Της Αντωνίας Δήμου*
H επίσκεψη του Έλληνα πρωθυπουργού στην Ουάσινγκτον πραγματοποιήθηκε σε μία χρονική συγκυρία όπου οι ΗΠΑ προσδίδουν ιδιαίτερη σημασία στην Ανατολική Μεσόγειο και την ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής. Οι τεταμένες αμερικανο-ιρανικές σχέσεις και η αστάθεια σε Λιβύη και Συρία αφενός έχουν μεταθέσει το κέντρο βάρους της εξωτερικής πολιτικής της υπερδύναμης και αφετέρου αναδεικνύουν τον κρίσιμο γεωπολιτικό ρόλο της χώρας μας.
Η αξία της Ελλάδας ως προς την γεωπολιτική της θέση και την προσέλκυση επενδύσεων αναγνωρίστηκε δημόσια από τον Αμερικανό πρόεδρο Τραμπ ο οποίος επεσήμανε ότι αφενός οι ελληνοαμερικανικές σχέσεις είναι πιο στενές από ποτέ άλλοτε και αφετέρου ότι η Ελλάδα και η ανάκαμψή της αποτελούν μια τεράστια επιτυχία από απόψεως ποσοστού καθώς πρόκειται για μία από τις μεγαλύτερες ανακάμψεις παγκοσμίως. Επί της ουσίας, ο Αμερικανός πρόεδρος απηύθυνε προσκλητήριο σε Αμερικανούς και ξένους επενδυτές να βάλουν στον σχεδιασμό τους την Ελλάδα και να επενδύσουν σε αυτή. H πολύ θετική ενέργεια που υπήρξε ανάμεσα στους δύο ηγέτες αποτυπώθηκε στο πλαίσιο των συνομιλιών των δύο αντιπροσωπειών και επισημάνθηκε ειδικώς από τον Αμερικανό Αντιπρόεδρο Πενς. Και τούτο διότι ο πρόεδρος Τραμπ ανήκει σε εκείνη την κατηγορία πολιτικών που θεωρεί ότι οι προσωπικές σχέσεις ανάμεσα σε εκλεγμένους ηγέτες έχουν μεγάλη σημασία για την άρση δυσκολιών και την προώθηση θεμάτων αμοιβαίου συμφέροντος.
Κέρδη Επίσκεψης
Επί της ουσίας, η επίσκεψη του Έλληνα πρωθυπουργού στην Ουάσινγκτον αποτιμάται ως πολύ θετική και υπήρξε πολυεπίπεδη με συναντήσεις στον Λευκό Οίκο και το Καπιτώλιο. Τα κέρδη για την ελληνική πλευρά μπορούν να ταυτοποιηθούν ως ακολούθως:
Πρώτον, τέθηκε εμφατικά το σύνολο των ζητημάτων που αφορούν τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα και με υπόμνηση στην αμερικανική πλευρά ότι η Αθήνα δεν πρόκειται να δείξει καμιά ανοχή στην παραβίαση αυτών. Καθοριστική μάλιστα υπήρξε η πρωθυπουργική ανάδειξη μπροστά στις κάμερες ενώπιον του ελληνικού και παγκόσμιου κοινού της διάστασης της άκυρης συμφωνίας μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης. Στο ίδιο μήκος κύματος, ο πρωθυπουργός τόνισε χαρακτηριστικά κατά τη συζήτηση στο αμερικανικό Atlantic Council ότι η συμφωνία της Τουρκίας με την κυβέρνηση στην Τρίπολη για θαλάσσιες ζώνες, «είναι ξεκάθαρα άκυρη και έωλη αλλά είναι επίσης γεωγραφικά γελοία. Απλά χρειάζεται να κοιτάξεις τον χάρτη για να καταλάβεις ότι δεν υπάρχει σύνδεση ανάμεσα στην Τουρκία και τη Λιβύη».
Δεύτερον, ενισχύεται η αμυντική συνεργασία μεταξύ της Ελλάδας και των ΗΠΑ με την αναβάθμιση των F-16, που έχει ήδη ψηφιστεί από την ελληνική Βουλή. Την ίδια στιγμή, ξεκινούν οι διαδικασίες διαπραγμάτευσης για τη συμμετοχή της χώρας μας στο πρόγραμμα για τα μαχητικά αεροσκάφη πέμπτης γενιάς F-35 και συγκεκριμένα για την προμήθεια μιας μοίρας αεροσκαφών. Η όποια παραγγελία τοποθετείται στο 2024 και μετά αφού προηγηθεί η ολοκλήρωση των συζητήσεων για τις τεχνικές προδιαγραφές σύμφωνα με τις δυνατότητες του εργοστασίου κατασκευής και με δεδομένο ότι θα υπάρχει σχετικό δημοσιονομικό περιθώριο για την υλοποίηση της προμήθειας.
Τρίτον, προωθείται η συνεργασία στον τομέα της εκπαίδευσης καλύπτοντας ένα ευρύ φάσμα που αφορά τα πανεπιστημιακά ιδρύματα για την εκπόνηση κοινών ακαδημαϊκών προγραμμάτων, την προσέλκυση φοιτητών και την αναβάθμιση των σπουδών στα δημόσια Πανεπιστήμια της χώρας μας. Ήδη συμφωνήθηκε η ενίσχυση του πλαισίου χορήγησης εκατέρωθεν υποτροφιών καθώς και η προώθηση διμερών προγραμμάτων για όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες.
Τέταρτον, εμπεδώνεται η θέση ότι η Ελλάδα είναι στρατηγικός εταίρος, μέρος της λύσης και όχι εστία προβλημάτων ή χώρα-ταραξίας στην κρίσιμη περιοχή της ευρύτερης Μέσης Ανατολής. Αυτή η αναγνώριση για την χώρα μας έχει συντελεστεί με τον πιο επίσημο τρόπο στον Νόμο για την Εταιρική Σχέση Ασφάλειας και Ενέργειας στην Ανατολική Μεσόγειο, γνωστού ως East Med Act, ο οποίος υπογράφηκε από τον Αμερικανό πρόεδρο Τραμπ στις 20 Δεκεμβρίου 2019 ως μέρος τους Νόμου για τις Πιστώσεις της ομοσπονδιακής κυβέρνησης για το έτος 2020.
Πέμπτον, ενισχύεται η ενεργειακή συνεργασία ανάμεσα στις δύο χώρες. Η συμφωνία για τον αγωγό East Med σε συνδυασμό με την κατασκευή της δεξαμενής αποθήκευσης και επαναεριοποίησης, FSRU, στην Αλεξανδρούπολη αναπόδραστα μετατρέπει την χώρα μας σε σημαντικό κόμβο μεταφοράς ενέργειας από τρίτες χώρες, όπως οι ΗΠΑ, στα Βαλκάνια και την Ανατολική Ευρώπη. Η Ελλάδα έχει ήδη υποδεχθεί αμερικανικό LNG από σχιστολιθικό αέριο στον τερματικό σταθμό στη Ρεβυθούσα, ενώ μία σειρά έργων όπως ο ελληνοβουλγαρικός IGB στοχεύουν στη σταδιακή απεξάρτηση της νοτιοανατολικής Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο.
Ενεργοποίηση Ελληνικής Εξωτερικής Πολιτικής
Προδήλως, το διαμορφούμενο νέο στρατηγικό και οικονομικό περιβάλλον της ευρύτερης Μέσης Ανατολής φέρνει στο προσκήνιο τη συζήτηση περί χάραξης μίας μακρόπνοης ελληνικής εξωτερικής πολιτικής με την επιλογή ορισμένων κρατών-κλειδιά και τον καθορισμό συγκεκριμένων θεματολογιών. Στόχος η εκμετάλλευση ευκαιριών και η ενεργοποίηση της χώρα μας προκειμένου να αυξηθεί η αξία των γεωπολιτικών της μετοχών, με ότι αυτό μπορεί να συνεπάγεται για τα ελληνικά συμφέροντα.
Υπό το συγκεκριμένο πρίσμα, ιδιαίτερα σημαντική είναι η αξιοποίηση των καλών σχέσεων που διαθέτει η Ελλάδα με το Ιράν, διατηρώντας ανοικτούς τους διαύλους επικοινωνίας με τη συγκεκριμένη χώρα. Και τούτο διότι η ελληνική πλευρά είναι σε θέση να συνδράμει στη σταδιακή άμβλυνση των αντιθέσεων που υπάρχουν ανάμεσα στις ΗΠΑ, το Ισραήλ και στο Ιράν. Αξίζει να επισημανθεί ότι το Τελ Αβίβ έχει επανειλημμένα εκφράσει την ικανοποίησή του για τον μεσολαβητικό ρόλο που είχε αναλάβει στο παρελθόν η ελληνική διπλωματία. Παράδειγμα αποτελεί η επιτυχημένη ελληνική αποστολή διαμεσολάβησης στο Ιράν το 2000 που οδήγησε στην απελευθέρωση δεκατριών Ιρανοεβραίων που κρατούνταν από τις επίσημες ιρανικές αρχές με την κατηγορία της κατασκοπείας.
Προσθέτως, άκρως σημαντική είναι η ενίσχυση των τριμερών σχημάτων Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ και Ελλάδας-Κύπρου-Αιγύπτου και η εμπέδωση της αμερικανικής παρουσίας σε αυτά καθώς εστιάζουν στην περιφερειακή συνεργασία, την άμυνα και ασφάλεια, καθώς και στην ενεργειακή συνεργασία στην Ανατολική Μεσόγειο.
Επίσης, η ελληνική διπλωματία οφείλει να εκμεταλλευτεί έτι περαιτέρω το ιδιαίτερα ευνοϊκό κλίμα που υπάρχει για την Ελλάδα στο αμερικανικό Κογκρέσο. Ειδικώς, κρίνεται επιβεβλημένη η καλλιέργεια σχέσεων με Αμερικανούς βουλευτές και γερουσιαστές, ώστε να προωθηθούν σε νομοθετικό επίπεδο θέματα ελληνοκεντρικού ενδιαφέροντος. Θετικό παράδειγμα αποτελούν οι πρόσφατοι Νόμοι για τη Μεσογειακή Εταιρική Σχέση East Med Act, καθώς και για την άρση του αμερικανικού εμπάργκο όπλων στην Κύπρο που έλαβαν διακομματική στήριξη τόσο στην αμερικανική Βουλή όσο και στην Γερουσία προτού υπογραφούν από τον Αμερικανό Πρόεδρο.
Αναμφίβολα, η χώρα μας βρίσκεται στο κέντρο μίας περιοχής που εμφανίζει γεωπολιτικά απρόοπτα, αλλά και εξελίξεις που δημιουργούν νέες ευκαιρίες. Στο χέρι της είναι να αδράξει την όποια ευκαιρία και να ενισχύσει τη συνεργασία με χώρες που μοιράζονται το ίδιο όραμα, αξίες και συμφέροντα.
AP Photo/Alex Brandon
* Η Αντωνία Δήμου είναι επικεφαλής του Τομέα Μέσης Ανατολής στο Ινστιτούτο Αναλύσεων Άμυνας και Ασφάλειας (ΙΑΑΑ) με έδρα την Αθήνα καθώς και Εταίρος στο Κέντρο για την Ανάπτυξη της Μέσης Ανατολής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Λος Άντζελες.
