Του Κωνσταντίνου Λουκόπουλου*
Στο διήμερο 8 - 9 Ιουλίου πραγματοποιείται στη Βαρσοβία, στην πόλη που έδωσε το όνομα της στο Σύμφωνο με το οποίο η Σοβιετική Ένωση πριν από 59 χρόνια συγκρότησε τον ελεγχόμενο από αυτή αντίπαλο συνασπισμό στη Δύση, ένα σημαντικό διεθνές γεγονός, η Διάσκεψη Κορυφής του ΝΑΤΟ (Summit). Ο τόπος στον οποίο θα συναντηθούν οι Αρχηγοί Κρατών και Κυβερνήσεων των κρατών-μελών της Συμμαχίας (επισημαίνεται ότι σε όλα τα νατοϊκά κείμενα αναφέρονται ως έθνη) έχει εξαιρετικά υψηλό συμβολισμό, καθόσον για πρώτη φορά πραγματοποιείται σε μία χώρα η οποία κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου βρισκόταν στην «άλλη πλευρά».
Η ελληνική κοινή γνώμη διατηρεί διαχρονικά χαμηλό ενδιαφέρον για τις διεργασίες που συντελούνται στο ΝΑΤΟ και φυσικά και για τις Διασκέψεις Κορυφής που καθορίζουν τα θέματα βασικής πολιτικής και την εξελικτική πορεία της Συμμαχίας. Εξαίρεση σε αυτόν τον κανόνα έχουμε μόνον όταν υπάρχει άμεσα συνδεδεμένο θέμα με την Ελλάδα όπως έγινε το 2008 στη Ρίγα της Λετονίας, όταν επρόκειτο να αποφασιστεί η ένταξη της πΓΔΜ στο ΝΑΤΟ και, μετά την ελληνική στάση, με κοινή απόφαση των κρατών-μελών αποφασίστηκε η ένταξη να γίνει όταν υπάρξει κοινά αποδεκτή λύση στο θέμα του ονόματος.
Photo by Anadolu Agency / Contributor / Getty Images / Ideal Image. Βέλγιο, 01/12/2015. Ο γενικός γραμματέας του NATO, Jens Stoltenberg, (δεξιά) και ο Πολωνός υπουργός Εξωτερικών, Witold Waszczykowski, παρουσιάζουν το λογότυπο της Διάσκεψης Κορυφής του ΝΑΤΟ που θα πραγαματοποιηθεί την Παρασκευή και το Σάββατο στη Βαρσοβία.
Τα μεγάλα λόγια δεν λείπουν πριν από κάθε Διάσκεψη Κορυφής του ΝΑΤΟ και η κάθε μία χαρακτηρίζεται «ως μία από τις πιο κρίσιμες». Δεν θα επαναλάβω αυτό το κλισέ, αλλά θα επισημάνω ότι η επικείμενη στη Βαρσοβία εκτιμάται ως εξόχως σημαντική σε ό,τι αφορά στις σχέσεις με τη Ρωσία, μιας και οι σχέσεις Δύσης - Ρωσίας βιώνουν την πιο βαθιά κρίση από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου για τα αίτια και τις ευθύνες της οποίας έχουν γραφεί αμέτρητες αναλύσεις. Πρέπει να επισημανθεί ότι στο ΝΑΤΟ οι αποφάσεις λαμβάνονται με συναίνεση (consensus) και ως εκ τούτου ομοφωνία, η επίτευξη της οποία επιτυγχάνεται κατά 99% πριν την έναρξη των εργασιών μετά από μία χρονοβόρα και επίπονη διαδικασία μέσα από υποεπιτροπές, επιτροπές, και φυσικά το Βορειοατλαντικό Συμβούλιο σε πρεσβευτικό επίπεδο, καθόσον Βορειοατλαντικό Συμβούλιο σε επίπεδο Αρχηγών Κρατών και Κυβερνήσεων είναι και η ίδια Διάσκεψη Κορυφής.
Σήμερα όμως υπάρχει μία απόκλιση στις εθνικές προσεγγίσεις μέσα στη Συμμαχία σε ό,τι αφορά στις σχέσεις με τη Ρωσία, καθόσον η Πολωνία με τις Βαλτικές Χώρες ακολουθούμενες κατά περίπτωση από την Τσεχική Δημοκρατία επιδιώκουν τη συνέχιση της «σκληρής στάσης» προς τη Ρωσία και την αντιμετώπιση της ως εχθρικής δύναμης, ενώ η επιχειρηματολογία τους φθάνει ενίοτε στα όρια της υστερίας. Όσο και εάν έχουν υποφέρει και καταπιεστεί οι χώρες αυτές από τη σοβιετική κυριαρχία, εκτιμώ ότι εσκεμμένα δίνουν τεράστιες διαστάσεις στη λεγόμενη… ρωσική απειλή! Οι χώρες αυτές ως μέλη του ΝΑΤΟ είναι απόλυτα καλυμμένες και εξασφαλισμένες σε ό,τι αφορά στην ασφάλεια τους απέναντι στη Ρωσία (η αναγωγή στα ελληνοτουρκικά από οποιονδήποτε θα ήταν άστοχη, καθόσον και οι δύο χώρες είναι μέλη του ΝΑΤΟ).
Ο Ρώσος Πρόεδρος, Vladimir Putin (ΦΩΤ.), ουδέποτε θα διακινδύνευε μία ένοπλη ρήξη με το ΝΑΤΟ και την ενεργοποίηση του άρθρου 5 του Βορειοατλαντικού Συμφώνου, σύμφωνα με το οποίο επίθεση εναντίον ενός μέλους εκλαμβάνεται ως επίθεση εναντίον όλων (ρήτρα συλλογικής ασφάλειας). Επιδίωξη των χωρών αυτών, χρησιμοποιώντας πρακτικές λόμπι και με «τις ευλογίες» των ΗΠΑ, είναι η μετακίνηση του κέντρου βάρους της Συμμαχίας ανατολικά. Έτσι αναβαθμίζονται γεωστρατηγικά και αρχίζει η… ανάπτυξη υποδομών (στρατιωτικές βάσεις, αεροδρόμια κλπ) με χρηματοδότηση του ΝΑΤΟ. Άρα ο λογαριασμός στέλνεται στις… Βρυξέλλες! Όμως χώρες όπως η Γαλλία αλλά και η Γερμανία έχουν σταματήσει «να δείχνουν την αμέριστη κατανόηση» στους… «security consumers» και με έντονο σκεπτικισμό ελέγχουν πλέον επισταμένως τα σχετικά προγράμματα (Capabilities Packages) τα οποία κοστολογούνται με περίπου 900 εκατ. ευρώ. Παράλληλα απαιτούνται πρόσθετες χρηματοδοτήσεις τόσο για την αμερικανική παρουσία στην ανατολική Ευρώπη (US European Reassurance Initiative -ERI), όσο και για την ανάπτυξη των 4 Ταγμάτων (Battle Groups) ως Επαυξημένη Προωθημένη παρουσία (Enhanced Forward Presence) για να πούμε ότι έχουμε στρατιωτική ενίσχυση… και αυτά οπωσδήποτε προκαλούν θυμηδία στη ρωσική πλευρά.
Χώρες όπως η Γερμανία, το Βέλγιο, ο Καναδάς και η Ελλάδα (και πολύ σωστά) επιδιώκουν με μία ρεαλιστική προσέγγιση να δοθεί, πέρα από τα οποιαδήποτε μέτρα ενίσχυσης των στρατιωτικών δυνατοτήτων, ιδιαίτερη βαρύτητα στον διάλογο και τη συνεργασία με τη Ρωσία. Εδώ, λοιπόν, τίθεται το κρίσιμο ερώτημα για το πώς θα συγκεραστούν οι αποκλίνουσες απόψεις των δύο βασικών προσεγγίσεων έτσι ώστε να επιτευχθεί consensus. Απαιτείται πολιτική συνεννόηση με τη Ρωσία, καθόσον η αντιπαράθεση είναι πλέον αντιπαραγωγική και δημιουργεί ψυχροπολεμικό κλίμα. Η υιοθέτηση μίας μοντέρνας εκδοχής της πολιτικής που βασίστηκε στη γνωστή στους νατοϊκούς κύκλους από τον Ψυχρό Πόλεμο «Harmel Report» (για την οποία είχα γράψει στο liberal την 7 Ιουνίου) είναι κάτι περισσότερο από αναγκαία. Και πολιτική αποτροπής… αλλά και διάλογος.
Στη Βαρσοβία όμως θα συζητηθούν, εκτός από ζητήματα που έχουν σχέση με τη Ρωσία (καθαρά στρατιωτικής φύσεως, όπως θέματα αντιμετώπισης υβριδικού πολέμου και το Σχέδιο Δράσεων για την επίτευξη Ετοιμότητας), και άλλα ζητήματα, μιας και το ΝΑΤΟ δεν είναι πλέον σύμφωνα με την ισχύουσα Στρατηγική Αντίληψη (ΝΑΤΟ Concept) απλά και μόνο μία πολιτικοστρατιωτική Συμμαχία για τη συλλογική άμυνα και ασφάλεια των κρατών-μελών του, αλλά είναι ένα 
συνεταιριστικός οργανισμός Διαχείρισης Κρίσεων (Crisis Management) και ταυτόχρονα ένα πολιτικό forum ασφαλείας όπου συζητιούνται όλα τα είδη απειλών και κινδύνων. Στα πλαίσια της πολιτικής «Προβολής Σταθερότητάς» (Projection of Stability) είναι βέβαιο ότι μετά το σχετικό επίσημο αίτημα του Ιρακινού πρωθυπουργού, Haider al-Abadi (ΦΩΤ.), θα εγκριθεί ενεργή εμπλοκή με την εκπαίδευση του Ιρακινού Στρατού, ενώ και κάποια κράτη μέλη όπως οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο ίσως ζητήσουν και την αποστολή των ιπταμένων ραντάρ AWACS αλλά ακόμα και μη μαχίμων στρατιωτικών τμημάτων απλά και μόνο ως αίσθηση παρουσίας.
Photo by Foreign and Commonwealth Office - Flickr: Counter-ISIL Coalition Small Group Meeting
Πλέον των παραπάνω αναμένεται να εγκριθεί και η ενίσχυση της συνεργασίας με τη Ευρωπαϊκή Ένωση. Ένα πεδίο είναι η ενίσχυση της ναυτικής παρουσίας στη Μεσόγειο, μιας και οι στρατιωτικές δυνατότητες της Ε.Ε. αποδεικνύονται ότι είναι λίγες, ενώ ένα δεύτερο πολύ πιο σημαντικό θα είναι η από κοινού σχεδίαση και διεξαγωγή αντιτρομοκρατικών επιχειρήσεων καθώς επίσης και επιχειρήσεις υβριδικού πολέμου.
Σε ό,τι αφορά στην πολιτική «ανοικτών θυρών» του ΝΑΤΟ (Open Door Policy) οι συζητήσεις θα αρχίσουν και θα κλείσουν με την πανηγυρική ένταξη του Μαυροβουνίου ως 29ου μέλους του ΝΑΤΟ. Τα άλλα κράτη που φιλοδοξούν να ενταχθούν εκτιμώ ότι δεν πρόκειται πάρουν κάτι παραπάνω εκτός από ένα «κτύπημα στην πλάτη και πάτε πολύ καλά συνεχίστε».
Τέλος είναι περισσότερο από βέβαιο ότι στο δείπνο εργασίας των Αρχηγών Κρατών και Κυβερνήσεων θα συζητηθούν και οι όποιες επιπτώσεις του Brexit. Και επειδή το Brexit όπως φαίνεται ουδόλως επηρεάζει το ΝΑΤΟ, μάλλον θα δοθεί ένα «σήμα αποθάρρυνσης» στα κράτη μέλη που είναι και μέλη της Ε.Ε. και θα έβλεπαν το Brexit ως ευκαιρία για την ενίσχυση των στρατιωτικών δυνατοτήτων της Ένωσης. Επειδή ο Αναπληρωτής Διοικητής της Συμμαχικών Δυνάμεων Ευρώπης DSACEUR είναι πάντα Βρετανός και έχει ορισθεί ως Επιχειρησιακός Διοικητής των όποιων επιχειρήσεων διεξάγει η Ε.Ε. με χρησιμοποίηση υποδομών και μέσων ΝΑΤΟ, είναι κάτι παραπάνω από βέβαιο ότι κάποιες χώρες θα το θέσουν ως ζήτημα.
Ο πρωθυπουργός της Χώρας, κ. Τσίπρας, θα συνοδεύεται τόσο από τον υπουργό Εξωτερικών, κ. Κοτζιά, όσο και από τον υπουργό Εθνικής Άμυνας, κ. Καμμένο.
Οι δύο υπουργοί θα παρακαθήσουν σε ξεχωριστά δείπνα εργασίας όπου θα έχουν τις τελικές συζητήσεις που θα εγκριθούν από τους Αρχηγούς Κρατών και Κυβερνήσεων. Θέλουμε να ελπίζουμε ότι τόσο ο κ. Πρωθυπουργός, όσο και οι δύο υπουργοί θα μεταβούν στη Βαρσοβία πλήρως ενημερωμένοι και ας… έχουν μπροστά τους τον ενημερωτικό φάκελο που έχουν ετοιμάσει οι υπηρεσιακοί παραγόντες και ας… τον ανοίγουν για να ξέρουν τι πρέπει να πουν και πότε! Αυτό αποτρέπει τα χαμόγελα αμηχανίας.
* Ο Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Λουκόπουλος είναι Συντονιστής-Υπεύθυνος για τα θέματα Άμυνας και Διπλωματίας στο liberal.gr. Είναι απόφοιτος της ΣΕΘΑ και έχει περατώσει Στρατηγικές Σπουδές Ασφαλείας. Διατέλεσε Εκπρόσωπος Τύπου του Α/ΓΕΕΘΑ, Διευθυντής Διεθνών Σχέσεων στο ΥΕΘΑ/ΓΓΟΣΑΕ, και υπηρέτησε σε διοικητικές και επιτελικές θέσεις στην Ελλάδα και στο ΝΑΤΟ.
