Η Αγκυρα δεν ήταν έτοιμη για λύση, και αυτό είχε καταστεί σαφές και στις επαφές και επικοινωνίες που είχε πρόσφατα ο Ελληνας πρωθυπουργός με τους κ. Ερντογάν και Γιλντιρίμ, δηλώνει σε επίκαιρη συνέντευξή του στην «Καθημερινή» ο πρόεδρος της Κύπρου, Νίκος Αναστασιάδης. Παράλληλα, επικρίνει τον μεσολαβητή του ΟΗΕ, Εσπεν Μπαρθ Εϊντε, ότι «ζούσε σε μια πλάνη» και ουσιαστικά παρέσυρε τον γενικό γραμματέα να συγκαλέσει βεβιασμένα τη διάσκεψη του Κραν- Μοντανά χωρίς να έχει προηγηθεί η αναγκαία προεργασία.
Μιλώντας στο γραφείο του στο προεδρικό μέγαρο της Λευκωσίας, λίγες ημέρες μετά την κατάρρευση των συνομιλιών, και ενώ άρχισαν οι γεωτρήσεις της Total στην κυπριακή ΑΟΖ, ο κ. Αναστασιάδης υπογραμμίζει ότι απαιτούνται ψυχραιμία και αποφυγή όξυνσης, σημειώνει ότι δεν αλλάζουν οι ενεργειακοί σχεδιασμοί της χώρας και τονίζει ότι η Κύπρος «έχει πάρει μέτρα». Αποκαλύπτει, δε, ότι συζήτησε το θέμα με τον Τούρκο υπ. Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου.
Εκτιμά ότι δεν έχουν πέσει τίτλοι τέλους στο Κυπριακό –μιλά για «διάλειμμα»– και διαμηνύει ότι η διαδικασία αναβάθμισης της Τελωνειακής Ενωσης Ε.Ε. - Τουρκίας που θα εξεταστεί μετά τις εκλογές σε Γερμανία και Αυστρία, μπορεί να λειτουργήσει ως κίνητρο για επανέναρξη των συνομιλιών. Χαρακτηρίζει «θετικότερο όλων των συμμετεχόντων» στη διάσκεψη του Κραν-Μοντανά τον Ελληνα υπ. Εξωτερικών Νίκο Κοτζιά, ενώ εκφράζει τις ευχαριστίες του προς τη Ν.Δ., το ΠΑΣΟΚ και το Ποτάμι, για τη στήριξη που προσέφεραν στον ίδιο και στην Κύπρο.
Τέλος, δηλώνει πως δεν μετάνιωσε για τις προτάσεις που κατέθεσε –λέει ότι και ο αείμνηστος Τάσσος Παπαδόπουλος είχε αποδεχθεί την εκ περιτροπής προεδρία– αλλά καθιστά σαφές ότι αυτές έχουν αποσυρθεί, αφού τις παρουσίασε υπό την προϋπόθεση ότι θα υπάρξει αλλαγή της τουρκικής στάσης για τις εγγυήσεις και την απόσυρση των δυνάμεων κατοχής.
– Πώς διαγράφεται η «επόμενη μέρα» του Κραν-Μοντανά;
– Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ανεπιτυχής λήξη της διάσκεψης για την Κύπρο προκάλεσε και απογοήτευση αλλά και προβληματισμούς όσον αφορά τις προθέσεις των συμμετεχόντων και πιο συγκεκριμένα της Τουρκίας, ενδεχομένως, και το λέω με ερωτηματικό, και της τουρκοκυπριακής κοινότητας. Αυτό που απαιτείται είναι ψυχραιμία και αποφυγή όξυνσης. Εστω κι αν υπάρχει προσπάθεια αλληλοαπόδοσης ευθυνών, τα γεγονότα μιλούν από μόνα τους. Αυτό που μετράει και ενδεχομένως να δημιουργήσει μια νέα προοπτική, είναι η προσπάθεια και των δύο κοινοτήτων να ζήσουν ή να δημιουργήσουν συνθήκες έτσι ώστε η νέα κατάσταση πραγμάτων που θα δημιουργηθεί μέσα από ένα συμφωνημένο πλαίσιο λύσης να δημιουργεί ένα πραγματικά ανεξάρτητο κράτος. Η εμμονή εξάρτησης από την Τουρκία είναι ο μεγαλύτερος παράγων ανησυχίας για τους Ελληνοκυπρίους.
– Στο Κραν-Μοντανά έκλεισε το Κυπριακό όπως το γνωρίζαμε, τελείωσε ένας κύκλος συνομιλιών, ή βρισκόμαστε σε ένα διάλειμμα;
– Θέλω να ελπίζω ότι είναι ένα διάλειμμα.
– Θα επιδιώξετε να ανοίξετε ξανά το θέμα τον Σεπτέμβριο κατά τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ;
– Εχω την εντύπωση ότι ορθόν είναι να προηγηθούν οι συνεδρίες του Εθνικού Συμβουλίου και να περάσει ένα διάστημα περισυλλογής και ορθολογικής αξιολόγησης των δεδομένων προκειμένου να αποφασίσουμε με ποιες πρωτοβουλίες μπορεί να ενεργοποιηθούν εκ νέου τα Ην. Εθνη.
– Τα σχέδια Β και Γ στα οποία αναφέρθηκε ο κ. Ερντογάν, σας προβληματίζουν;
– Θα ήταν αφέλεια ή έλλειψη πολιτικής κρίσης να μη λαμβάνονται υπόψη οι κίνδυνοι που ενυπάρχουν πάντοτε, όταν απουσιάζει ο διάλογος ή η προοπτική με βάση τους στόχους που έχουν τεθεί. Ομως, θεωρώ πως είναι βεβιασμένο να ισχυριστεί κανείς ότι η Τουρκία θα προχωρήσει σε βήματα που δεν θα οδηγήσουν ενδεχόμενα στα όσα προγραμματίζει. Κατά μία εκτίμηση δεν ήταν ώριμη η περίοδος κατά την οποία συνεκλήθη η διάσκεψη, εφόσον και η Τουρκία αναμένει κάποια πράγματα από την Ε.Ε. μετά τις γερμανικές εκλογές. Είχα προειδοποιήσει κατ' επανάληψη τόσο τον κ. Ακιντζί όσο και τον κ. Εϊντε ότι βεβιασμένες κινήσεις χωρίς κατάλληλη προετοιμασία –ιδιαίτερα όσον αφορά τις εγγυήτριες δυνάμεις και την ασφάλεια που είναι ζωτικής σημασίας για μας και δεν είχαν συζητηθεί ποτέ– θα οδηγούσαν από τη μία σε αύξηση προσδοκιών, και από την άλλη σε βέβαιη αποτυχία χειρότερη της αναμονής ή της συνέχισης του διαλόγου στην Κύπρο.
– Υπήρχαν αποχρώσες ενδείξεις;
– Υπήρχαν. Η αναφορά των αρμοδίων του ΟΗΕ ότι είχαν τηλεφωνική επικοινωνία με την Αγκυρα αντί της όποιας επαφής, είμαι βέβαιος πως ήταν άρνηση να δεχθούν τους συγκεκριμένους αξιωματούχους στην Τουρκία. Αυτό υποδηλοί ότι η Αγκυρα δεν αισθανόταν ότι είναι η ώρα να συζητηθεί αυτό το ζήτημα. Και είναι καλά γνωστό από επαφές φιλικών χωρών με Τούρκους επισήμους ότι η Τουρκία θα ανέμενε να δει αποτελέσματα των διαπραγματεύσεων που βρίσκονται σε εξέλιξη με την Ε.Ε. και πως δεν ήταν διατεθειμένη να κάνει βήματα στο Κυπριακό. Αυτό μάλιστα είχε τεθεί και στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, όταν ενημέρωσα, και υπήρχε για πρώτη φορά τόση εμπλοκή της Ε.Ε. με σημαντικές αναφορές στο τι θα έπρεπε να πράξει η Τουρκία και για το Κυπριακό, και εν συνεχεία να συζητηθεί η διεύρυνση της Τελωνειακής Ενωσης.
– Αρα, εάν πάει καλά η Τελωνειακή Ενωση με την Τουρκία, θα μπορούσε να λειτουργήσει ως «καρότο»; Και ποια θα είναι η στάση της Κύπρου;
– Μέσα από κινήσεις της Ε.Ε. εν καιρώ –διότι τώρα βρίσκονται σε εκλογικές διαδικασίες η Γερμανία και η Αυστρία– θα μπορούσε. Θα μπορούσε να είναι το κίνητρο ο διάλογος Τουρκίας - Ευρώπης, είτε για την Τελωνειακή Ενωση είτε για την ειδική σχέση που θέλει η Τουρκία, για ένα νέο ξεκίνημα στο Κυπριακό.
– Η θέση σας δηλαδή θα διαμορφωθεί σε συνδυασμό με τον ευρωτουρκικό διάλογο;
– Ακριβώς.
– Κάποιοι αμφισβητούν το τι έγινε στο Κραν-Μοντανά. Υπάρχουν πρακτικά;
– Βεβαιότατα. Και όχι μόνο. Σε όλες τις συναντήσεις κρατούνταν πρακτικά. Σε όλες. Προειδοποίησα και κάποιους που εξέφρασαν αμφιβολία, κατ' ιδίαν, να είναι προσεκτικοί για να μη μείνουν εκτεθειμένοι. Κρατήσαμε τα πρακτικά που αποτυπώνουν επί λέξει το τι ελέχθη. Από την αρχή ελέχθη πως η λύση των θεμάτων εγγυήσεων, επεμβατικών δικαιωμάτων και στρατευμάτων, ήταν εκείνο το κεφάλαιο που θα διευκόλυνε την παραπέρα πορεία στα θέματα εσωτερικής δομής του κράτους. Οι απαντήσεις δόθηκαν από όλες τις πλευρές και είναι εκεί που αποτυπώθηκε και η θέση της Τουρκίας στο τι επιδιώκει και στο τι δεν επιδιώκει. Η κάθε πλευρά ανέμενε να δει, η μεν Τουρκία να δει ότι ικανοποιούνται οι Τουρκοκύπριοι στα θέματα εσωτερικής δομής, εμείς αναμέναμε να δούμε κινήσεις στα θέματα ασφάλειας και στα θέματα εδαφικών αναπροσαρμογών. Η όλη συζήτηση τις πλείστες των ημερών, πλην εκείνων που ήταν παρών ο γ.γ., αναλώθηκε σε άσκοπες συζητήσεις περί κότας και αυγού, ποιο θα είναι το πρώτο και ποιο το δεύτερο. Γι' αυτό προ του διαφαινομένου αδιεξόδου αποφάσισα ότι έπρεπε να γίνει μια κίνηση ενόψει και της νέας καθόδου του γ.γ. Υπέβαλα γραπτές προτάσεις κάτω από συγκεκριμένους όρους βεβαίως. Διότι η πρόσκληση ήταν «δώστε τις προτάσεις σας που θα είναι υπό την προϋπόθεση ότι (subject to)». Ετσι, ενεργώντας με σαφήνεια, καθορίζοντας ότι ήταν υπό προϋποθέσεις, δηλαδή πρόοδος στο θέμα των εγγυήσεων, κατέθεσα προτάσεις που παρέμεναν εντός των παραμέτρων που έθεσε ο γ.γ. και αφορούσαν την αποτελεσματική συμμετοχή των Τουρκοκυπρίων συμπεριλαμβανομένης της εκ περιτροπής προεδρίας, του περιουσιακού και του θέματος της ίσης μεταχείρισης των Τούρκων υπηκόων. Ταυτόχρονα, υπέβαλα ένα συνοπτικό σημείωμα στις 5 Ιουλίου με μια διαφοροποιημένη πρόταση όσον αφορά τα θέματα ασφάλειας όσο και τα θέματα του εδαφικού.
– Μετανιώσατε που καταθέσατε τις προτάσεις;
– Θέλω να είμαι σαφής. Μετά την αποτυχία κατά το δείπνο είπα ότι αποσύρονται. Διότι ποιος ήταν ο στόχος; Μέσα από τις προτάσεις, αφού απαντούσαμε στην ανησυχία των Τουρκοκυπρίων για θέματα ασφάλειας, να δημιουργούσαμε ένα κράτος απεξαρτημένο από την οποιαδήποτε επιρροή της Τουρκίας. Σε αυτό αποσκοπούσαμε με την κατάργηση εγγυήσεων, επεμβατικών δικαιωμάτων και χρονοδιαγραμμάτων αποχώρησης ακόμη και των συμφωνημένων αγημάτων που θα παρέμεναν. Αποσκοπούσαν στο να δημιουργήσουμε συνθήκες που να νιώθουμε ότι, απεξαρτημένοι από την όποια επιρροή τρίτης χώρας, θα μπορούσαμε να λειτουργήσουμε. Εστω κι αν κάποιες των διατάξεων δεν ήταν εκείνες που θα επιθυμούσαμε.
– Ωστόσο, ακόμη κι αν έχουν αποσυρθεί οι προτάσεις, αν ανοίξει πάλι το Κυπριακό θα θεωρείται δεδομένο πως θα δώσουμε, π.χ., την εκ περιτροπής προεδρία;
– Να σας πω για την εκ περιτροπής, για να το ξεκαθαρίσουμε. Αν δει κανείς τα πρακτικά του Εθνικού Συμβουλίου του Απριλίου 2005 θα διαπιστώσει ότι και ο αείμνηστος Τάσσος Παπαδόπουλος είχε πει πως δεν είναι θέμα που θα πρέπει να μας απασχολήσει τώρα γιατί υπάρχει ο ισχυρισμός ότι θα επηρεαστεί η ισορροπία του Σχεδίου Ανάν. Δεν ήταν μέσα στα θέματα που ετέθησαν από τον κ. Πρεντεκάρστ για τροποποίηση του Σχεδίου Ανάν. Συνεπώς, η εκ περιτροπής γινόταν αποδεκτή. Την απέσυρα θέτοντας ως προϋπόθεση την αποδοχή ανάλογης πρότασης προς ικανοποίησή μας στα θέματα ασφάλειας και εδαφικών αναπροσαρμογών. Παραγνωρίζουν όσοι τα λένε ότι τίποτα δεν έχει συμφωνηθεί αν δεν συμφωνηθούν όλα. Να πω επίσης, το είπα και στη συνέντευξη Τύπου, αν υπάρχουν κάποιοι που ισχυρίζονται ότι ήταν έτοιμη η Τουρκία να δεχθεί τον τερματισμό των εγγυήσεων και των επεμβατικών δικαιωμάτων από την ημέρα έναρξης των διαπραγματεύσεων, ας το κάνει σαφές και είμαι διατεθειμένος να επανέλθω στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και να επαναφέρω προτάσεις.
– Εχετε την αίσθηση ότι η εκ περιτροπής προεδρία θα γίνει αποδεκτή από τους Ελληνοκυπρίους;
– Οι προϋποθέσεις απεξάρτησης από την Τουρκία, δηλαδή η απαλλαγή από τον κατοχικό στρατό, η κατάργηση εγγυήσεων και επεμβατικών δικαιωμάτων και οι εδαφικές αναπροσαρμογές έχω την εντύπωση ότι είναι σημαντικότερα από την εκ περιτροπής προεδρία. Η εκ περιτροπής θα γίνεται είτε διά κοινού ψηφοδελτίου είτε διά σταθμισμένης ψήφου. Που σημαίνει ότι είτε η μία είτε η άλλη κοινότητα θα πρέπει να δώσουν θετική ψήφο εις τον Τουρκοκύπριο και συνεπώς ο κάθε Τουρκοκύπριος πλέον θα πρέπει να δείξει πως ενδιαφέρεται για την πατρίδα μας και όχι για την εξυπηρέτηση συμφερόντων τρίτων. Το πώς μπορεί, αν υπάρχει εξάρτηση, να το αποφύγει είναι το μεγάλο πρόβλημα. Η συζήτηση τώρα δεν είναι για την εκ περιτροπής προεδρία. Εκανα κίνηση για να δείξω ότι αν μας επέτρεπαν να ζήσουμε ως ανεξάρτητο κράτος, αυτό θα ήταν κάτι που θα γινόταν δεκτό υπό τις προϋποθέσεις που είχαν τεθεί.
– Θεωρείτε κεκτημένο ότι η συζήτηση στο Κυπριακό μετατοπίστηκε στις εγγυήσεις και στην ασφάλεια;
– Δεν υπάρχει κανείς που δεν μας κατανοεί στο θέμα των εγγυήσεων. Παρουσίασα συγκεκριμένα παραδείγματα προς άλλους ηγέτες στο Ευρ. Συμβούλιο και γινόταν απ' όλους αντιληπτό πως δεν μπορούμε να έχουμε εγγυήσεις από τρίτες χώρες.
– Στο πλαίσιο που έδωσε ο γ.γ. υπήρχε χρονοδιάγραμμα για τις εγγυήσεις;
– Οχι. Ηταν σαφέστατος. Δεν νοείται το 2017 να υπάρχει δικαίωμα επέμβασης και εγγυήσεων. Και ότι εκείνοι που καλούνται να υλοποιήσουν υποχρεώσεις που θα απορρέουν από τη συμφωνία δεν μπορούν να είναι και επιτηρητές. Οσον αφορά τα στρατεύματα, η πρόταση του υπ. Εξωτερικών της Τουρκίας μιλούσε για σημαντική μείωση στρατευμάτων χωρίς να το καθορίζουν, να φτάσουμε στον συμφωνημένο αριθμό και εσαεί παραμονή στρατευμάτων.
– Ο κ. Ακιντζί λέει ότι προτιμήσατε τους 40.000 στρατιώτες αντί τους 650 του αγήματος.
– Το άκουσα και αυτό από τον κ. Ακιντζί τον οποίο καλώ να αναλογιστεί πόσο ωφέλησε την κοινότητά του η απόρριψη των προτάσεών μου, χάριν της Τουρκίας. Το πρώτο θέμα που ήγειραν οι Τουρκοκύπριοι προς συζήτηση στα θέματα εσωτερικής πτυχής και ιδιαίτερα της διακυβέρνησης, ήταν η ισότιμη μεταχείριση Τούρκων και Ελλήνων υπηκόων. Και είπα στον ειδικό σύμβουλο, γιατί ξεκινάμε από κάτι που δεν αφορά τις δύο κοινότητες; Πώς είναι δυνατόν, ενώ στην ανακοίνωσή του ο γ.γ. είχε τονίσει πως τα θέματα που θα συζητηθούν είναι εδαφικό, περιουσιακό και διακυβέρνηση, να ξεκινάτε από κάτι που δεν έχει σχέση με μας αλλά με τρίτη χώρα;
– Η αποτυχία στο Κραν-Μοντανά αντανακλάται στον κ. Εϊντε;
– Ο ειδικός σύμβουλος πιστεύω ότι ήταν καλής πίστης, πλην όμως έχει το ελάττωμα να πιστεύει ότι συμβαίνει αυτό που ήθελε να συμβεί. Και ζούσε σε μια πλάνη ότι τα πάντα ήταν σχεδόν λυμένα. Αυτή ήταν η εικόνα που έδινε και τον είχα προειδοποιήσει. Δεν εισακούστηκα δυστυχώς. Εκείνο που χρεώνεται είναι η έλλειψη σωστής προετοιμασίας, ειδικά στο θέμα της ασφάλειας και των εγγυήσεων. Θα έπρεπε να διερευνά και να μεταφέρει επακριβώς τα μηνύματα που έπαιρνε ειδικά από την Τουρκία.
«Ο κ. Κοτζιάς υπήρξε ο θετικότερος των συμμετεχόντων στη διάσκεψη»
– Ποια ήταν η αίσθηση για τη στάση της Τουρκίας στο Κυπριακό μετά τη συνάντηση Τσίπρα - Ερντογάν στο Πεκίνο και την επίσκεψη Γιλντιρίμ στην Αθήνα;
– Από τις επαφές του Ελληνα πρωθυπουργού διαμορφώθηκε η εικόνα ότι η Τουρκία δεν θέλει τώρα να κάνει βήματα, κι αυτό ελέχθη και προς τους αρμοδίους του ΟΗΕ για να τονιστεί το πρόωρο ή το άκαιρο της συνάντησης. Από την ώρα όμως που μας καλούσε ο γ.γ., πεπεισμένος από τις πληροφορίες που λάμβανε από τους καθ' ύλην αρμοδίους, έκρινα ότι μια διάσκεψη θα μπορούσε να έφερνε αποτελέσματα.
– Κάποιοι αμφισβήτησαν τον ρόλο του Ν. Κοτζιά, αλλά και του πρωθυπουργού, στο Κραν-Μοντανά.
– Να ξεκαθαρίσω κάτι. Ο κ. Κοτζιάς υπήρξε ο θετικότερος των συμμετεχόντων στη διάσκεψη. Προέβαλε τις θέσεις του, υποστήριζε τις θέσεις μας, χωρίς να προκαλέσει κανέναν και να δώσει την αφορμή ότι η Ελλάδα συνέβαλε με οποιονδήποτε τρόπο στην αποτυχία. Αυτό είναι το πρώτο και το σημαντικότερο που πρέπει να λεχθεί. Το δεύτερο είναι ότι από την πρώτη μέχρι την τελευταία μέρα είχαμε διαδοχικές συσκέψεις για να χαράξουμε από κοινού γραμμή, πάντα μέσα στο πλαίσιο των παραμέτρων του γ.γ., ώστε να επιτευχθεί πρόοδος και γιατί όχι συγκλίσεις τέτοιες που να επέτρεπαν στους πρωθυπουργούς να συμμετάσχουν στη διάσκεψη, ώστε να κλείσει το θέμα των στρατευμάτων. Θέλω να ευχαριστήσω για άλλη μία φορά και να τονίσω την άψογη συνεργασία που είχαμε με τον κ. Κοτζιά και με τον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα μέσα από επικοινωνίες που είχαμε για τους τρόπους χειρισμού της όλης διαπραγμάτευσης για τη διάσκεψη της Κύπρου.
– Τα κόμματα στην Ελλάδα συμπεριφέρθηκαν συναινετικά σε αυτή την κρίσιμη φάση.
– Τις θερμές μου ευχαριστίες και προς τις πολιτικές δυνάμεις, τόσο τη Ν.Δ. και τον Κυριάκο Μητσοτάκη όσο και το ΠΑΣΟΚ και το Ποτάμι, με τις ηγεσίες των οποίων πάντα έχουμε στενή συνεργασία. Για πρώτη φορά στην Ελλάδα παρουσιάζεται το φαινόμενο της από κοινού αντιμετώπισης ενός εθνικού θέματος, κι αυτό είναι πολύ σημαντικό και για εμάς.
«Συνεχίζουμε με τις γεωτρήσεις, έχουμε πάρει σειρά μέτρων»
– Το «West Capella» αφίχθη χωρίς να συμβεί κάτι. Συνεχίζουμε με τις γεωτρήσεις, όπως έχετε πει, και όλα είναι σε τροχιά υλοποίησης;
– Εκ των πραγμάτων διαφαίνεται πως οι ενεργειακοί μας σχεδιασμοί δεν έχουν αλλάξει. Είναι ένα δικαίωμα που ασκείται από την Κυπριακή Δημοκρατία, ούτε διαφήμιση χρειάζεται ούτε προκλήσεις απαιτούνται. Είναι καλά γνωστό πως η Τουρκία αμφισβητεί, πρώτον, την Κυπριακή Δημοκρατία, δεύτερον την ΑΟΖ. Εμείς έχουμε ήδη πάρει σειρά προληπτικών μέτρων και δεν εννοώ πολεμικών, αλλά υπάρχουν νομικά μέτρα, οι διεθνείς οργανισμοί και το Δίκαιο της Θάλασσας που καθορίζουν τα δικαιώματα του κάθε κράτους. Συνεπώς, η άποψή μου είναι ότι τα λιγότερα που λέγονται, καλύτερα είναι προς όφελος του συνόλου του κυπριακού λαού. Να πω εδώ ότι ο φυσικός πλούτος ανήκει στο σύνολο των νομίμων κατοίκων της χώρας. Η κατάθεση νομοσχεδίου για τη δημιουργία Εθνικού Ταμείου υδρογονανθράκων, διασφαλίζει όλους τους Κυπρίους. Δεν πρόκειται να καταχραστούμε των κυριαρχικών δικαιωμάτων εις βάρος των συμπατριωτών μας.
– Δηλώσεις, όπως αυτή του Ισραηλινού υπ. Ενέργειας, για κατασκευή αγωγού προς την Τουρκία;
– Είναι πολύ γνωστό πως η Τουρκία και το Ισραήλ βρίσκονται σε έναν διάλογο προκειμένου το Ισραήλ να προμηθεύει την Τουρκία με αέριο. Ως εκ της αποστάσεως είναι οικονομικότερη πηγή άντλησης και μεταφοράς. Το πρόβλημα που αναφύεται είναι ότι ο αγωγός θα διέρχεται μέσα από την ΑΟΖ της Κύπρου. Ναι μεν δεν έχουμε δικαίωμα βέτο, αλλά έχουμε σωρεία άλλων δικαιωμάτων, είτε αυτά αφορούν το περιβάλλον είτε μελλοντικούς σχεδιασμούς, οπότε απαιτείται η συγκατάθεση της Κύπρου.
Με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό έχουμε συζητήσει κατ' επανάληψη το θέμα και του έχω εκφράσει τις ενστάσεις που διατηρούμε, όχι έναντι του Ισραήλ αλλά της Τουρκίας, λόγω της μη αναγνώρισης της Κυπριακής Δημοκρατίας. Αν η Τουρκία, ακόμη και με άλυτο το Κυπριακό, προχωρήσει σε βήματα που δεν βλέπω πού θα τη βλάψουν, θα διευκολύνει σημαντικά στο να καταλήξει η συμφωνία. Και αυτή είναι σημαντική και για το Ισραήλ και για την Τουρκία και για εμάς.
– Δηλαδή να αναγνωρίσει η Τουρκία την Κυπριακή Δημοκρατία.
– Ναι, γιατί καλώς ή κακώς, χρειάζεται και μια τριμερής συμφωνία μεταξύ των κρατών που συμβάλλονται για την πώληση ή προμήθεια αερίου.
– Και υποθαλάσσια...
– Γιατί θέλουν οι χώρες να περνούν από τα εδάφη τους; Διότι έχουν σημαντικά έσοδα. Σημαντικά θα είναι και τα έσοδα της Κυπριακής Δημοκρατίας από τη διέλευση του αγωγού. Συνεπώς δεν μπορεί να παραγνωρίζεις την κυριαρχία ενός κράτους ή την ύπαρξη, και την ίδια ώρα να θέλεις να εξυπηρετηθείς. Εν πάση περιπτώσει, είμαστε σε επαφή με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό, ενώ είχα την ευκαιρία να τα πω αυτά και με τον υπ. Εξωτερικών της Τουρκίας, Μεβλούτ Τσαβούσογλου. Στόχος ήταν να μιλήσουμε πιο ανθρώπινα για τα συμφέροντα και τα δικά μας και της Τουρκίας. Και όταν λέω τα δικά μας, εννοώ των Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, αλλά και της περιοχής.
– Εδειξε κατανόηση;
– Νομίζω ήταν μια ειλικρινής συνομιλία. Αναφέρθηκε στις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν. Αναγνωρίζει τις δυσκολίες που εμείς αντιμετωπίζουμε σε κάποιες από τις αξιώσεις που εγείρει η Τουρκία. Αυτό που χρειάζεται είναι κάποια περίοδος ύφεσης, μη έξαρσης των παθών, γι' αυτό και προσπάθειά μου είναι να αποφευχθεί η όξυνση στις σχέσεις είτε των δύο κοινοτήτων είτε ακόμη και με την Τουρκία. Δεν είναι έτσι που θα κερδίσεις τη «μάχη» που δεν είναι άλλη από την επικράτηση της ειρήνης και της δημιουργίας συνθηκών συμφιλίωσης, αν και εφόσον λυθεί με τρόπο ορθό το Κυπριακό.
– Πώς αποτιμάτε τον ρόλο του αντιπροέδρου Πενς; Είναι ανάλογος αυτού του Τζο Μπάιντεν;
– Καταγράφεται ένα αυξημένο ενδιαφέρον από πλευράς ΗΠΑ χωρίς να σημαίνει ότι παρεμβαίνουν. Πίστευαν ότι οι φιλικές παραινέσεις θα απέδιδαν, κάτι που δυστυχώς δεν συνέβη.
– Ξεκίνησε η προεκλογική περίοδος για τον Νίκο Αναστασιάδη;
– Γιατί να ξεκινήσει; Οχι. Είμαι ακόμη και θα παραμείνω πρόεδρος μέχρι την τελευταία ημέρα. Η υποψηφιότητά μου, αν και εφόσον την αποφασίσω, θα ανακοινωθεί εν καιρώ.
