Του Βασίλη Κοψαχείλη*
Την περασμένη Δευτέρα 9 Ιουλίου, ο Τούρκος Πρόεδρος Recep Tayyip Erdogan ανακοίνωσε τη σύνθεση του νέου Υπουργικού Συμβουλίου της χώρας. Ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι τοποθετήσεις των νέων υπουργών στα οικονομικά και παραγωγικά υπουργεία καθώς επίσης και οι πρώτες δηλώσεις τους σχετικά με τα νέα τους καθήκοντα.
Ο πρόεδρος Erdogan είναι αποφασισμένος να δώσει έμφαση και ιδιαίτερη προσοχή στη βελτίωση της οικονομίας και των όρων εμπορίου, έτσι επιχειρούμε μια πρώτη ανάγνωση των προθέσεων της νέας τουρκικής κυβέρνησης υπό τον πρόεδρο Erdogan στο ευρύτερο πεδίο της οικονομίας. Άλλωστε, δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι μια από τις πρώτες αποφάσεις του νέου Προέδρου με εκτελεστικές πλέον εξουσίες ήταν να μπορεί ο ίδιος να διορίζει τον κεντρικό τραπεζίτη της χώρας, καταργώντας ουσιαστικά την «αυτονομία» της κεντρικής τράπεζας.
Berat Albayrak: Υπουργός Οικονομίας και Οικονομικών
Ο πρώην υπουργός ενέργειας και φυσικών πόρων είναι γαμπρός του προέδρου Erdogan και πολλά υποσχόμενος ως μελλοντικός του διάδοχος στην πολιτική σκηνή της χώρας.
Στο προηγούμενο πόστο του έπαιξε εξαιρετικά ικανοποιητικά το χαρτί των ενεργειακών συμφερόντων της Τουρκίας, δημιουργώντας σημαντικές υποθήκες διεκδικήσεων και συμφερόντων στον ενεργειακό τομέα για να τις τρέξει το υπουργείο εξωτερικών (de facto ρυθμιστικό ρόλο στο ενεργειακό παζλ της Κύπρου, απόκτηση εξέδρας έρευνας και άντλησης Υ/Α, αγωγός Turkish Stream, κα), καθώς δημιούργησε και τη βάση του πλέγματος ενεργειακής ασφάλειας για την Τουρκία, με ότι συνεπάγεται αυτό για την οικονομία της χώρας (πυρηνικοί αντιδραστήρες, στρατηγική ενεργειακή συμφωνία με Ρωσία, αγωγός από Αζερμπαϊτζάν, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, κα).
Στα νέα του καθήκοντα ως υπουργού οικονομίας και οικονομικών, και βάσει των πρώτων δηλώσεών του, κάνει ορισμένες πολύ σημαντικές επισημάνσεις. Από τη μία αναγνωρίζει ότι θα πρέπει να βελτιωθούν οι οικονομικοί δείκτες της χώρας και ότι θα πρέπει να υπάρξει στενή συνεργασία (αλλά όχι εναρμόνιση) με τους παγκόσμιους οικονομικούς θεσμούς. Από την άλλη όμως, ουσιαστικά απορρίπτει τη συμβατική μεθοδολογία μετρήσεων και δηλώνει ότι σε συνεργασία με το παγκόσμιο χρηματοοικονομικό σύστημα, ανεξάρτητες οντότητες θα κατευθύνουν την τουρκική οικονομία προς την εξυγίανση και την ανάπτυξη.
Αν αναλογιστεί κανείς προηγούμενες τοποθετήσεις Τούρκων αξιωματούχων για το θέμα, θα διαπιστώσει ότι η Τουρκία σε συνεργασία με άλλα κράτη θα επιχειρήσει πιθανότατα να ανατρέψει την μονοκρατορία των οίκων αξιολόγησης S&P, Moody's και Fitch με την ίδρυση νέων που ενδεχομένως θα κουβαλούν και μια νέα οικονομική νοοτροπία και μεθοδολογία μετρήσεων. Ανεξάρτητα από την ορθότητα ή όχι των απόψεων Albayrak, η δυναμική πίσω από αυτές τις απόψεις είναι ισχυρή και πολύ βολική για πολλά ακόμη κράτη τα οποία διαθέτουν σημαντικούς πλουτοπαραγωγικούς πόρους στη χώρα τους. Οπότε μην βιαστούμε να διασκεδάσουμε μια τέτοια προοπτική, ειδικά σε εποχές αναταραχής που τα commodities κάνουν την διαφορά στις οικονομίες της αγοράς.
Fatih Donmez: Υπουργός Ενέργειας και Φυσικών Πόρων
Ο νέος υπουργός ενέργειας της Τουρκίας δεν είναι καθόλου νέος στον τομέα της ενέργειας και ούτε νέος στο υπουργείο, αφού υπηρετούσε εκεί ως υφυπουργός στην προηγούμενη κυβέρνηση. Όλη του η καριέρα αφορά τον ιδιωτικό και τον δημόσιο τομέα πάνω στα ζητήματα ενέργειας. Θα λέγαμε ότι είναι ο κατάλληλος άνθρωπος στην κατάλληλη θέση όπου πιθανότατα θα συνεχίσει το έργο του Albayrak στο υπουργείο.
Σε ό,τι αφορά τα ενεργειακά ζητήματα οι στόχοι είναι κυρίως δύο. Πρώτος στόχος η φθηνή ενέργεια για τα νοικοκυριά και τη βιομηχανία της χώρας. Δεύτερος στόχος η παγίωση του ρόλου της Τουρκίας ως σημαντικότατης πύλης εισόδου ενεργειακών φορτίων από τα ανατολικά προς τα δυτικά.
Σε ότι αφορά τους φυσικούς πόρους, στόχος της Τουρκίας θα είναι η μεγιστοποίηση των ωφελειών από την εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών που ελέγχει είτε στο εσωτερικό της Τουρκίας είτε σε συμμετοχές της στο εξωτερικό. Θα ξεχώριζα δύο κατηγορίες στις οποίες εκτιμώ ότι θα δοθεί ιδιαίτερη σημασία. Στα νότια σύνορά της η Τουρκία θα παίξει με άξονα τα νερά. Θα επιδιώξει να εξαργυρώσει τον ηγεμονικό της ρόλο επί των υδάτινων πόρων του Ευφράτη και του Τίγρη με αναβαθμισμένο ρόλο στη βόρεια Συρία και το βόρειο Ιράκ. Στο εξωτερικό, η Τουρκία θα δώσει κίνητρα σε επιχειρήσεις της να εμπλακούν περισσότερο στον τομέα των πολύτιμων γαιών, απαραίτητων στην κατασκευή ηλεκτρονικών εξαρτημάτων.
Ruhsar Pekcan: Υπουργός Εμπορίου
Η επιλογή της Pekcan ως της νέας υπουργού εμπορίου δεν είναι τυχαία, τόσο για ουσιαστικούς όσο και για συμβολικούς λόγους. Η Pekcan έχει μεγάλη επαγγελματική εμπειρία στον τομέα του εμπορίου, τον γνωρίζει όσο λίγοι στην Τουρκία. Επίσης είναι γυναίκα, κάτι που έχει και αυτό ξεχωριστή και πολυδιάστατη ανάγνωση.
Στόχος θα είναι η διαχείριση των εμπορικών σχέσεων της χώρας σε επίπεδο διακρατικό και όχι συλλογικό όπως ήταν η τάση τα προηγούμενα χρόνια. Από τη μια θα υιοθετεί κανόνες εναρμόνισης με τους ισχύοντες στην ΕΕ, αλλά από την άλλη θα επιδιώκει διακρατικές σχέσεις με τα ευρωπαϊκά κράτη και όχι μια συνολική συμφωνία με την ΕΕ. (Εδώ θα φανεί και η αποφασιστικότητα των κρατών-μελών της ΕΕ να μην «τσιμπήσουν» στον ελιγμό της Τουρκίας…)
Επίσης, η Τουρκία θα εκπονήσει μια νέα στρατηγική για να κερδίσει εμπορικά από τον δασμολογικό πόλεμο μεταξύ ΗΠΑ-Κίνας. Έχει πολλές δυνατότητες ελιγμών σε αυτό το πεδίο και ενδεχομένως εκεί να βρίσκεται ένα μεγάλο παράθυρο ευκαιρίας για τη χώρα να μειώσει αισθητά το εμπορικό της έλλειμμα.
Mehmet Ersoy: Υπουργός Πολιτισμού και Τουρισμού
Ο τουρισμός ανακάμπτει στην Τουρκία και η νέα στρατηγική της χώρας στον τομέα είναι να εκμεταλλευτεί κάθε πιθανή προοπτική να αυξήσει τα έσοδά της και την απασχολησιμότητα εκεί. Αναμένεται να δοθούν κίνητρα ώστε το τουριστικό συνάλλαγμα να μένει στην Τουρκία και να επανεπενδύεται, καθώς επίσης στόχος είναι η προσέλκυση τουριστών από τη Ρωσία και συνταξιούχων-τουριστών από την Ευρώπη για μόνιμη εγκατάσταση στην Τουρκία.
Mustafa Varank: Υπουργός Βιομηχανίας και Ανάπτυξης
Στόχος του νέου υπουργού θα είναι η προώθηση της έρευνας και ανάπτυξης τουρκικών προϊόντων υψηλής και υπέρ-υψηλής τεχνολογίας.
Πρώτα Συμπεράσματα
Η Τουρκία θα πορευτεί με ένα ευέλικτο κυβερνητικό σχήμα, αρκετά απαλλαγμένο από τα βαρίδια του πολιτικού της συστήματος και της τουρκικής γραφειοκρατίας. Οι νέοι οικονομικοί και παραγωγικοί της υπουργοί έχουν μακρά εμπειρία και θητεία στον ιδιωτικό τομέα, γνωρίζουν καλά τα θέματα που χειρίζονται και έχουν άποψη για τον τρόπο ανάπτυξης της χώρας τους. Φαίνεται πως ο ένας συμπληρώνει το σχεδιασμό του άλλου και ότι θα υπάρξει στενή συνεργασία μεταξύ τους. Το γεγονός ότι έχουν διάθεση να παίξουν έξω από τα συμβατικά πλαίσια τους εκθέτει σε κινδύνους και υψηλά ρίσκα. Από την άλλη η εποχή μας ευνοεί τους τολμηρούς. Μένει να παρακολουθήσουμε στενά τις επόμενες κινήσεις τους…
*Ο Βασίλης Κοψαχείλης είναι Διεθνολόγος
