Οι διαβουλεύσεις για τον διάδοχο του Νορβηγού ΓΓ/ΝΑΤΟ, Γενς Στόλτενμπεργκ, ο οποίος αποχωρεί σε τέσσερις μήνες από τη θέση του μετά από εννέα χρόνια στο τιμόνι της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας, έχουν ενταθεί με τα σενάρια στη δημόσια συζήτηση να «δίνουν και παίρνουν».
Αναμφίλεκτα, πρόκειται για μία δύσκολη διαδικασία επιλογής με το ΝΑΤΟ να βρίσκεται σε μία πολύ κρίσιμη περίοδο όχι μόνο λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, αλλά και λόγω του ότι επιβάλλεται ο μετασχηματισμός του σε έναν σύγχρονο πολιτικό-στρατιωτικό Οργανισμό και των αμερικανικών πιέσεων για εμπλοκή του στον ανταγωνισμό των ΗΠΑ με την Κίνα με σχετική μετατόπιση του στον …Ινδό-Ειρηνικό.
Οι κινήσεις που γίνονται στο παρασκήνιο είναι έντονες. Ο ανταγωνισμός είναι πολύ μεγάλος και δεν μπορούμε να εκτιμήσουμε αν θα έχει επιτευχθεί συναίνεση (consensus), όπου στην ουσία όλοι συμφωνούν ή τουλάχιστον δεν θα υπάρχει… διαφωνία, μέχρι την Σύνοδο Κορυφής (Summit) την 11-12 Ιουλίου στην πρωτεύουσα την Λιθουανίας, Βίλνιους.
Ο ΓΓ θα πρέπει πρώτα απ’ όλα να είναι ηγέτης μεγάλου κύρους, οπωσδήποτε καθολικής αποδοχής και διεθνούς αξιοπιστίας και να μπορεί εξασφαλίζει τις ισορροπίες μέσα στη Συμμαχία. Αναφορικά με την Ελλάδα η οποία δέχεται την επιθετικότητα και τις απειλές μίας άλλης χώρας μέλους του ΝΑΤΟ, της Τουρκίας κατ’ επίφαση Συμμάχου, θα πρέπει να είναι ξεκάθαρος και δίκαιος απέναντι σε αυτό το θέμα που προσπαθεί να εκμεταλλευτεί η Άγκυρα στις συμμαχικές δομές και να μην υιοθετεί εμμέσως τις τουρκικές απαιτήσεις όπως έκανε καθ’ όλη την θητεία του ο Στόλτενμπεργκ.
Μία ισχυρή αλλά και σοβαρή συνάμα υποψηφιότητα είναι αυτή του Βρετανού υπουργού Άμυνας, Μπεν Γουάλας, ο οποίος έχει ήδη εκφράσει το ισχυρό ενδιαφέρον του και υποστηρίζεται από τον πρωθυπουργό Ρίσι Σούνακ, ίσως γιατί εκτός του ότι θα ενισχύσει τη διεθνή θέση του Λονδίνου, δε θα τον έχει πια «στα πόδια του». Είναι αποδεκτός τόσο στην Αμερική όσο και σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Με μακρά πείρα ως υπουργός Άμυνας, είναι μόνος υπουργός που διατήρησε την ίδια θέση με τρεις συνεχόμενους πρωθυπουργούς του Ηνωμένου Βασιλείου. Επί της θητείας του άρχισε ο μετασχηματισμός των Βρετανικών Ενόπλων Δυνάμεων σύμφωνα με το νέο Στρατηγικό Δόγμα του Ηνωμένου Βασιλείου στο οποίο δίνεται έμφαση στον παγκόσμιος ρόλο του.
Οι ΗΠΑ δεν έχουν ακόμη δείξει ποιον ευνοούν. Η Γαλλία θα προτιμούσε ο νέος ΓΓ να προέρχεται από χώρα της ΕΕ, ενώ πιστεύεται ευρέως ότι ήλθε ή ώρα να ηγηθεί της Συμμαχίας και μία γυναίκα. Η πρωθυπουργός της Δανίας, Μέτε Φρεντέρικσεν, πέρα από τη σοβαρότητα που τη διακρίνει ,έχει αυτά τα χαρακτηριστικά συν το ότι προέρχεται από μία χώρα κατά παράδοση ατλαντιστική. Και φυσικά ως πρωθυπουργός θα έχει μεγαλύτερο ειδικό βάρος έναντι ενός υπουργού. Άλλωστε, αυτή ήταν η βασική σκέψη όταν τοποθετήθηκε ο επίσης Δανός πρωθυπουργός, Άντερς Φόγκ Ράσμουσεν, το 2009 μέχρι το 2014 όταν το διαδέχθηκε επίσης ένας άλλος πρωθυπουργός ο Νορβηγός, Γενς Στόλτενμπεργκ. Το γεγονός ότι το ΝΑΤΟ είχε Δανό ΓΓ μέχρι το 2014 και επίσης Σκανδιναβό τον τωρινό ΓΓ ίσως να αποτελέσει για την Φρεντέρικσεν ανασταλτικό παράγοντα. Λόγω και της εμπειρίας της ως μέλος του Συμβουλίου της ΕΕ θα ήταν μία καλή επιλογή και για την Ελλάδα.
Κατά διαστήματα έχουν έλθει στο τραπέζι το όνομα του Ολλανδού πρωθυπουργού Μαρκ Ρούτε, της αντιπροέδρου της Καναδικής Κυβέρνησης, Κρίστια Φρίλαντ, αλλά και της πρωθυπουργού της Εσθονίας, Κάγια Κάλλας.
Ο Ρούτε βέβαια δηλώνει σε κάθε ευκαιρία ότι δεν ενδιαφέρεται ενώ η Εσθονή πρωθυπουργός, Κάλλας θεωρείται εξαιρετικά ακραία σε θέματα αντιμετώπισης της Ρωσίας με ανεδαφικές προτάσεις στον πόλεμο της Ουκρανίας. Η Καναδή Φρίλαντ δεν έχει «ανοίξει ακόμα τα χαρτιά της» αλλά θα είναι δύσκολο καθόσον η παράδοση θέλει ευρωπαίο τον ΓΓ. Τέλος, υπήρξε και αναφορά στην πρόεδρο της Επιτροπής της ΕΕ, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, αλλά ο ίδιος ο γερμανικός τύπος επεσήμανε ότι η πολυετής θητεία της ως υπουργός Άμυνας ήταν αποτυχημένη φθάνοντας την Μπούντεσβερ σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα επιχειρησιακής ετοιμότητας.
Ο ΓΓ του ΝΑΤΟ δεν έχει εκτελεστική εξουσία και δεν αποφασίζει ο ίδιος για τη Συμμαχία καθόσον οι αποφάσεις λαμβάνονται από το Βορειοατλαντικό Συμβούλιο (North Atlantic Council-NAC) που είναι το ανώτατο διακυβερνητικό όργανο. Είναι όμως πρόεδρος αυτού του Συμβουλίου και πρώτος μεταξύ ίσων ( primus inter pares).
Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να είναι και ο ίδιος πολύ ικανός για να επιτυγχάνει συγκέρασμα απόψεων και να δομεί συναίνεση. Ως επικεφαλής του Διεθνούς Επιτελείου (International Staff-IS) που αποτελεί και τη γραφειοκρατία του ΝΑΤΟ όμως προετοιμάζει τις προτάσεις για τις αποφάσεις. Και επειδή είναι ο ανώτατος εκπρόσωπος της Συμμαχίας θα πρέπει να είναι και πολύ ικανός να παρέχει τη συλλογική θέση και όχι τις προσωπικές του απόψεις όπως έκανε πολλές φορές ατυχώς ο Στόλτενμπεργκ.
Με την πολυετή θητεία μου σε θέσεις ευθύνης της Συμμαχίας, μελετώντας την 9ετή θητεία του Γενς Στόλτενμπεργκ, θεωρώ ότι απλά έκανε διαχείριση και δεν μπορούμε να μιλάμε για επιτυχή θητεία όπως παρουσιάζεται από μέρος των δυτικών ΜΜΕ. Και αυτό όχι γιατί ως Έλληνες παρακολουθήσαμε μία σκανδαλώδη φιλοτουρκική στάση αλλά λόγω κάποιων βασικών θεμάτων που παραθέτω παρακάτω.
Πρώτα απ’ όλα άργησε να βρεθεί «μέσα στα νερά του». Όταν ανέλαβε το 2014 η Ρωσία είχε προσαρτήσει την Κριμαία και βρισκόταν πίσω από την αποσχιστική ανταρσία στο Ντομπάς. Όλα ήταν ευνοϊκά για να επιτυγχάνεται συναίνεση εύκολα και βαρύνεται ότι αυτό γινόταν δύσκολα. Αγχωνόταν και του κοβόταν η ανάσα όταν συναντούσε τον πρόεδρο Τραμπ και δεν έβγαλε «άχνα» όταν του είπε με το γνωστό του ύφος ότι το ΝΑΤΟ είναι απαρχαιωμένο.
Επί της θητείας του ο Γάλλος πρόεδρος, Μακρόν, έφθασε στο σημείο να μιλήσει για εγκεφαλικά νεκρό ΝΑΤΟ (και ως ένα σημείο είχε δίκιο) και ως απάντηση συγκρότησε μία αμφίβολης αξιοπιστίας Επιτροπή για να εκδώσει μελέτη πάνω στην οποία θα στηριζόταν η νέα Στρατηγική Αντίληψη της Συμμαχίας (NATO Strategic Concept).
Δικαιολόγησε αντί να καταγγείλει το μπλοκάρισμα της Τουρκίας (κάτι που εξαγρίωσε κάποιους Συμμάχους) στην εισδοχή της Φινλανδίας και της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ κάτι που ακόμα και την προηγούμενη εβδομάδα έπραξε για τη Σουηδία για την οποία εκκρεμεί η επικύρωση του Πρωτοκόλλου στην Τουρκική Εθνοσυνέλευση.
Τέλος, να πούμε ότι δεν κατόρθωσε ως επικεφαλής του ΝΑΤΟ να πείσει τα κράτη-μέλη (έθνη κατά την νατοϊκή ορολογία) να υλοποιήσουν τη δέσμευση της Συνόδου Κορφής στην Ουαλία το 2014 για να δαπανούν 2% του ΑΕΠ για την Άμυνα.
Ο διάδοχος του Στόλτενμπεργκ, όποιος και αν είναι, θα βρεθεί αντιμέτωπος με μια σειρά από σημαντικές προκλήσεις. Το πιο βασικό είναι να διατηρηθεί η ίδια συνεκτική στρατηγική στο θέμα της υποστήριξης της Ουκρανίας καθόσον έχουν εμφανιστεί πλέον ρωγμές έστω και μη ορατές στην κοινή γνώμη με την Πολωνία και τις Βαλτικές Χώρες να επιμένουν για μία ισχυρή πλέον εμπλοκή του ΝΑΤΟ και πολλές άλλες δυτικές χώρες να επιδιώκουν την αποφυγή μίας άκρως επικίνδυνης γενικότερης κλιμάκωσης και με την Τουρκία και την Ουγγαρία να είναι οι επιτήδειοι ουδέτεροι.
Ο γράφων έχει την άποψη πως το πρώτιστο χαρακτηριστικό στοιχείο του νέου ΓΓ/ΝΑΤΟ, θα πρέπει να είναι Ευρωπαίος αλλά και ατλαντιστής και έτσι να ισορροπεί μεταξύ των τάσεων στις δύο πλευρές του Ατλαντικού. Να μην αγνοεί τους φόβους των ΗΠΑ για τον στρατηγικό ανταγωνισμό που έχει με την Κίνα αλλά και να αποφύγει την εμπλοκή του ΝΑΤΟ στον Ινδό-Ειρηνικό όπως επιδιώκει η Ουάσιγκτον.
Να υποστηρίζει την Ουκρανία στον πόλεμο που διεξάγει απέναντι στην Ρωσία που εισέβαλε στα εδάφη της, αλλά και να μην κάνει κινήσεις ή δηλώσεις που εγκυμονούν κινδύνους κλιμάκωσης όπως οι ατυχείς ανεδαφικές δηλώσεις Στόλτενμπεργκ περί επικείμενης ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ. Και σχετικά με τα λεγόμενα ελληνοτουρκικά που όντως απασχολούν τη Συμμαχία να είναι δίκαιος.
Προς το παρόν το «τοπίο παραμένει θολό». Αν δεν καμφθούν οι διαφωνίες, είναι πολύ πιθανό είτε στη Σύνοδο Κορυφής τον Ιούλιο, είτε μέχρι τον Σεπτέμβριο, να έχουμε μία ακόμα μικρή παράταση της θητείας Στόλτενμπεργκ προκειμένου να αποφευχθεί μία κρίση συνοχής στη Συμμαχία προς χαρά της Τουρκίας και προς δυσαρέσκεια δική μας.
*Ο Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Λουκόπουλος είναι Γεωστρατηγικός Αναλυτής
