Η έναρξη των σεισμικών ερευνών στην Κρήτη αποτελεί αναμφίβολα σημαντική κίνηση για την ανάκτηση των πρωτοβουλιών από πλευράς της Ελλάδας, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τη Λιβύη. Το ερώτημα είναι γιατί περίπου μια εβδομάδα μετά τις ανακοινώσεις του πρωθυπουργού, την έκδοση Navtex και την έναρξη συλλογής δεδομένων, δεν έχει ακόμη υπάρξει αντίδραση από την λιβυκή αλλά και την τουρκική πλευρά.
Η απάντηση συνδέεται με τη διεθνή αποδοκιμασία για το τουρκολιβυκό σύμφωνο και κυρίως με τον αμερικανικό παράγοντα. Αν η προσωρινή κυβέρνηση της Τρίπολης δεν είχε λάβει σαφές μήνυμα από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, την ΕΕ και τα Ηνωμένα Έθνη ότι δεν δικαιούται να υπογράφει συμφωνίες όπως το τουρκολιβυκό μνημόνιο, θα είχε ήδη προβεί σε διάβημα διαμαρτυρίας προς την ελληνική κυβέρνηση.
Άλλωστε, πριν το άδειασμα του τουρκολιβυκού συμφώνου, η κυβέρνηση Ντμπεϊμπά μας είχε προϊδεάσει ότι σχεδιάζει να προβεί ακόμη και σε κατάθεση συντεταγμένων για ανακήρυξή ΑΟΖ στην Ανατολική Μεσόγειο.
Με βάση τη λογική, πλέον δεν πρόκειται να το κάνει. Άλλωστε, η Αθήνα κινήθηκε έξυπνα, καθώς φρόντισε να αποφύγει τη προσέγγιση της μέσης γραμμής, όπως δείχνουν τα όρια των συντεταγμένων εντός των οποίων γίνονται οι έρευνες, προκειμένου να μην μπορεί να ισχυριστεί η Λιβύη ότι παραβιάζεται η δική της υφαλοκρηπίδα και ότι η Ελλάδα προκαλεί.
Και δεν είναι εύκολο να ισχυριστεί κάτι τέτοιο ούτε η Τουρκία. Ίσως, έτσι να εξηγείται και το «μούδιασμα» της Αγκύρας σχεδόν μια εβδομάδα μετά την εξαγγελία Μητσοτάκη και την έναρξη σεισμικών ερευνών από την κοινοπραξία υπό την ExxonMobil.
Αν και η προκλητική τουρκική ρητορική δεν σταματά, και ο Ερντογάν επανέλαβε χθες τις κατηγορίες κατά της Ελλάδας και των ΗΠΑ περί υπόθαλψης τρομοκρατών, έστρεψε τα βέλη του κατά του Μπάιντεν και ευχήθηκε να κερδίσουν οι Ρεπουμπλικάνοι τη Γερουσία ώστε να γίνει πιο εύκολη η αγορά των F-16, εντούτοις δεν ακούσαμε το παραμικρό για τις έρευνες υδρογονανθράκων στις θάλασσες της Κρήτης.
Το τουρκικό «μούδιασμα» δεν οφείλεται σε κάποιο αιφνιδιασμό μετά την απόφαση της Ελλάδας, παρά συνδέεται με το γεγονός ότι στην προκειμένη περίπτωση το καθεστώς Ερντογάν δεν μπορεί να πει και να κάνει κάτι.
Τυχόν επίκληση του επιχειρήματος ότι η Ελλάδα προκήρυξε έρευνες νότια της Κρήτης και άρα προκαλεί, για αυτό και η Τουρκία επιταχύνει την υλοποίηση του τουρκολιβυκού συμφώνου, παρά την συνολική του καταδίκη από ΗΠΑ, ΕΕ και ΟΗΕ, δεν θα ήταν πιστευτό. Ο τρόπος με τον οποίο χειρίζεται το θέμα η Αθήνα, δεν προσφέρεται ώστε η Άγκυρα να επιχειρήσει να μας χρεώσει την ευθύνη για οποιαδήποτε ενέργεια αποφασίσει να κάνει στην ανατολική Μεσόγειο.
Αν και πρόκειται για μια αυθαίρετη εκτίμηση, θεωρώ ότι το θέμα των ερευνών συζητήθηκε στην πρόσφατη επικοινωνία Μητσοτάκη - Μπλίνκεν και ότι η Αθήνα πήρε τη διαβεβαίωση από την αμερικανική πλευρά ότι δεν θα επιτρέψει στην Άγκυρα να ενεργοποιήσει το τουρκολιβυκό σύμφωνο, εφόσον γίνουν από ελληνικής πλευράς οι σωστές κινήσεις. Δεν είναι τυχαίο ότι ακόμη και με τους πιο ακραίους υπολογισμούς της Λιβύης, οι περιοχές των ερευνών βρίσκονται εντός της δυνητικής ελληνικής υφαλοκρηπίδας.
Υπάρχει φυσικά ένα μεγάλο ανοικτό ζήτημα, κατά πόσο θα ανταποκριθεί η Τρίπολη στην πρόσκληση Μητσοτάκη, προκειμένου οι δύο χώρες να οριοθετήσουν τις θαλάσσιες ζώνες τους, μέσω συνομιλιών, το μόνο τρόπο για να ακυρωθεί το τουρκολιβυκό μνημόνιο.
Ένα πρώτο σημαντικό βήμα σε αυτή την κατεύθυνση, ήταν η ελληνοαιγυπτιακή συμφωνία. Ένα δεύτερο βήμα, το οποίο θα διεμβολίσει το τουρκολιβυκό σύμφωνο, είναι η επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 μίλια, νοτίως της Κρήτης, η οποία πρέπει να γίνει με την ευρύτερη δυνατή συναίνεση μεταξύ των πολιτικών κομμάτων. Κυρίως, δεν πρέπει να εκληφθεί ως μια σπασμωδική αντίδραση απέναντι στην τουρκική προκλητικότητα, παρά ως τμήμα μιας ευρύτερης στρατηγικής για την επέκταση των εθνικών χωρικών υδάτων και του πως τοποθετείται η Ελλάδα στην ευρύτερη περιοχή.
Και το τρίτο σημαντικό βήμα αφορά στο άνοιγμα προς τη Λιβύη για διάλογο ή διαφορετικά επίλυση των ζητημάτων των θαλασσίων ζωνών στο Δικαστήριο της Χάγης, όπως έχει κάνει στο παρελθόν η Λιβύη με τη Μάλτα και την Τυνησία. Άνοιγμα στο οποίο μάλλον δεν θα υπάρξει ανταπόκριση από μια φιλική προς τη Τουρκία κυβέρνηση, όπως η λιβυκή, ωστόσο η Ελλάδα έχει κάθε λόγο να επιμείνει στην προσέγγιση με την Τρίπολη.
Έτσι μόνο κερδίζει την έξωθεν καλή μαρτυρία τόσο απέναντι στη Λιβύη, όσο και στον διεθνή παράγοντα, αποτρέποντας τον οποιοδήποτε από το να ισχυριστεί ότι η Αθήνα επιχειρεί να εκμεταλλευτεί την ασθενή θέση της βορειοαφρικανικής χώρας.
Άλλωστε, η μέχρι τώρα επένδυση της Αθήνας αποκλειστικά στο αντίπαλον δέος, δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι αποδίδει, πολλώ δε μάλλον όταν η πλευρά του Τομπρούκ αναζητέο ένα modus vivendi με την Άγκυρα.
Και μπορεί η κίνηση απόσυρσης του Έλληνα πρέσβη από τη Τρίπολη να ήταν αρχικά σωστή, προκειμένου η Αθήνα να δικαιολογήσει τις επόμενες ενέργειες της, οι οποίες συνέβαλαν ώστε ο ΟΗΕ να κάνει σαφές στη λιβυκή κυβέρνηση ότι δεν δικαιούται να υπογράφει συμφωνίες που δεσμεύουν μακροπρόθεσμα τη χώρα (παραπέμποντας στο άρθρο 6 του Φόρουμ Πολιτικού Διαλόγου της Λιβύης), αλλά από εδώ και πέρα πρέπει να έχουμε οπωσδήποτε παρουσία στην χώρα.
* O Κωνσταντίνος Φίλης είναι Εκτελεστικός Διευθυντής ΙΔΙΣ & αναλυτής διεθνών θεμάτων του AΝΤ1
Πηγή φωτογραφίας: marinetraffic.com
