Του Νίκου Μελέτη
Μια οικονομία και μια πολιτική στρατηγική, βασισμένη στις θηριώδεις δημόσιες επενδύσεις, στον φθηνό δανεισμό και στην στήριξη των εγχώριων κατασκευαστικών κολοσσών, αποτέλεσε το βασικότερο όχημα του Ταγίπ Ερντογάν, για να προσφέρει ένα «οικονομικό θαύμα» στους πολίτες του.
Φαραωνικού χαρακτήρα τα Megaproject, που υλοποιούνται στην Τουρκία, επιχειρούν να καλλιεργήσουν τον μύθο του «αναμορφωτή» της σύγχρονης Τουρκίας, προσφέρουν χιλιάδες θέσεις εργασίας και δημιουργούν μια νέα οικονομική -επιχειρηματική ελίτ και αποτελούν βασικό κεφάλαιο της πολιτικής του Ερντογάν.
Εξάλλου η οικονομία αποτέλεσε το μεγάλο ατού του τούρκου ηγέτη στα 16 χρόνια που το κόμμα του κυβερνά την Τουρκία. Την οποία παρέλαβε ακόμη στα «δόντια» του ΔΝΤ, την οδήγησε σε πρωτοφανείς ρυθμούς ανάπτυξης, αλλά τώρα βρίσκεται και πάλι σε κρίση, με την λίρα να καταρρέει, το χρέος των τουρκικών επιχειρήσεων να έχει κτυπήσει κόκκινο σε δυσθεώρητα ύψη και το ΔΝΤ να προειδοποιεί…
Τα Megaprojects του Ταγιπ Ερντογάν, όπως το νέο αεροδρόμιο, το μεγαλύτερο στον κόσμο, που σύμφωνα με πληροφορίες μάλιστα θα φέρει και το όνομά του αλλά και το Κανάλι της Κωνσταντινούπολης που θα διανοιχθεί παράλληλα από τον Βόσπορο, στην Ευρωπαϊκή πλευρά της Τουρκίας και θα συνδέει την Μαύρη Θάλασσα με την Θάλασσα του Μαρμαρά.
Ο κ. Ερντογάν μάλιστα υπόσχεται ως άλλος Σουλτάνος, ότι η τεράστια έκταση του υπάρχοντος αεροδρομίου «Ατατούρκ» θα μετατραπεί σε «Κήπο του Λαού», μόλις σταματήσει να λειτουργεί και υποσχέθηκε ακόμη ότι τέτοιοι «κήποι του Λαού» θα κατασκευασθούν σε όλες τις μεγάλες πόλεις της Τουρκίας.
Το αεροδρόμιο είναι ένα έργο προϋπολογισμού σχεδόν 12 δισεκατομμυρίων δολαρίων και βρίσκεται στην κορυφή του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων και έργων του Ερντογάν που περιλαμβάνει την κατασκευή γεφυρών, αυτοκινητοδρόμων, νοσοκομείων.
Τα μεγάλα έργα όχι μόνο προσέφεραν χιλιάδες θέσεις εργασίας τα τελευταία χρόνια αλλά γιγάντωσαν τις τουρκικές κατασκευαστικές εταιρίες τροφοδοτώντας έτσι τους δείκτες ανάπτυξης.
Και ωφελημένοι φυσικά ήταν οι φιλικά προσκείμενοι προς το ΑΚΡ και προσωπικά στον ίδιο τον Ερντογάν τούρκοι επιχειρηματίες.
Η εταιρία που διαχειρίζεται το νέο αεροδρόμιο IGA ανήκει σε ένα κονσόρτσιουμ πέντε εταιριών με στενούς δεσμούς με τον Ερντογάν: Cengiz Insaat, Kolin, Mapa, Kalyon and Limak.
Μερικές από αυτές τρέχουν τα μεγαλύτερα έργα που είναι υπό κατασκευή σήμερα στην Τουρκία. Η Cengiz,η Limak και η Kolin έχουν αναλάβει την κατασκευή του αυτοκινητοδρόμου κόστους 2,3 δισ. δολαρίων που θα παρακάμπτει την Κωνσταντινούπολη και θα συνδέει το νέο αεροδρόμιο με την τρίτη Γέφυρα του Βοσπόρου. Ο Mehmet Cengiz, ιδιοκτήτης της Cengiz Insaat είναι στενός φίλος της οικογένειας Ερντογάν και σύμφωνα με τον τουρκικό Τύπο, είχε καλύψει και τα έξοδα σπουδών των δυο θυγατέρων του στις ΗΠΑ.
Ο Βόσπορος είναι από τις πιο πολυσύχναστες θαλάσσιες διαδρομές και ο κίνδυνος ατυχήματος είναι πάντοτε μεγάλος απειλώντας με τεράστια καταστροφή την πιο μεγάλη πόλη της Τουρκίας. Ο κ. Ερντογάν ελπίζει ότι με την κατασκευή του νέου καναλιού θα «σπρώξει» την ναυτιλία μακριά από τον Βόσπορο. Ένα κανάλι μήκους 42 χιλιομέτρων, με δυνατότητα διέλευσης 160 πλοίων την ημέρα …
Εκτός των άλλων προβλημάτων που προκαλεί το έργο αυτό, στην αλλαγή χρήσης, αλλά και της αξίας γης σε ένα ήδη πυκνοκατοικημένο σημείο όπως η έξοδος του καναλιού στο Kucukcekmece θα θέσει μια ακόμη πρόκληση: η Κωνσταντινούπολη 15 εκατομμύρια πληθυσμό και προσελκύει 300 χιλιάδες κάθε χρόνο. Με τόσα έργα για τα επόμενα χρόνια, το άνοιγμα νέων θέσεων εργασίας θα προσελκύσει κι άλλους πολίτες από την «επαρχία» δημιουργώντας μια δύσκολα διαχειρίσιμη κατάσταση.
Η Τουρκία σχεδιάζει να επενδύσει 325 δις δολάρια σε επενδύσεις, αλλά αυτό το σχέδιο πιθανότατα δεν θα βρίσκει τόσο εύκολα επενδυτές και χρηματοδότες.
Όμως η απειλή στον κρίσιμο αυτό τομέα για την τουρκική οικονομία είναι ο θηριώδης εξωτερικός δανεισμός των επιχειρήσεων που φθάνει τα 227 δισεκατομμύρια δολάρια, με την εξυπηρέτηση του να γίνεται δυσβάστακτη λόγω της κατάρρευσης της αξίας της λίρας.
Οι ιδιοκτήτες του νέου αεροδρομίου αναζητούν νέο δανεισμό 1δισ. ευρώ για την ολοκλήρωση της πρώτης φάσης του έργου ,ώστε να μπορέσει να ανταποκριθεί στις δημόσιες εξαγγελίες Ερντογάν ότι τον Οκτώβριο θα αρχίσει να λειτουργεί το νέο Αεροδρόμιο που θα εξυπηρετεί σε πρώτη φάση 90 εκατομμύρια επιβάτες τον χρόνο, με στόχο σε μια πενταετία να φθάσει στον αριθμό ρεκόρ των 150 εκατομμυρίων επιβατών.
Δυο πολύ μεγάλοι όμιλοι Yildiz και Dogus, έχουν αρχίσει συνομιλίες για αναδιάρθρωση του χρέους τους που φθάνει τα 9 δισ. δολάρια.
Το εταιρικό χρέος φθάνει σχεδόν το 70% του ΑΕΠ και αποτελεί πλέον πολύ σοβαρό πρόβλημα.
Για επενδύσεις σε υποδομές, όπως αυτοκινητόδρομοι, γέφυρες, νοσοκομεία, μπορεί να είναι σχετικά ευκολότερο η εξεύρεση επενδύσεων, όμως αυτό θα είναι εξαιρετικά δύσκολο για έργα όπως το κανάλι της Κωνσταντινούπολης. Ο κ. Ερντογάν δεν έχει τρόπο να απαγορεύσει στην διεθνή ναυτιλία να χρησιμοποιεί τον Βόσπορο, που η διέλευση είναι δωρεάν και στηρίζεται στην Συνθήκη του Μοντρέ, ούτε θα είναι εύκολο να πείσει για διέλευση από το νέο Κανάλι που θα καταβάλλονται και τέλη διέλευσης.
Και αυτό το γνωρίζουν οι ξένοι επενδυτές και θα είναι διστακτικοί να επενδύσουν σε ένα τέτοιο φαραωνικό πρότζεκτ.
Ομως και η επιλογή να εγγυηθεί τα δάνεια, το τουρκικό κράτος είναι και πάλι ιδιαίτερα επικίνδυνο, καθώς εάν τα πρότζεκτ δεν αποδειχθεί βιώσιμο, θα είναι οι τουρκοι πολίτες που θα επωμισθούν το κόστος.
Περιβαλλοντικές επιπτώσεις και για την Ελλάδα
Τα δυο μεγάλα έργα αφορούν και την Ελλάδα κυρίως το Κανάλι της Κωνσταντινούπολης, καθώς θα επιφέρουν τεράστιες περιβαλλοντικές ανατροπές, ενώ όπως προειδοποιούν ειδικοί και οικολόγοι ένα δεύτερο κανάλι τέτοιων διαστάσεων θα φέρει τεράστιες περιβαλλοντικές συνέπειες, καθώς το νερό της Μαύρης Θάλασσας και του Μαρμαρά, που συνδέεται τελικά με το Αιγαίο, δεν είναι της ίδιας ποιότητας και οι συνέπειες θα είναι μη προβλέψιμες. Συγχρόνως όμως αλλοιώνονται τα χαρακτηριστικά μια τεράστιας περιοχής στην ευρωπαϊκή ακτή της Τουρκίας δίπλα στην ελληνική Θράκη, με περιβαλλοντικές συνέπειες και για την Ελλάδα. Εκφράζονται επίσης φόβοι για την καταστροφή σημαντικών πολιτιστικών μνημείων στην περιοχή όχι μόνο Βυζαντινών αλλά και προγενέστερων.
