και να απαιτεί την εξουδετέρωση των νησιών σε πιθανή οριοθέτηση. Θα έπρεπε να σκεφτούμε υπό ποιες προϋποθέσεις θα ήταν πιθανόν να πάμε στη Χάγη. Καταλαβαίνω ότι μια τέτοια άποψη είναι αιρετική αλλά μια ανάλυση και αξιολόγηση ενός τέτοιου σεναρίου αξίζει τον κόπο έστω και απλώς ως άσκηση επί χάρτου. Ξέρω τις αντιρρήσεις και τις σοβαρές ενστάσεις αλλά δεν αποκλείεται να αναγκαστούμε να την κάνουμε αυτή την άσκηση αν η Τουρκία προσφύγει ή μας καλέσει να «λύσουμε» το ζήτημα με προσφυγή στην διεθνή δικα
