Τα κράτη, οι επιχειρήσεις και οι άνθρωποι που έγιναν ισχυροί και άφησαν εποχή είχαν κυρίως τρία χαρακτηριστικά: αντιλήφθηκαν έγκαιρα τις ανάγκες μιας νέας εποχής, δεν φοβήθηκαν να καινοτομήσουν για να δώσουν διεξόδους, οπτικές ή λύσεις, και τέλος, στάθηκαν τυχεροί στο εγχείρημά τους.
Το λέω αυτό για να καταλάβουμε πως τίποτα δεν έρχεται τυχαία! Αν δεν γυρίσεις τα πράγματα ανάποδα και σε περιόδους κρίσης δεν δεις τις καταστάσεις έξω από τα συμβατικά πλαίσια, αλλαγές και νέα κέρδη δεν φέρνεις! Το πιθανότερο είναι να αποτύχεις, αλλά αν πετύχεις τότε τα κέρδη είναι ανυπολόγιστα. Και σε κάθε περίπτωση ανοίγεις νέους δρόμους, ιδιαίτερα αν εκτός από την τσέπη σου, σε ενδιαφέρει η υστεροφημία σου!
Αυτό το ξέρουν πολύ καλά στις ΗΠΑ. Το ξέρουν άριστα τα συστήματα που παράγουν διεθνή πολιτική και πλούτο – και, που κακά τα ψέματα, αυτά τα συστήματα έχουν κυρίως Αμερικανικό πρόσημο, διότι παρά τα προβλήματα, η Αμερική εξακολουθεί να κρατά τα κλειδιά του Imperium.
Το ξέρουν επίσης πολύ καλά στον Λευκό Οίκο, το ξέρει πολύ καλά και ο πρόεδρος Ντόναλντ Τράμπ. Μέσα σε όλη την ιδιαιτερότητα του χαρακτήρα του, o Τράμπ έχει μία σταθερά που δεν περνά απαρατήρητη από τα πανίσχυρα συστήματα εξουσίας.
Εκτός φυσικά από την επανεκλογή του τον ερχόμενο Νοέμβρη, τον Τράμπ τον ενδιαφέρει η υστεροφημία του. Ίσως τον ενδιαφέρει η υστεροφημία του πολύ περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο πρόεδρο στο παρελθόν. Λόγω ακριβώς του τρόπου σκέψης του, θέλει να αφήσει στην Αμερική και στους «φίλους» της μια θετική κληρονομιά ώστε να μας πείσει πως ο δικός του τρόπος ήταν τελικά και ο σωστός για την λύση των προβλημάτων.
Ποια είναι όμως τα προβλήματα; Εδώ σταματά η εμπλοκή Τράμπ – και του κάθε Τράμπ – και τον λόγο έχουν τα συστήματα εξουσίας. Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, τα συστήματα εξουσίας σε όλο τον κόσμο αναγνωρίζουν ως προβλήματα δυο πράγματα και από εκεί και πέρα όλα τα υπόλοιπα που έχουμε εμείς οι κοινοί θνητοί ως προβλήματα στο μυαλό μας είναι απλά απότοκα των δυο που αναγνωρίζονται από τους ισχυρούς ως πραγματικά προβλήματα.
Τι θα γίνει με τα χρέη;
Το πρώτο πρόβλημα είναι ότι ατομικά, επιχειρηματικά και κρατικά χρέη έχουν ξεπεράσει και το ταβάνι. Άλλα εργαλεία δεν υπάρχουν, νέες κοινά αποδεκτές θεωρίες για τα χρέη δεν υπάρχουν, βιώσιμες συμβατικές λύσεις δεν φαίνονται στον ορίζοντα, οι bad banks απλά μετακυλύουν το πρόβλημα για αργότερα, και η παραδοσιακή συνταγή του παρελθόντος που λέει φύτεψε έναν παγκόσμιο πόλεμο για να έρθει η ανάπτυξη μετά την καταστροφή παράλληλα με τη διαγραφή χρεών ή την βολική δικαιολόγηση των υπερβάσεων, σε απλά ελληνικά, δεν παίζει ως σενάριο – οι παγκόσμιοι πόλεμοι είναι καταστάσεις πολύ υψηλού ρίσκου στην εποχή μας!
Άρα, σε ότι αφορά τα χρέη, θέλουμε ένα γεγονός που να είναι ισχυρό για να δικαιολογήσει μια σημαντική απομόχλευση, αλλά όχι τόσο υψηλού ρίσκου όπως ένας παγκόσμιος πόλεμος.
Υπό αυτή την έννοια, η πανδημία του COVID-19 φαντάζει ιδανική ευκαιρία! Και μην αρχίσετε να πιστεύεται σε θεωρίες συνομωσίας. Η έξαρση μιας πανδημίας ήταν προβλέψιμη ισχυρή πιθανότητα και δεν χρειάζονταν ειδικοί για να σας το πουν. Μια απλή έρευνα στις διατροφικές συνήθειες των Ασιατών και στα προβλήματα ποιότητας και επάρκειας του νερού στην Αφρική και αλλού, αρκεί να σας πείσει! Γι αυτό και ήταν σχετικά έτοιμα τα πρωτόκολλα αντίδρασης σε παγκόσμιο επίπεδο μπροστά σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο.
Το γεγονός ότι ο θανατηφόρος ιός ξεκίνησε από την Κίνα, κάνει την περίπτωση ακόμη πιο ενδιαφέρουσα. Η Κίνα είναι ο κύριος αντίπαλος των ΗΠΑ και δυνητική απειλή για τη Ρωσία, με την οποία ο Αμερικανός πρόεδρος – και σωστά – πιστεύει ότι τους δένουν κοινά συμφέροντα, δηλαδή η από κοινού αντιμετώπιση της Κίνας.
Η Κίνα παράλληλα έχει αγοράσει Αμερικανικό χρέος. Κατέχει μεγάλο ποσοστό Αμερικανικού χρέους, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει είτε σε αλληλεξάρτηση και συνεργασία, είτε όμως και σε οπλοποίηση του χρέους σε επικίνδυνα παίγνια εξουσίας.
Και επειδή ο Λευκός Οίκος (τα συστήματα εξουσίας…) φοβούνται το δεύτερο, απεργάζονται σενάρια αντιμετώπισης και λύσης του προβλήματος.
Η ρητορική ότι η Κίνα έχει ευθύνες για την πανδημία (είτε ως «δημιουργός» του ιού, είτε γιατί απέκρυψε πληροφορίες και δεν ενημέρωσε έγκαιρα) και για τη συνακόλουθη παγκόσμια οικονομική ύφεση, δεν είναι τυχαία! Οι Αμερικανοί – και όπως φαίνεται ακολουθούν οι Βρετανοί, οι Γάλλοι και άλλοι – δαιμονοποιούν την Κίνα για να την αναγκάσουν σε μια συνθηκολόγηση που θα συνοδευτεί με πράξεις, δηλαδή την διαγραφή σημαντικού μέρους των χρεών. Μην μου πει κανείς ακραίο σενάριο! Ιστορικά αν κοιτάξετε θα δείτε πως όταν κυρίως οι Αμερικανοί και οι Βρετανοί αυτό-εκχωρούνται (στην προκειμένη περίπτωση μέσω της πώλησης κρατικού χρέους), έχουν κατά νου και την τρικλοποδιά που θα βάλουν στο μέλλον σε αυτόν στον οποίο εκχωρούνται. Δεν έγιναν τυχαία Αυτοκρατορίες!
Και κάπως έτσι, μέσα από την διαγραφή κρατικών χρεών και το ντόμινο γενικότερων διαγραφών χρεών που θα ακολουθήσει, θα υπάρξει το περιθώριο, η ανάσα και μια νέα ισορροπία.
Για να βγει αυτό το σενάριο, πρέπει οι ΗΠΑ να προλάβουν τους Κινέζους στην ανακάλυψη του φαρμάκου! Αν προλάβουν οι Κινέζοι με το φάρμακο ή το εμβόλιο, θα έχουν το πλεονέκτημα και έτσι οι Αμερικανοί δεν θα μπορούν να στρέψουν την πανδημία έναντι του χρέους στους Κινέζους.
Στο παιχνίδι αυτό παίζουν δυνατά και οι Ρώσοι! Η σπουδή τους να προστρέξουν στο δράμα του Ιταλικού λαού είχε το νόημα να μπουν γερά στο πρόβλημα, να έχουν στην διάθεσή τους όσο το δυνατό περισσότερα δείγματα και να πειραματιστούν σε ξένο χωράφι για τη λύση του προβλήματος, φυσικά κεφαλαιοποιώντας στο μέγιστο τα κέρδη από την έρευνα και παίζοντας ανάλογα στο παγκόσμιο παιχνίδι του χρέους! Θυμίζω εδώ, τη διαφορά που έκανε στην Ιστορία και φυσικά στην άνοδο της Βρετανικής ισχύος η μελέτη του Άγγλου George Wateson το 1598 για το σκορβούτο και τη θεραπεία του1
Νέες ευκαιρίες για πλούτο;
Την ώρα που το παγκόσμιο ΑΕΠ δεν ξεπερνά τα 85 τρις δολάρια και οι αξίες που διαχειρίζονται οι μεγαλύτεροι θεσμικοί επενδυτές δεν υπερβαίνουν τα 95 τρις δολάρια, εκτιμάται πως παγκοσμίως οι υπεραξίες που κάθονται κυριολεκτικά και περιμένουν να επενδυθούν σε νέες ευκαιρίες μπορεί να ξεπερνούν και τα 500 τρις δολάρια.
Το δεύτερο λοιπόν μεγάλο πρόβλημα για τα συστήματα εξουσίας είναι τι θα γίνει με τις νέες ευκαιρίες; Δεν φαίνονται πουθενά στον ορίζοντα και πρέπει να δημιουργηθούν!
Μεγάλο μέρος αυτής της συζήτησης αφορά την ενέργεια! Το πετρέλαιο, με ή χωρίς locked down, έχει δείξει ότι τα ψωμιά του τελειώνουν! Το αν η εποχή του πετρελαίου θα σβήσει ήσυχα ή με τον πάταγο μιας κρίσης (τα σημερινά επίπεδα τιμών και η αποεπένδυση στον κλάδο μπορεί άνετα να γυρίσουν σε δυσθεώρητες τιμές, αν η παγκόσμια οικονομία δεν έχει έγκαιρα ασφαλή υποκατάστατα) είναι ένα θέμα προς συζήτηση.
Το βάρος πλέον πέφτει στο αέριο! Φυσικό, σχιστολιθικό ή LNG, το αέριο έχει μέλλον, φτάνει η τιμή του να αποσυνδεθεί από το Brent. Στις ΗΠΑ, ήδη η τιμή του αερίου έχει αποσυνδεθεί από τον WTI. Η αποσύνδεση των τιμών του αερίου από τις τιμές του Brent είναι κάτι για το οποίο δουλεύουν από κοινού πολύ καιρό οι Αμερικανοί με τους Ρώσους. Αν αυτό γίνει, τότε μεγάλοι χαμένοι θα είναι οι Κινέζοι (πρόσκαιρα, αλλά αυτό είναι μια άλλη συζήτηση…) και φυσικά οι Ευρωπαίοι!
Ένας νέος ενεργειακός δείκτης, κεντρικά ελεγχόμενος από τους δυο μεγαλύτερους παραγωγούς αερίου στον κόσμο, θα είναι ταυτόχρονα ένα επιπλέον όπλο που θα έχουν οι Αμερικανοί στα χέρια τους εναντίον των Κινέζων ώστε να τους εξαναγκάσουν σε μια συνθηκολόγηση χρέους, και μια νέα ευκαιρία για να κινηθούν και να αυγατίσουν οι παρκαρισμένες υπεραξίες των επενδυτών.
Αντί επιλόγου…
Τα παραπάνω είναι σενάρια που έχουν πέσει στο τραπέζι και συζητούνται! Το τι τελικά θα γίνει, δεν το ξέρει κανείς. Αυτό που θέλω να κρατήσουμε υπόψη μας είναι ότι ο τολμηρός τρόπος σκέψης των συστημάτων εξουσίας δείχνει ότι βρισκόμαστε σε μια φάση Ιστορικής καμπής. Η τολμηρότητα των σκέψεων και των σεναρίων δείχνουν ότι τα κυρίαρχα συστήματα εξουσίας δεν διστάζουν να επιστρατεύσουν συνταγές του παρελθόντος για να διατηρήσουν ισχύ, εξουσία και ισορροπίες!
Για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε λοιπόν καλύτερα τις μέρες που έρχονται, αξίζει να ρίξουμε μια ματιά πίσω, εκεί που η Δύση έκανε την έκπληξη και πήρε τα ηνία από την Ασία στην παγκόσμια Ιστορία!
Παραπομπές
[1] George Wateson, The Cures of the Diseased in Remote Regions, 1598. Είχε προηγηθεί η εμπειρία με τις οδηγίες του Sir Richard Hawkins στο πλήρωμά του το 1593, ενώ μια πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση στο θέμα κάνει ο Αρχίατρος της Αγγλικής Εταιρείας Ανατολικών Ινδιών, John Woodall, το 1614 με την έκδοση του Πρακτικού Οδηγού The Surgion’s Mate.
