Σε μια προσπάθεια συντήρησης του κλίματος και αποφυγής θεμάτων που θα μπορούσαν να οδηγήσουν τις συνομιλίες σε αδιέξοδο και σε εντάσεις, η συνάντηση των αντιπροσωπειών Ελλάδας και Τουρκίας τη Δευτέρα στην Άγκυρα περιορίσθηκε απλώς στο «φρεσκάρισμα» των ήδη συμφωνηθέντων από το 2011 Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης.
Στόχος ήταν να τηρηθεί το πλαίσιο που έθεσαν οι Κυρ. Μητσοτάκης και Τ. Ερντογάν, για διαδικασία σε τρεις άξονες - θετική ατζέντα, πολιτικός διάλογος και ΜΟΕ, ώστε να προετοιμασθεί το έδαφος για τη Συνάντηση Κορυφής στο πλαίσιο του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας το οποίο για λόγους πρακτικούς και οργανωτικούς θα συνεδριάσει τελικά στην Αθήνα στις 7 Δεκεμβρίου.
Όπως στον Πολιτικό Διάλογο έτσι και στη συζήτηση για τα ΜΟΕ, οι δυο πλευρές απέφυγαν να ανοίξουν τώρα θέματα στα οποία υπάρχει σαφής απόσταση και είναι θέματα που μπορούσαν να διαταράξουν το κλίμα, ενόψει του ΑΣΣ. Στόχος της Αθήνας είναι η διατήρηση του ήπιου κλίματος στις Ελληνοτουρκικές σχέσεις και είναι σημαντικό ότι μετά από ένα μεγάλο διάστημα αποκαθίστανται και οι επαφές σε στρατιωτικό επίπεδο σε μια περίοδο που η Ελλάδα θα ήθελε να παραταθεί όσο το δυνατόν αυτή η αναστολή επιθετικών δραστηριοτήτων στο Αιγαίο που ξεκίνησε τον περασμένο Φεβρουάριο.
Οι συνομιλίες για τα ΜΟΕ είχαν διακοπεί το 2020 λόγω της έντασης που είχε δημιουργήσει η Τουρκία με το Oruc Reis και με τις συνεχιζόμενες παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου και υπερπτήσεις σε ελληνικά νησιά.
Οι δυο αντιπροσωπείες με επικεφαλής τον πρέσβη Χ. Λαλάκο και τον υφυπουργό εξωτερικών Μ. Ακσαπάρ ουσιαστικά ανέσυραν τον κατάλογο των ΜΟΕ που έχουν ήδη συμφωνηθεί εδώ και περισσότερο από μια δεκαετία (ο κατάλογος οριστικοποιήθηκε το 2011) και συμφώνησαν να δημιουργήσουν μια λίστα από αυτά, τα οποία αφού λάβουν την έγκριση των Υπουργών Άμυνας θα ανακοινωθούν στο ΑΣΣ και θα τεθούν σε εφαρμογή.
Η λίστα του 2011 περιλαμβάνει κυρίως χαμηλής πολιτικής ΜΟΕ τα οποία αποσκοπούν στη βελτίωση της επικοινωνίας μεταξύ των Ενόπλων Δυνάμεων των δυο χωρών, αλλά πιο σημαντικό θα μπορούσε να θεωρηθεί αυτό της εγκατάστασης «κόκκινης γραμμής» μεταξύ των δυο αεροπορικών στρατηγείων της Λάρισας και του Εσκι Σεχίρ.
Η «κόκκινη γραμμή» είχε αποφασισθεί από το 2007 και στόχο έχει να λειτουργεί αποτρεπτικά για τη μετατροπή ενός τυχαίου περιστατικού σε στρατιωτικό επεισόδιο. Μεταξύ των άλλων ΜΟΕ που θα δρομολογηθούν είναι μια μεγάλη γκάμα από τη διεξαγωγή αθλητικών εκδηλώσεων ή αγώνων ομάδων των Σωμάτων των Ενόπλων Δυνάμεων των δυο χωρών, ανταλλαγές επισκέψεων αξιωματικών, ανταλλαγές επισκέψεων διοικητών μονάδων των παραμεθορίων περιοχών κ.α.
Η συζήτηση για ΜΟΕ ήταν πάντοτε φορτισμένη αρνητικά. Στη διάθεση των δυο χωρών υπάρχουν τα δυο σημαντικά κείμενα του 1988, το Μνημόνιο Παπούλια - Γιλμάζ και οι «Κατευθυντήριες γραμμές για αποφυγή ατυχημάτων η επεισοδίων στον διεθνή εναέριο χώρο και στα διεθνή ύδατα». Και φυσικά ένας κατάλογος 29 λιγότερο πολιτικά φορτισμένων ΜΟΕ, τα οποία δεν έχουν εφαρμοσθεί.
Η προσπάθεια της Τουρκίας παγίως ήταν μέσα από τη συζήτηση για τα ΜΟΕ να επιβάλει τη συζήτηση και θεμάτων που αφορούν τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας, ενώ και οι προσπάθειες ξένων μεσολαβητών (όπως του τοτε γ.γ. του ΝΑΤΟ Χ.Σολάνα) εστιάζονταν στην υιοθέτηση ΜΟΕ τα οποία είχαν στόχο τον περιορισμό του κινδύνου στρατιωτικού επεισοδίου στο Αιγαίο, με την ουσιαστική νομιμοποίηση όμως των τουρκικών αμφισβητήσεων και όχι τη διακοπή των παράνομων δραστηριοτήτων της Τουρκίας στο Αιγαίο.
Μεγάλο θέμα αποτελούσε πάντοτε το θέμα της αναγνώρισης και αναχαίτισης τουρκικών αεροσκαφών που παραβίαζαν τον ελληνικό εναέριο χώρο ή προέβαιναν σε παραβάσεις των κανόνων εναέριας κυκλοφορίας εντός του FIR Αθηνών. Οι προτάσεις αφορούσαν το σύστημα IFF ηλεκτρονικής αναγνώρισης των τουρκικών αεροσκαφών ως φίλιων, ώστε να μην γίνεται η αναγνώριση / αναχαίτιση τους, κάτι που ουσιαστικά στερούσε την Ελλάδα από το δικαίωμα άμυνας εντός του εναέριου χώρου της και πάνω μάλιστα από το έδαφος της.
Επίσης, οι προτάσεις για αφοπλισμό των αεροσκαφών που πετούν στο Αιγαίο στη διάρκεια ασκήσεων επίσης οδηγούσε σε ουσιαστική παραίτηση από τη στοιχειώδη εξάσκηση των πληρωμάτων σε ρεαλιστικές συνθήκες με ότι θα σήμαινε αυτό για το αξιόμαχο της Ελληνικής Αεροπορίας. Επίσης, η πρόταση για περιορισμό των ασκήσεων στο Αιγαίο σε διάρκεια και έκταση, ήταν αρνητικό για τη χώρα μας που δεν έχει στη διάθεσή της άλλο ζωτικό χώρο για την εξάσκηση των Ενόπλων Δυνάμεών της ώστε να ρεαλιστικό πεδίο άμυνας όπως είναι το Αιγαίο, ενώ αντιθέτως η Τουρκία διαθέτει και γεωγραφικό βάθος για να εξασκεί τις δυνάμεις της.
Η λογική της Τουρκίας και των μεσολαβητών ήταν να εξασφαλισθεί ουσιαστικά ότι η Τουρκία θα μπορεί να συνεχίσει και εμπράκτως να αμφισβητεί την ελληνική κυριαρχία και τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα, χωρίς να διακινδυνεύει ένα θερμό επεισόδιο.
Μετά τον Φεβρουάριο και το κλίμα προσέγγισης μεταξύ των δυο χωρών, είναι σημαντικό ότι έχει μηδενιστεί η παράνομη δραστηριότητα στο Αιγαίο και ότι υπήρξε σημαντική παράταση του Μορατόριουμ κάτι που είναι χρήσιμο και για τις δυο χώρες. Και αυτό αποδεικνύει ότι η μη ένταση και η αποφυγή εντάσεων στο Αιγαίο, δεν εξαρτάται μόνο από την υιοθέτηση όλο και περισσότερων ΜΟΕ, αλλά από τις πολιτικές επιλογές της τουρκικής ηγεσίας και την εγκατάλειψη των διεκδικήσεων της εναντίον της χώρας μας.
