Του Κων/νου Θ. Λαμπρόπουλου *
Η Ελληνική Εθνική Επανάσταση το 1821ως ιστορικό γεγονός-ορόσημο με διεθνείς προεκτάσεις, αποτελεί ένα παλίμψηστο (περγαμηνή)όπου το κάθε υπόστρωμα αναδεικνύει μια πληθώρα στρατηγημάτων, πολεμικών τακτικών, πολιτικών διεργασιών, οικονομικών πτυχών και ψυχολογικών παραγόντων που επέδρασαν καταλυτικά στην ευόδωση του Αγώνα της Εθνικής Ανεξαρτησίας, γεγονός που συνίστατο στην απελευθέρωση ολόκληρου του υπόδουλου Ελληνισμού και των πατρογονικών εστιών του, ήτοι των εδαφών της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.
Η τελεσφόρος διεξαγωγή –έστω και τμηματική και ανολοκλήρωτη- του Αγώνα της Εθνικής Παλιγγενεσίας ήρθε ως αποτέλεσμα καθοριστικών παραγόντων -που δεν απαντώνται στην πλειάδα των πρότερων απελευθερωτικών αποπειρών του Ελληνικού Έθνους που λάμβαναν χώρα αδιαλείπτως από την Άλωση της Κωνσταντινούπολης και εντεύθεν.
Ανατρέχοντας σ'' αυτούς τους καθοριστικούς παράγοντες δύναται αφενός να εξαχθούν πολύτιμα συμπεράσματα για τα αίτια της επιτυχούς (έστω και αν δεν ολοκλήρωσε τον αρχικό στόχο) έκβασης της Επανάστασης του 21 και αφετέρου να αποπειραθεί η ανάδειξη των διδαγμάτων που απορρέουν από την Εθνική Παλιγγενεσία ,τα οποία καθίστανται επίκαιρα και συνεπώς οδηγός για το μέλλον του ελληνικού κράτους.
Η Ελληνική Επανάσταση το 1821 πέτυχε καθώς υπήρξε η σφριγηλή δημογραφική εξάπλωση του έθνους, η πνευματική προετοιμασία και ωρίμανση του υπόδουλου γένους και η πάνδημη αφοσίωση στον εθνικό στόχο, αποτέλεσμα των άοκνων προετοιμασιών της Φιλικής Εταιρείας, γεγονός που συνοψίζεται στην φράση «Ελευθερία ή Θάνατος» παραπέμποντας στην στρατηγική κουλτούρα της επιβίωσης ως μοναδική στρατηγική επιλογή ενός ελεύθερου και ανεξάρτητου έθνους και κατ' επέκταση ενός ανεξάρτητου κράτους.
Αν και ο παραλληλισμός και η σύγκριση με την σημερινή κατάσταση φαντάζει κάπως αδόκιμος, καθώς είναι τελείως διαφορετικές οι συνθήκες και η στρατηγική κουλτούρα ενός συλλογικού υποκειμένου (έθνος)όταν διεξάγει απελευθερωτικό αγώνα επιβίωσης με την στρατηγική κουλτούρα ενός συλλογικού υποκειμένου (έθνους- κράτους) βρισκόμενο εν καιρώ ειρήνης, εντούτοις το σύγχρονο ελληνικό κράτος σε καθεστώς δημογραφικής απίσχνανσης, αντιμετωπίζει μία παραδοσιακή απειλή ασφάλειας εξ Ανατολών-την νέο-οθωμανική Τουρκία, ενώ αποτελεί ταυτόχρονα τον αποδέκτη πολλαπλών απειλών ασύμμετρης υφής, στο λυκαυγές της τρίτης δεκαετίας του 21ου αιώνα.
Υπ' αυτό το πλαίσιο, το ελληνικό κράτος παρουσιάζει έντονα συμπτώματα παρακμής και αποδρομής σε στρατηγικό επίπεδο, καθώς απουσιάζει αφενός η εγρήγορση που κινεί ένα συλλογικό υποκείμενο προς τα εμπρός, αφετέρου η διεκδικητική διάθεση για τα εθνικά δίκαια, ενώ η κυριαρχούσα στρατηγική κουλτούρα προσιδιάζει σε μικρό κρατίδιο το οποίο εναποθέτει τις ελπίδες του για επιβίωση στις Μεγάλες Δυνάμεις.
Θα πρέπει λοιπόν να τεθεί ένα εθνικό σχέδιο ανάτασης και επανεκκίνησης του Ελληνισμού,εστιάζοντας στην επίλυση της δημογραφικής «Δαμοκλείου Σπάθης» που επικρέμεται και απειλεί την μελλοντική του ύπαρξη του έθνους συνεπώς και του κράτους, επενδύοντας παράλληλα στην γνώση και εμπέδωση της αναλλοίωτης αξίας και συμβολής του ελληνικού παραδείγματος στην παγκόσμια ιστορία και στον παγκόσμιο πολιτισμό μέσω της παιδείας της αριστείας, των εθνικών και παναθρώπινων προταγμάτων.
Ακολούθως το ελληνικό κράτος θα πρέπει να κινηθεί στην λογική της συσσώρευσης ισχύος τόσο της «σκληρής» όσο και της «ήπιας», εκμεταλλευόμενο την αξία του ανθρώπινου δυναμικού του και του τεράστιου παγκόσμιου brand που φέρει.
Ένα επιπρόσθετο δίδαγμα που προκύπτει από την Ελληνική Επανάσταση αφορά την στοχοθεσία και στοχοπροσήλωση στο εθνικό επίπεδο. Οι υπόδουλοι Έλληνες γνώριζαν το διακύβευμα ,έδωσαν τα πάντα για την επίτευξη του εθνικού στόχου, ενωμένοι και αποφασισμένοι. Όταν παρέκκλιναν του στόχου εξαιτίας των εσωτερικών διχασμών μετά τα δύο πρώτα επιτυχή χρόνια, η Επανάσταση κινδύνευσε με ολοκληρωτική αποτυχία.
Στο σύγχρονο ελληνικό κράτος απουσιάζει ο στρατηγικός σχεδιασμός, ενώ δεν υπάρχει καν η ιεράρχηση των εθνικών συμφερόντων γεγονός ανήκουστο για ένα κράτος που συγκαταλέγεται μεταξύ των κομβικών κρατών σε περιφερειακό επίπεδο. Παράλληλα στην χώρα ευδοκιμεί μια κουλτούρα διχασμού κυρίως στο πλαίσιο των ελίτ που αποπροσανατολίζει δημιουργώντας συνθήκες υιοθέτησης ανερμάτιστων πολιτικών.
Κυρίως όμως ελάχιστες μειοψηφίες εμφορούμενες από ιδεοληψίες στερεότυπα και εθνομηδενιστικές αντιλήψεις λειτουργούν ως «Δούρειος Ίππος» στην εθνική προσπάθεια, αποσταθεροποιώντας την εσωτερική συνοχή, εκπέμποντας τοιουτοτρόπως μηνύματα αδυναμίας και φθίνουσας δυναμικής σε περιφερειακούς ανταγωνιστές.
Θα πρέπει συνεπώς η χώρα να αποκτήσει επιτέλους σύγχρονες θεσμικές δομές εθνικής ασφάλειας (NationalSecurityStructures) που θα απαντούν στις σύγχρονες πολυδιάστατες προκλήσεις και απειλές, με την ενθάρρυνση, την συναίνεση και την νομιμοποίηση τόσο των πολιτικών στρατιωτικών και οικονομικών ελίτ όσο και του ελληνικού λαού στο σύνολό του. Παράλληλα οι φορείς του εθνομηδενισμού θα πρέπει να απομονωθούν πολιτικά στο πλαίσιο μιας κοινωνίας της γνώσης του δικαίου και της ανάδειξης των ποιοτικών πλεονεκτημάτων της.
Μία από τις πιο σημαντικές πτυχές της Επανάστασης του 1821 που πρέπει να αποτελέσει φάρο για το παρόν και το μέλλον της ελληνικής στρατηγικής αποτροπής έναντι της αναθεωρητικής Τουρκίας έγκειται στην αντιμετώπιση της ασυμμετρίας ισχύος μεταξύ των εμπλεκομένων πλευρών, ήτοι του υπόδουλου γένους και της αχανούς Οθωμανικής αυτοκρατορίας που εκτεινόταν ως τον Περσικό Κόλπο.
Οι Έλληνες εκτός από απαράμιλλο ηρωισμό, σθένος, καρτερία και επιμονή, κατέβαλλαν τον πολυπληθέστερο και τεχνολογικά αρτιότερο αντίπαλό τους εξαιτίας συγκεκριμένων παραγόντων, ήτοι αφενός του ορθού στρατηγικού σχεδιασμού χτυπώντας τα νευραλγικά σημεία της οθωμανικής διοίκησης, της υιοθέτησης ασύμμετρων επιχειρησιακών τακτικών σε ξηρά και θάλασσα, αφαιρώντας τα τακτικά πλεονεκτήματα του τακτικού τουρκικού στρατού και ναυτικού, αφετέρου στην εξαίρετη και αδιάκοπη διπλωματική δράση που απέτρεψε την απομόνωση και την οριστική καταδίκη της Επανάστασης. Παράλληλα η ευνοϊκή διεθνής συγκυρία και η εσωτερική αποδιοργάνωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας υπήρξαν καθοριστικοί παράγοντες ευόδωσης της Επανάστασης.
Πιο συγκεκριμένα τον ορθό στρατηγικό σχεδιασμό τόσο σε επιτελικό όσο και σε τακτικό επίπεδο εξασφάλισε η στρατιωτική ιδιοφυΐα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, ο οποίος εξαρχής στόχευσε το κέντρο βάρους της οθωμανικής διοίκησης στην Πελοπόννησο την Τριπολιτσά. Σε τακτικό επίπεδο τόσο εναντίον των τεράστιων στρατιών του Δράμαλη και του Ιμπραήμ εφήρμοσε τις επιχειρησιακές αρχές του Φάβιου Μάξιμου που στην τότε εκδοχή τους τις εφήρμοσε ο Ρώσος Στρατηγός Κουτούζωφ έναντι του Ναπολέοντα.
Παράλληλα η αναπτυγμένη ελληνική ναυτοσύνη προεξαρχόντων των ηγητόρων Μιαούλη Κανάρη κατάφερε μέσω ασύμμετρων πληγμάτων να περιορίσει σημαντικά την δράση του τουρκικού στόλου, ενώ η άοκνη διπλωματική προσπάθεια του Ιωάννη Καποδίστρια από την θέση του Υπουργού Εξωτερικών του Τσάρου πέτυχε τη διεθνή νομιμοποίηση του ελληνικού κράτους, εκμεταλλευόμενος με υποδειγματικό τρόπο τις συγκυρίες, τις περιστάσεις, τα αντικρουόμενα συμφέροντα και ανατρέποντας με επιτυχείς ελιγμούς προηγούμενες δυσμενείς αποφάσεις.
Ταυτόχρονα η ευνοϊκή διεθνής συγκυρία, η οποία συνίσταται στην αποτροπή εκ μέρους των Μεγάλων Δυνάμεων της ισχυροποίησης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας υπό τον Ιμπραήμ και τον Μωχάμετ Άλυ και την αλλαγή των ισορροπιών στην Ανατολική Μεσόγειο οδήγησε στην Ναυμαχία του Ναυαρίνου. Παράλληλα η εσωτερική αποδιοργάνωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και η εμπλοκή σε πολλαπλά μέτωπα στέρησε από τον Σουλτάνο την μεταφορά μεγάλων σουλτανικών δυνάμεων για την κατάπνιξη της Επανάστασης ειδικά τον πρώτο χρόνο του Πολέμου.
Ποια πολύτιμα διδάγματα μπορούν να εξαχθούν από τα ανωτέρω;
1) Η Εθνική Στρατηγική με έμφαση στην Αποτροπή θα πρέπει να στοχεύει στο πλαίσιο της τιμωρίας (punishment) τα κέντρα διοίκησης και ελέγχου των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων επενδύοντας στην λογική ενός συντριπτικού πλήγματος ενισχύοντας την αξιοπιστία της.
2) Η Ελλάδα στο πλαίσιο της σύγχρονης Αποτροπής επιβάλλεται να επενδύσει τόσο στην εσωτερική εξισορρόπηση (Ίσχυρές Ένοπλες Δυνάμεις) όσο και στην ταυτόχρονη εξωτερική εξισορρόπηση (Σύναψη νέων και εμβάθυνση παλαιών Συμμαχιών) για την αντιμετώπιση της τουρκικής απειλής. Ειδικά ως προς την εσωτερική εξισορρόπηση επιβάλλεται να επενδύσει στην απόκτηση ασύμμετρου πλεονεκτήματος έναντι των τουρκικών ΕΔ και στα 5 πολεμικά πεδία (Ξηρά Θάλασσα Αέρας Διάστημα Κυβερνοχώρος) δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην θαλάσσια ισχύ και στον Κυβερνοχώρο.
3) Η Ελληνική Διπλωματία στο πλαίσιο της ανέλιξης της χώρας στον διεθνή καταμερισμό ισχύος οφείλει να κινείται στην κατεύθυνση δημιουργίας προϋποθέσεων διπλωματικής νίκης και όχι βέλτιστης διαχείρισης διπλωματικών ηττών. Το έργο της καθίσταται ολοένα και πιο σημαντικό στον 21ο αιώνα καθώς μια πλειάδα νεότευκτων πεδίων και εργαλείων προστίθενται στην φαρέτρα του «οπλοστασίου» της.
4) Η δημιουργία νέων θεσμικών δομών Εθνικής Ασφάλειας οφείλει να επενδύσει στην εξέταση των διεθνών και περιφερειακών συνθηκών, στην ανάλυση και εκτίμηση κινδύνων και απειλών αξιοποιώντας την έγκαιρη ανάγνωση του διεθνούς και περιφερειακού περιβάλλοντος για ανάληψη πρωτοβουλιών ενίσχυσης της χώρας στην διεθνή κονίστρα.
Σχεδόν δύο αιώνες μετά την μεγαλειώδη Εθνική Επανάσταση το 1821, το ελληνικό έθνος και κατ'' επέκταση το ελληνικό κράτος βρίσκεται στην κρισιμότερη φάση της σύγχρονης ιστορίας του. Σ έναν διαρκώς μεταβαλλόμενο κόσμο επιβάλλεται να θέσει τις προϋποθέσεις ανάδειξης των συγκριτικών του πλεονεκτημάτων και να αποτελέσει πόλο έλξης για τις νεώτερες και τις μελλοντικές γενεές όπως το οραματίστηκαν οι ένδοξοι πρόγονοί μας το 1821.
Τα διδάγματα της Επανάστασης του 1821 παραμένουν πιο επίκαιρα σήμερα από ποτέ. Η φράση του Εθνικού μας Ποιητή Κωστή Παλαμά συνοψίζει πάντα το εθνικό χρέος των Ελλήνων: «Μεθύστε με τ' αθάνατο κρασί του 21».
* Ο Κων/νος Λαμπρόπουλος είναι Ιστορικός και Στρατηγικός Αναλυτής, Εταίρος του Κέντρου Μελετών Ασφάλειας της Γενεύης.
