Αυτή που αποκαλούμε ευρέως Δύση άργησε πολύ να αντιληφθεί την πορεία της Τουρκίας προς την στρατηγική αυτονόμηση με σκοπό να καταστεί μία δύναμη που θα είναι σε θέση να αλλάζει η ίδια τις γεωπολιτικές μεταβλητές του διεθνούς συστήματος προς όφελος της και όχι ως «υπεργολάβος» των παγκοσμίων δυνάμεων.
Χρησιμοποιώντας επιδέξια τόσο την ήπια όσο και την σκληρή ισχύ της, ενδεδυμένη με ιδεολογικά - θρησκευτικά στοιχεία και εκμεταλλευόμενη τις γεωπολιτικές συγκυρίες είναι πλέον σε θέση να επιχειρεί και να επιτυγχάνει σε μεγάλο βαθμό την διασφάλιση αυτών που θεωρεί εθνικά της συμφέροντα. Βασικό και απαραίτητο στοιχείο της Τουρκικής Υψηλής Στρατηγικής είναι να «πατάει σε δύο βάρκες» δηλαδή σε αυτήν της Δύσης και στον λεγόμενο «Ευρασιατισμό» και αυτό ας το έχουμε υπόψη μας.
Για την Άγκυρα δεν υπάρχει διεθνές δίκαιο, νόρμες και όλα αυτά που συνιστούν την λεγόμενη «διεθνή τάξη βασιζόμενη σε κανόνες». Πάνω από όλα είναι τα εθνικά της συμφέροντα και για αυτό υπάρχει πλέον μία αποκλίνουσα πορεία από αυτήν της λεγόμενης Δύσης της οποίας ηγέτιδα δύναμη είναι οι ΗΠΑ, κάτι που προκαλεί διαρκή τριβή με αυτήν. Για την τοξικότητα όμως αυτή στις σχέσεις της Δύσης με την Τουρκία, που αναντίρρητα επηρεάζει και την πατρίδα μας, την κύρια ευθύνη την έχει η Αμερική, το ΝΑΤΟ και η ΕΕ.
Για πολλά χρόνια αρνούνταν να δουν ότι η Τουρκία εξελισσόταν σε έναν τοξικό παράγοντα για την Ευρωατλαντική Αρχιτεκτονική Ασφαλείας και με μία πολιτική ανοχής και «χαϊδέματος» προσπαθούσαν να έχουν με κάθε τρόπο αυτόν τον δύστροπο σύμμαχο και εταίρο στο στρατόπεδο της Δύσης. Αυτή η στάση ευνόησε χωρίς αμφιβολία την ίδια την Τουρκία.
Αμήχανες στάθηκαν οι δυτικές κυβερνήσεις απέναντι στην Άγκυρα όταν διολίσθαινε στην απολυταρχικότητα. Σιωπηλές ήταν ακόμα και όταν μέλη της οικογένειας Ερντογάν έκαναν «μπίζνες» με το λαθρεμπόριο πετρελαίου με το Ισλαμικό Κράτος. Η στροφή προς μία ισλαμική ατζέντα εκλήφθηκε ως μία ιδιαιτερότητα που θα πρέπει να γίνει αποδεκτή ενώ αγνοήθηκαν οι διασυνδέσεις της με την Μουσουλμανική Αδελφότητα και τα «πάρε - δώσε» με τις θυγατρικές της Αλ Κάιντα.
Σιωπηλές επίσης παρέμειναν οι δυτικές κυβερνήσεις ακόμα και όταν τον Σεπτέμβριο του 2022, ο Ερντογάν έγινε ο πρώτος αρχηγός κράτους του ΝΑΤΟ που συμμετείχε σε σύνοδο κορυφής της SCO, στο Ουζμπεκιστάν μετά από προσωπική πρόσκληση του Πούτιν με τον πόλεμο στην Ουκρανία σε εξέλιξη.
(Ο Πούτιν δίνει τα χέρια με τον Ερντογάν στο περιθώριο της συνόδου κορυφής του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO) στη Σαμαρκάνδη του Ουζμπεκιστάν)
Παρακολουθούσαν με «απορία» τον διαρκώς αυξανόμενο εναγκαλισμό του «νεοσουλτάνου» Ταγίπ με τον «νεοτσάρο» Βλαδίμηρο και ψέλλιζαν μόνον κάποιες αόριστες καταδίκες για τις τρεις τουρκικές εισβολές στην Βόρεια Συρία. Δεν πήραν ποτέ ξεκάθαρη στάση, όταν η Άγκυρα ανέβηκε «στην τελευταία πίστα» της εξαναγκαστικής της πολιτικής απέναντι στην Ελλάδα ένα μέλος του ΝΑΤΟ και της ΕΕ, ούτε όταν παραβίαζε τα κατοχυρωμένα κυριαρχικά δικαιώματα στην ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η Άγκυρα κατάλαβε ότι μπορεί να κάνει ότι θέλει χωρίς ουσιαστικές συνέπειες.
Ακόμα και η ισχυρή Αμερική μπορεί να ανέχεται το ότι η Άγκυρα στο πόλεμο της Ουκρανίας και στην αντιμετώπιση της Ρωσίας εξακολουθεί να μην υιοθετεί τις δυτικές κυρώσεις, να παρέχει ασφαλές καταφύγιο στους Ρώσους ολιγάρχες φίλους του Πούτιν και εφαρμόζει και άλλες φιλορωσικές πολιτικές αλλά πλέον δεν ανέχεται την συνεχιζόμενη άρνηση του Ερντογάν να επικυρώσει η χώρα του το Πρωτόκολλο Ένταξης της Φινλανδίας και Σουηδίας στο ΝΑΤΟ. Και ο λόγος είναι ότι η ένταξη αυτή είναι υψίστης σπουδαιότητας και προτεραιότητας για τις ΗΠΑ και το ίδιο το ΝΑΤΟ.
Βέβαια ο πονηρός ισλαμιστής Ερντογάν, ενώ δεχόταν μεγάλη πίεση για να άρει το μπλοκάρισμα πάτησε πάνω σε μία άφρονα ενέργεια του γραφικού ακροδεξιού Δανό-σουηδού δικηγόρου Ράσμους Παλουντάν, ηγέτη του κόμματος «Σκληρή Γραμμή, που έκαψε ένα Κοράνι σε μια διαδήλωση μπροστά από την Τουρκική Πρεσβεία (κάτι βέβαια που έχει ξανακάνει στο παρελθόν). «Ισλαμοποίησε» το ζήτημα και μίλησε για έλλειψη σεβασμού προς τις τουρκικές και μουσουλμανικές πεποιθήσεις πυροδοτώντας οργισμένες διαδηλώσεις και εκτρέποντας την συζήτηση από την ουσία των εκβιασμών του.
(Το κάψιμο του Κορανίου από τον Ράσμους Παλουντάν)
Σε απάντηση εννέα δυτικές χώρες μεταξύ των οποίων ΗΠΑ, ΗΒ, Γερμανία Γαλλία, Ολλανδία σταμάτησαν για λόγους ασφαλείας την λειτουργία των προξενείων τους τα οποία δέχονταν καθημερινά Τούρκους πολίτες. Αυτό το γεγονός μαζί με την νέα αμερικανική ταξιδιωτική οδηγία προκάλεσε νέα έξαρση αντιδυτικισμού με σημαιοφόρους τον Υπουργό Εξωτερικών Τσαβούσογλου και τον επίδοξο δελφίνο Υπουργό Εσωτερικών Σουλεϊμάν Σοϊλού που έφθασε σε ένα άνευ προηγουμένου αντιδυτικό παραλήρημα να κατηγορεί τον Αμερικανό Πρέσβη και για σχεδιασμό …πραξικοπήματος.
Αρκετοί ακαδημαϊκοί, αναλυτές και δημοσιογράφοι σε μεγάλα δυτικά ΜΜΕ όπως ο Economist αλλά και το Foreign Affairs καυτηριάζουν πλέον με δριμύτητα τις πολιτικές Ερντογάν ενώ χρησιμοποιούν και χαρακτηρισμούς που τον απαξιώνουν στην δυτική κοινή γνώμη. Κάποιοι μάλιστα τον αναφέρουν ως Δούρειο Ίππο της Ρωσίας Βέβαια υπάρχουν και οι διάφοροι «Σταυρίδηδες» που επιμένουν στην ανάγκη για επίδειξη κατανόησης στην Τουρκία.
Δεν είναι η πρώτη φορά που η Τουρκία δημιουργεί προβλήματα στην Συμμαχία αλλά τώρα απειλείται άμεσα η συνοχή της με τον Πούτιν να τρίβει τα χέρια του και από πλευράς του να ανταποδίδει με εισδοχή ρουβλίων στη τουρκική οικονομία και στην χρηματοδότηση εισαγωγών ενέργειας.
Αυτοί που απαιτούν να αποβληθεί η Τουρκία από την Συμμαχία δεν λαμβάνουν υπόψη ότι δεν υφίσταται τέτοια θεσμική διαδικασία μέσα στο ΝΑΤΟ. Ο μόνος τρόπος για να φύγει η Τουρκία από τη συμμαχία είναι εάν οι Τούρκοι και οι ηγέτες τους αποφασίσουν να αποχωρήσουν, κάτι όμως που θεωρείται απίθανο.
Για την αποθράσυνση της Τουρκίας είναι προσωπικά υπεύθυνος και ο ίδιος ο ΓΓ/ ΝΑΤΟ κ. Γενς Στόλτενμπεργκ με όλους αυτούς τους διαρκείς περιοδικούς λιβανωτούς προς αυτήν, ακόμα και όταν απειλούσε ένα άλλο μέλος της Συμμαχίας, την Ελλάδα.
Όταν το περασμένο καλοκαίρι η Άγκυρα μπλόκαρε το πρώτο στάδιο της διαδικασία ένταξης ο κ. Στόλτενμπεργκ έφθασε στο σημείο να δηλώσει ότι αντιλαμβάνεται τις θεμιτές ανησυχίες ασφαλείας της Τουρκίας και έτσι ζήτησε εμμέσως από Στοκχόλμη και Ελσίνκι να συμμορφωθούν με τις απαιτήσεις της Άγκυρας.
Αν και κάποιοι μιλούν για επικείμενη ολική ρήξη στις σχέσεις Τουρκίας – Δύσης εκτιμάται ότι ο Ερντογάν τεντώνει το σκοινί μέχρι εκεί που τον παίρνει και τον ωφελεί. Αργά η γρήγορα και αφού προσπαθήσει να κερδίσει όσο το δυνατόν περισσότερα από αυτό το ανελέητο παζάρι, στο τέλος και κατά την προσεχή Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους, που είναι μετά τις τουρκικές εκλογές της 14 Μαΐου θα συναινέσει παρουσιάζοντας εαυτόν ότι λύνει ένα πρόβλημα που ο ίδιος όμως έχει δημιουργήσει. Στο δε εσωτερικό θα αναγγείλει μία υπερήφανη νίκη απέναντι στην αλαζονική Ευρώπη και Αμερική.
Προς το παρόν η Άγκυρα επιδιώκει να δημιουργήσει το «μέτωπο» δηλώνοντας ότι μπορεί να μην δέχεται την ένταξη της Σουηδίας αλλά συναινεί με αυτήν της Φινλανδίας. Να πούμε ότι το Πρωτόκολλο που έχει επικυρωθεί από 28 μέχρι τώρα χώρες του ΝΑΤΟ δεν διαχωρίζει τις χώρες και για να συμβεί κάτι τέτοιο θα πρέπει να γίνει εξ αρχής διαδικασία με νέο Πρωτόκολλο. Επιπροσθέτως η Φινλανδία έχει δηλώσει ότι μαζί με την Σουηδία υποβλήθηκε το αίτημα και μαζί θα ενταχθούν.
Συμπερασματικά, θα λέγαμε ότι δεν διαφαίνεται τουλάχιστον στο επόμενο χρονικό διάστημα μία καθολική ρήξη της Τουρκίας με την Δύση και κυρίως με τις ΗΠΑ, ούτε έχουν φθάσει οι σχέσεις στα όρια τους όπως διατείνονται κάποιοι αναλυτές. Μπορεί η Αμερική και το ΝΑΤΟ να χρειάζονται την Τουρκία, αλλά η Τουρκία όσο και αν έχει πετύχει την στρατηγική της αυτονομία παραμένει σε μεγάλο βαθμό εξαρτώμενη από αυτή, τόσο σε θέματα εξοπλισμών όσο και σε θέματα οικονομίας. Όπως προαναφέρθηκε θα συνεχίζει την δισυπόστατη πολιτική και με την Δύση και με την Ανατολή, βασικό στοιχείο της στρατηγικής της.
Ο Ερντογάν δεν είναι ανορθολογικός «παίκτης» και θα δυσκολευόταν να αγνοήσει ένα σαφές και ισχυρό μήνυμα της Ουάσιγκτον που θα επεσήμανε εμφατικά τις συνέπειες που θα αντιμετώπιζε εάν επέλεγε την ρήξη. Όταν αναδιαμορφώνεται δομικά η Ευρωατλαντική ασφάλεια δεν υπάρχει ανοχή σε κανέναν «αναξιόπιστο» κατ’ όνομα σύμμαχο να ανατρέψει τους βασικούς αμερικανικούς σχεδιασμούς.
Πολλά βέβαια θα φανούν από την κρίσιμη επίσκεψη Μπλίνκεν στην Τουρκία (και Ελλάδα) το διήμερο 21-22 Φεβρουαρίου, αν τελικά πραγματοποιηθεί. Από πλευράς μας θα θέλαμε να τεθεί στην τουρκική ηγεσία και το θέμα της επιθετικότητας απέναντι στην Ελλάδα και ότι την ευθύνη μίας ενδεχόμενης στρατιωτικής εμπλοκής με οποιεσδήποτε καταστροφικές επιπτώσεις στην ασφάλεια και σταθερότητα στην περιοχή θα την έχει η ίδια η Τουρκία.
Τέλος κρίνεται σκόπιμο να τονίσουμε ότι η… «στρατηγική ψυχραιμία» (αδόκιμος όρος που χρησιμοποιήθηκε στο παρελθόν στην Ελλάδα από έναν Υπουργό Άμυνας), η οποία επιδείχθηκε μέχρις σήμερα από την Δύση απέναντι στην Τουρκία, στηρίζεται στην έωλη προσδοκία κάποιων κύκλων ότι η Τουρκία θα αλλάξει αν δημιουργούταν ένα πιο δυτικόφιλο καθεστώς.
Η στρατηγική και πολιτική κουλτούρα που έχει αναπτυχθεί και έχει εμποτίσει πολιτικό σύστημα και λαό δεν θα επιτρέψει στην Τουρκία να ξαναγυρίσει στο 2001, όπως δηλώνει ο Τούρκος Πρόεδρος, του οποίο το κύριο μέλημα είναι να μεθοδεύσει μία ακόμα νίκη που θα διαιωνίσει την εξουσία του. Με την ένταση που δημιουργεί θέλει να παρουσιαστεί ως ένας παγκόσμιος ηγέτης που μπορεί και χειραγωγεί Δύση και ΝΑΤΟ κάτι που σε μεγάλο βαθμό διεγείρει τον τουρκικό λαό, ακόμα και εκείνους που δεν είναι ψηφοφόροι του.
* Ο Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Λουκόπουλος είναι Γεωστρατηγικός Αναλυτής και Εκτελεστικός Διευθυντής στο «Παρατηρητήριο Ευρωμεσογειακής Ασφάλειας και Συνεργασίας»
