Την Παρασκευή 28 Φεβρουαρίου, πάνω από 15.000 πρόσφυγες και μετανάστες που είχαν μεταφερθεί από το επίσημο τουρκικό κράτος στις Καστανιές του Ν. Έβρου, προσπάθησαν να ρίξουν τον φράκτη και να περάσουν δια της βίας σε ελληνικό έδαφος. Ήταν η πρώτη οργανωμένη προσπάθεια για μαζική παράνομη είσοδο μεταναστών στην Ελλάδα δια μέσου των χερσαίων συνόρων. Είχε προηγηθεί την 5η Σεπτεμβρίου 2019, απειλή του προέδρου της Τουρκίας κ. Ερντογκάν σε ομιλία του στην Τουρκία, ότι θα ανοίξει τις πύλες και θα αφήσει να φύγουν στην Ευρώπη, πρόσφυγες και μετανάστες που κρατούνται στην Τουρκία, αν οι ΗΠΑ και η Ευρώπη δεν τον βοηθούσαν να δημιουργήσει μια ζώνη ασφαλείας εντός συριακού εδάφους για την εγκατάσταση Σύρων προσφύγων.
Γιατί όμως ο Ερντογκάν απεφάσισε την παρούσα χρονική στιγμή να πραγματοποιήσει αυτήν την απειλή; Τι σκοπό εξυπηρετεί η ενέργεια αυτή; Χρησιμοποιεί η Τουρκία τους πρόσφυγες ως όπλο για την επίτευξη σκοπών της εξωτερικής της πολιτικής, ή πράγματι ήθελε να τους δώσει την ευκαιρία για μια καλύτερη ζωή στην Ευρώπη;
Η θέση του άρθρου είναι ότι ο πρόεδρος Ερντογκάν χρησιμοποιεί τους πρόσφυγες και μετανάστες ως εργαλείο για την επίτευξη πολιτικών σκοπών, τόσο στο εξωτερικό, όσο και στο εσωτερικό της χώρας του. Το προσφυγικό που προέκυψε λόγω της Συρίας το 2011, κινείται για τον Ερντογκάν σ’ ένα εκκρεμές το ένα άκρο του οποίου είναι μια επίφαση ανθρωπισμού, το δε άλλο είναι ο στυγνός εκβιασμός. Ενδιαμέσως δε, η Τουρκία εκμεταλλεύεται την ευαισθησία της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης για τα ανθρώπινα δικαιώματα, προκειμένου να επιτύχει δικούς της σκοπούς.
Στην πρώτη παράγραφο θα αναλυθεί εν συντομία η εξέλιξη του προσφυγικού λόγω Συρίας, στην δεύτερη πως αυτό το πρόβλημα συνδέθηκε από την Τουρκία με το κουρδικό, στην συνέχεια θα δούμε την κίνηση του εκκρεμούς προς τον εκβιασμό και το άρθρο θα κλείσει με επίλογο.
Πόλεμος στη Συρία και προσφυγική κρίση
Όταν τον Μάρτιο του 2011 ξέσπασε ο πόλεμος στην Συρία, άρχισε η ροή προσφύγων από την Συρία στο έδαφος της Τουρκίας προκειμένου να γλιτώσουν την ζωή τους. Ένα χρόνο μετά, στις 20 Αυγούστου 2012, σε μια συνέντευξη στην εφημερίδα Hurriet, ο τότε Υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Αχμέτ Νταβούτογλου είχε δηλώσει πως, ‘’αν οι φιλοξενούμενοι σε ειδικά κέντρα σε τουρκικό έδαφος πρόσφυγες από την Συρία, που τότε αριθμούσαν τις 70.000, ξεπερνούσαν τις 100.000, τότε θα έπρεπε ο ΟΗΕ να ενεργήσει για την δημιουργία Ζώνης Ασφαλείας (ΖΑ) εντός συριακού εδάφους, ώστε όλοι να μεταφερθούν εντός Συρίας. Τα πρώτα δυο έτη της κρίσεως λοιπόν, το εκκρεμές ήταν στο άκρο του ανθρωπισμού. (Βλέπε Εικόνα 1- Εκκρεμές Προσφυγικού)
Η Τουρκία πριν το 2011 δεν ήθελε ξέσπασμα ταραχών στην Συρία για να μην έρθουν στην επιφάνεια διεκδικήσεις των Κούρδων της Συρίας που κατοικούν στα τουρκο-συριακά σύνορα. Όταν τελικώς ξέσπασε η κρίση, υπεστήριξε τους αντιφρονούντες Σουνίτες που προσπαθούσαν για την ανατροπή του Ασαντ. Σκοπός της ήταν να προκύψει μια σουνιτική κυβέρνηση στην Συρία, στην μετά Ασαντ εποχή, στην οποία ως σουνιτική και η ίδια, θα είχε επιρροή. Όμως η κρίση δεν άφησε αδιάφορους τους Κούρδους της Συρίας όπως θα δούμε στην παράγραφο που ακολουθεί.
Κουρδικό πρόβλημα στην Συρία και προσφυγική κρίση
Οι Κούρδοι της Συρίας, έχοντας διδαχθεί μαθήματα από το παρελθόν για την αγριότητα με την οποία ο Ασαντ αντιμετώπιζε εντάσεις στις περιοχές τους, δεν αναμείχθηκαν στην κρίση. Το 2012 όμως σχημάτισαν πολιτοφυλακές για την απαγόρευση εισόδου αραβικών πληθυσμών στα εδάφη τους, προκειμένου να μην αλλοιωθεί η υπάρχουσα αναλογία των πληθυσμιακών υπο-ομάδων των περιοχών τους. Αιχμή του δόρατος, μια μεικτή δύναμη, οι Syrian Democratic Forces (SDF). Οι SDF αποτελούνται από Κούρδους στην πλειονότητα, αλλά και Άραβες μαχητές και άλλες εθνικότητες. Όταν το 2013 το Ισλαμικό Κράτος (ΙΚ), εξαπλώθηκε από το Ιράκ και στην Συρία και τον Σεπτέμβριο του 2014 πολιόρκησε το Κομπάνι, οι SDF αντιστάθηκαν σθεναρά με αποτέλεσμα να κερδίσουν την υποστήριξη των ΗΠΑ. Έτσι οι SDF όχι μόνο διετήρησαν τα εδάφη τους στο βόρειο τμήμα της Συρίας, αλλά κατέλαβαν και άλλα εδάφη στα οποία δεν κατοικούσαν κουρδικοί πληθυσμοί πριν την κρίση. Αυτό κινητοποίησε τα αντανακλαστικά της Τουρκίας, η οποία είχε δει εν τω μεταξύ τον αριθμό των προσφύγων από την Συρία να φθάνει τα 2 εκατομμύρια. Στις 27 Ιουλίου 2015, σε συνέντευξη που παρεχώρησε ο πρωθυπουργός πλέον της Τουρκίας κ. Νταβούτογλου στο CNN, πρότεινε την δημιουργία ΖΑ σε συγκεκριμένη περιοχή εντός των κουρδικών καντονιών, για την εγκατάσταση των προσφύγων. (Βλέπε Χάρτη 1 – Προταθείσα ΖΑ. Με πράσινο χρώμα, τα κουρδικά καντόνια)
Με την πρόταση αυτή, άρχισε και η μετακίνηση του εκκρεμούς προς την εκμετάλλευση του προσφυγικού για την επίτευξη πολιτικών σκοπών, όπως θα δούμε στην παρακάτω παράγραφο. (Βλέπε Εικόνα 1 - Εκκρεμές Προσφυγικού)
Εκμετάλλευση
Η επίσημη δικαιολογία για την δημιουργία της ΖΑ εντός των κουρδικών περιοχών ήταν ότι:
- Οι Σύροι πρόσφυγες θα έπρεπε να μείνουν εντός συριακού εδάφους.
- Σε μια τέτοια περιοχή θα μπορούσαν να αναδιοργανωθούν οι δυνάμεις της αντιπολιτεύσεως, ώστε να διεκδικήσουν την εξουσία από τον Ασαντ.
- Η περιοχή θα μπορούσε να εξασφαλισθεί από επιθέσεις του ΙΚ.
Στην πραγματικότητα όμως η Τουρκία με την πρόταση αυτή, θα έβρισκε την ευκαιρία να εμποδίσει την συνένωση των τριών κουρδικών καντονιών, απομακρύνοντας τον κίνδυνο για:
- Δημιουργία de facto ανεξαρτήτου κουρδικού κρατιδίου στα νώτα της, στο πρότυπο αυτού που δημιουργήθηκε στο Ιράκ το 2005.
- Να επιχειρήσουν οι Κούρδοι να φθάσουν μέχρι την Μεσόγειο, αφού η απόσταση του ανατολικότερου καντονιού του Αφρίν από την θάλασσα είναι 70 Χλμ.
- Να χάσει την επικοινωνία της με την Συρία σε όλο το μήκος των τουρκο-συριακών συνόρων.
Αφού η δημιουργία της ΖΑ δεν έγινε κατορθωτή μέσω της διπλωματίας, ακολούθησε η επιχείρηση Ασπίδα του Ευφράτη με την οποία στις 29 Μαρτίου 2017, ολοκληρώθηκε η κατάληψη αυτής ακριβώς της περιοχής. Οπότε με πρόσχημα το προσφυγικό, η Τουρκία δημιούργησε μια σφήνα μεταξύ των τριών κουρδικών καντονιών. Η περιοχή αυτή και σήμερα, κατέχεται από τουρκικές στρατιωτικές δυνάμεις. Το προσφυγικό παραμένει εργαλείο στα χέρια της Τουρκίας, αφού εν των μεταξύ ο αριθμός των προσφύγων που καταφεύγουν σε τουρκικό έδαφος αυξάνεται και φθάνει τα 3,6 εκατομμύρια, οπότε το εκκρεμές αρχίζει να μετακινείται προς τον εκβιασμό όπως θα δούμε στην συνέχεια.
Εκβιασμός
Παράλληλα με την πρόταση αυτή του 2015, η Τουρκία άνοιξε τα σύνορα της ώστε μετανάστες και πρόσφυγες να φύγουν προς την Ευρώπη, μέχρι που το 2016, η λεγόμενη βαλκανική διαδρομή, έκλεισε για τους πρόσφυγες, με αποτέλεσμα να μειωθούν κατά 80% και οι ροές αυτών που έφευγαν προς Ευρώπη. (Βλέπε Πίνακα 2 – Συλληφθέντες για Παράνομη Είσοδο στην Ελλάδα από Στεριά και Θάλασσα).
Οι Ευρωπαϊκές χώρες που δέχθηκαν μετανάστες στα εδάφη τους, θορυβημένες από τις ατελείωτες ροές, κλείνουν τα σύνορα τους. Αυτή η εξέλιξη οδήγησε την Τουρκία, τον Μάρτιο του 2016, να παζαρέψει συμφωνία με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Συμφωνία προέβλεπε μεταξύ άλλων, να δέχεται όσους πρόσφυγες δεν χρήζουν διεθνούς προστασίας πίσω και, οικονομική βοήθεια ύψους 3 δις ευρώ αρχικά και άλλων 3 στην συνέχεια, προκειμένου να δημιουργήσει συνθήκες διαβιώσεως για τους πρόσφυγες στο έδαφος της.
Στα χρόνια που ακολούθησαν, η συμφωνία αυτή όχι μόνο δεν λειτούργησε όπως προβλεπόταν, αλλά οι πρόσφυγες και μετανάστες των οποίων οι ροές προς τα ελληνικά νησιά συνεχίζονταν χωρίς οι τουρκικές αρχές να λαμβάνουν μέτρα, άρχισαν να εγκλωβίζονται σ’ αυτά.
Ο εκβιασμός έγινε ακόμη πιο καθαρός και σε όσους είχαν ψευδαισθήσεις, όταν:
- Στις 29 Φεβρουαρίου του 2020, έγινε προσπάθεια εισβολής παρανόμων μεταναστών στην χώρας μας από το χερσαίο τμήμα των συνόρων μας στο Κάραγατς, στον Εβρο.
- Από τους 66 παράνομους πρόσφυγες που κατάφεραν να περάσουν στην Ελλάδα το διήμερο 29 Φεβρουαρίου - 1 Μαρτίου και συνελήφθησαν, ουδείς ήταν από την Συρία. Ήταν όλοι από Αφγανιστάν, Πακιστάν και Ιράν, γεγονός που αποδεικνύει ότι οι τουρκικές αρχές είχαν κάνει διαλογή των όσων είχαν μεταφέρει στο Κάραγατς.
- Η εισβολή που επιχειρήθηκε στον Εβρο, ήταν αμέσως μετά τον θάνατο 33 Τούρκων στρατιωτών στην επαρχία Idlib της Συρίας, συνεπεία επιθετικής ενεργείας των δυνάμεων του Ασαντ για εκδίωξη των υπολειμμάτων ομάδων τζιχαντιστών από την επαρχία. Η Τουρκία με την κίνηση αυτή, ήθελε να δείξει στην Ευρώπη, ότι αυτή προσπαθεί για την ειρήνη στην Συρία, ενώ οι δυνάμεις του Ασαντ με την υποστήριξη της Ρωσίας της προξενούν απώλειες.
- Στις 7 Μαρτίου, ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν έδωσε εντολή στην τουρκική ακτοφυλακή να μην επιτρέπει πλέον σε μετανάστες να επιχειρούν να διασχίσουν το Αιγαίο, στην προσπάθειά τους να φτάσουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως μετέδωσε γερμανικό μέσο ενημέρωσης αρχικά και αναμετέδιδαν τα τουρκικά ΜΜΕ στη συνέχεια. Άρα οι ροές προς τα ελληνικά νησιά, ελέγχονται απολύτως από τις τουρκικές αρχές όταν θέλουν και άρα θα μπορούσαν να είχαν γλυτώσει από πνιγμό πολλές αθώες ψυχές στην προσπάθεια τους να περάσουν στα ελληνικά νησιά με φουσκωτές βάρκες.
Επίλογος
Η Τουρκία, μια χώρα που θέλει να έχει σχέση με την Ευρωπαϊκή Ένωση, είναι ασφαλής χώρα, για τον μεγαλύτερο αριθμό εθνικοτήτων που προσφεύγουν στο έδαφος της, αφού δεν διεξάγεται πόλεμος στο έδαφος της. Συνεπώς δεν έχει λόγο να μην εξετάζει τα αιτήματα όσων ζητούν άσυλο, στο έδαφος της.
Αντ’ αυτού, επιλέγει να διατηρεί την δυνατότητα να στέλνει ροές προσφύγων και μεταναστών στα ελληνικά νησιά και στον Έβρο, καθ’ ότι δι’ αυτών επιτυγχάνει στόχους της εξωτερικής της πολιτικής. Κυριότεροι εξ αυτών είναι:
- Τριβή των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων, Στρατού-Ναυτικού και Αεροπορίας, με την διαρκή επαγρύπνηση για την φύλαξη των συνόρων και κυρίως, με την συνεχή προσοχή για την μη πρόκληση θερμού επεισοδίου στην προσπάθεια αυτή.
- Δημιουργία διαφωνιών μεταξύ τοπικών κοινωνιών στις περιοχές των οποίων δημιουργούνται δομές φιλοξενίας μεταναστών και της κυβερνήσεως, ώστε να διασαλευθεί η ενότητα της ελληνικής κοινωνίας.
- Διαπραγμάτευση συμφωνιών με την Ευρώπη προκειμένου να λαμβάνει οικονομική βοήθεια για τον έλεγχο των ροών των μεταναστών. Στην πραγματικότητα όμως, όχι μόνο δεν τις ελέγχει, αλλά και έχει την ευχέρεια να τις αυξομειώνει σύμφωνα με τις συνθήκες που διαμορφώνονται και σε άλλα πεδία για τα συμφέροντα της, όπως πχ η εξέλιξη του πολέμου στην Συρία, ή στην Λιβύη.
Πλέον του εξωτερικού μετώπου όμως, υπάρχει και το εσωτερικό. Η κοινή γνώμη στην Τουρκία δεν διάκειται ευμενώς προς τους Σύρους πρόσφυγες και τους μετανάστες γενικότερα. Έρευνα του Κέντρου Μελετών για την Μετανάστευση του Πανεπιστημίου Bilgi της Κων/πολεως, είχε διαπιστώσει από το 2018, ότι το 75% των Τούρκων που ρωτήθηκαν, ανεξαρτήτως κομματικής προτιμήσεως, ήθελε επαναπατρισμό των προσφύγων. Λίγους μήνες μετά από αυτήν την έρευνα, το κόμμα του Ερντογκάν έχασε όλους τους μεγάλους δήμους της χώρας στις δημοτικές εκλογές του Μαρτίου του 2019, σε μια εκλογική αναμέτρηση που το προσφυγικό ήταν πολύ ψηλά στην ατζέντα.
Στην ουσία λοιπόν, οι πρόσφυγες και μετανάστες είναι πιόνια στα χέρια της Άγκυρας, η οποία χωρίς να καταναλίσκει εθνικούς πόρους, προσπαθεί για την επιτυχία στόχων της πολιτικής της ατζέντας.
