Του Νίκου Μελέτη
Η υπονόμευση της όποιας επίφασης νομιμοποίησης θέλησε να προσδώσει ο Ταγίπ Ερντογάν στη συμφωνία Τουρκίας - Σάρατζ, σε μεγάλο βαθμό έχει επιτευχθεί μετά την καταδίκη της συμφωνίας και από τη Σύνοδο Κορυφής της Ε.Ε., αλλά αυτό αντιμετωπίζει μόνο τη μία όψη του προβλήματος.
Ο Ταγίπ Ερντογάν έχει δείξει τόσο στην περίπτωση της Κύπρου, με την εισβολή στην Κυπριακή ΑΟΖ, όσο και στη Συρία, ότι μεθοδικά αρκείται να δημιουργεί «δικό» του δίκαιο και συμφωνίες, που αρκεί να θεωρούνται από τον ίδιο νόμιμες και σύμφωνες με το Διεθνές Δίκαιο, προκειμένου να τις επικαλείται για να υλοποιήσει την αναθεωρητική ατζέντα του.
Η Αθήνα πέτυχε μέσα στις δύο εβδομάδες από την υπογραφή του μνημονίου να κινητοποιήσει τον διεθνή παράγοντα και με όπλο τις δηλώσεις στήριξης και καταδίκης του μνημονίου από ΗΠΑ - Ρωσία - Ισραήλ - Αίγυπτο και την Ε.Ε. αναμένει και από τον ΟΗΕ, μετά την αποστολή των δύο επιστολών, κάποια, έστω και συμβολική, κίνηση που θα στιγματίσει την τουρκική κίνηση. Η πρώτη αντίδραση, πάντως, του εκπροσώπου του ΓΓ ήταν απογοητευτική, καθώς αναφέρθηκε σε «ημίκλειστη» θάλασσα, συστήνοντας διάλογο μεταξύ των πλευρών.
Βεβαίως, ο ΟΗΕ είναι εντελώς διαφορετικό φόρουμ από εκείνο της Ε.Ε. και δεν πρέπει να αναμένονται εκπλήξεις, καθώς ο ΓΓ δεν συνηθίζεται να απορρίπτει την κατάθεση μιας συμφωνίας στη Γενική Γραμματεία του Οργανισμού ούτε τη δημοσίευσή της στην DOALOS, εφόσον αφορά θαλάσσιες ζώνες. Αλλά και το ΣΑ του ΟΗΕ, με δεδομένους τους συσχετισμούς που υπάρχουν μεταξύ των μονίμων μελών του, είναι απίθανο να εκδώσει απόφαση και στην καλύτερη περίπτωση θα μπορούσε να υπάρξει δήλωση που θα συνιστούσε αυτοσυγκράτηση.
Ασπίδα
Όλες αυτές οι κινήσεις συνθέτουν μια διπλωματική ασπίδα για τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα, που δεν είναι όμως από μόνη της αρκετή για να αποκρούσει έναν μεθοδικό και ασταμάτητο Ταγίπ Ερντογάν.
Η Τουρκία ήδη με απειλητικούς τόνους δηλώνει ότι πλέον η οποιαδήποτε δραστηριότητα στην περιοχή που καλύπτει η «οριοθέτηση» θαλασσίων ζωνών με τη Λιβύη, απαιτεί τη δική της άδεια. Αυτή η περιοχή φυσικά αποτελεί μέρος της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, όπου βάσει ελληνικών NAVTEX κάθε χρόνο γίνονται πολλές έρευνες επιστημονικές, υδρογραφικές, αλλά και για την προετοιμασία βύθισης καλωδίων. Ολα αυτά θα μπορούσαν να δώσουν αφορμή για δημιουργία σοβαρών εντάσεων, εφόσον η Τουρκία επιμείνει σε έμπρακτη εφαρμογή τετελεσμένων. Και υπάρχει φυσικά και το δεύτερο σκέλος, που είναι η αποστολή στην περιοχή τουρκικών σκαφών.
Έτσι το ερώτημα πλέον είναι το πώς θα αντιδράσει ο Ερντογάν, αν θα κάνει το επόμενο βήμα τώρα, στέλνοντας ερευνητικό στην «οριοθετημένη» περιοχή, ή αν θα επιλέξει να κατοχυρώσει τα «κεκτημένα» που θεωρεί ότι προκύπτουν από το μνημόνιο που υπέγραψε με τον Φ. Σάρατζ και να μεθοδεύσει τις επόμενες κινήσεις.
Παρά τις απειλές που εκτοξεύει ο κ. Ερντογάν, το πιθανότερο είναι να μη θελήσει να ρισκάρει μια σύγκρουση με τη διεθνή κοινότητα και την αντιπαράθεση με την Ελλάδα, στέλνοντας άμεσα στην περιοχή ερευνητικό σκάφος, καθώς η αντίδραση που θα προκαλούσε θα έθετε υπό αμφισβήτηση αυτό που θεωρεί κέρδος για τη χώρα του, το μνημόνιο με τον Σάρατζ.
Όμως και για λόγους προσωπικού... πρεστίζ και για λόγους που έχουν σχέση με την εσωτερική κατάσταση στη χώρα του, ο κ. Ερντογάν θα επιχειρήσει να συντηρήσει «θερμό» το μέτωπο στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, κρατώντας με κάθε τρόπο σε διαρκή επιφυλακή και ετοιμότητα την Ελλάδα.
Ακόμη είναι πρόωρο να διαπιστωθεί εάν ο Τούρκος ηγέτης θα επιδιώξει, μόλις περάσει το πρώτο κύμα αντιδράσεων, να υποχρεώσει την Ελλάδα σε διαπραγματεύσεις έχοντας ισχυροποιημένη διαπραγματευτική θέση ή θα επιλέξει τη διατήρηση και διεύρυνση των «κεκτημένων» από το μνημόνιο αυτό.
Η Αθήνα δεν έχει άλλη επιλογή από το να προετοιμασθεί για όλα τα ενδεχόμενα. Και στο πλαίσιο αυτό, προετοιμασία θα πρέπει να υπάρξει και για το ενδεχόμενο να οδηγηθεί η κρίση αυτή σε διαδικασία επίλυσης μέσω των μεθόδων τις οποίες προβλέπει ο Καταστατικός Χάρτης του ΟΗΕ, όπως είναι η διαπραγμάτευση, μεσολάβηση και τελικά η παραπομπή σε δικαστικό θεσμό, που είναι το ΔΔ της Χάγης. Μια διαδικασία που δεν είναι καθόλου εύκολη και απλή, κυρίως για το πλαίσιο και το υπό ποιες συνθήκες θα συνταχθεί (εάν καταλήξουν σε συμφωνία οι δύο πλευρές) το συνυποσχετικό, τόσο για το αντικείμενο της παραπομπής, όσο για το εφαρμοστέο δίκαιο αλλά και τα συναφή ζητήματα που θα προκύψουν στη διαπραγμάτευση.
Αντεπίθεση
Συγχρόνως πρέπει να εξετασθούν συγκεκριμένες κινήσεις που θα δημιουργούν «νόμιμα» τετελεσμένα στην Ανατολική Μεσόγειο, έναντι των οποίων θα βρεθεί αντιμέτωπη η Τουρκία, όπως είναι η έναρξη των διαδικασιών για συμφωνία οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών μεταξύ της Ελλάδας και της Κύπρου, η επίσπευση αδειοδότησης των δύο Οικοπέδων στο νότιο μέρος της Ανατολικής Κρήτης και το κλείσιμο των Κόλπων για τη δημιουργία νέων γραμμών Βάσης για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών της χώρας, με την ταυτόχρονη υπενθύμιση του δικαιώματος επέκτασης των χωρικών υδάτων έως τα 12 ν.μ.
Επίσης, θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στις κινήσεις της Τρίπολης, καθώς όπως έδειξε με τις αναρτήσεις του στην ιστοσελίδα του τουρκικού ΥΠΕΞ ο γενικός διευθυντής του υπουργείου πρέσβης Σ. Ερτσιγιές, η Άγκυρα θεωρεί ότι η Λιβύη μπορεί να κινηθεί προς Βορρά βάσει των «αρχών» που ακολούθησε το μνημόνιο και έτσι να επικαλύψει μεγάλο μέρος της ελληνικής υφαλοκρηπίδας νότια της Κρήτης, εκεί που έχουν ήδη χαραχθεί από την Ελλάδα, Οικόπεδα για έρευνες.
Εξάλλου είναι πάγια αρχή στη διπλωματία αλλά και στην καθημερινότητα: αντί να δίνεις μάχες για την ανατροπή εις βάρος σου τετελεσμένων, άσε τον αντίπαλο να προσπαθεί να ανατρέψει τα δικά σου.
*Αναδημοσίευση από τον Φιλελεύθερο της Παρασκευής
