Διαφορές αλλά και ομοιότητες έχουν το Ταμείο Ανάκαμψης με το Σχέδιο Μάρσαλ. Ομοιότητες ως προς την ανάγκη για μεταρρυθμίσεις που όπως και πριν από 70 χρόνια, έτσι και σήμερα παραμένει μεγάλη, αναφέρει στο liberal.gr ο διευθυντής ερευνών του γερμανικού ισντιτούτου DIW Berlin Aλέξανδρος Κρητικός. Και εξηγεί ότι τηρουμένων φυσικά των αναλογιών και της αναμφισβήτητης προόδου που έχει συντελεστεί στην ελληνική οικονομία, εντούτοις το στοίχημα τότε και τώρα παραμένει το ίδιο. Να γίνει μοντέρνα, να ανοίξει η εγχώρια αγορά στον ανταγωνισμό, να καταπολεμηθεί η φοροδιαφυγή και η γραφειοκρατία, να δημιουργηθεί ένα σύγχρονο πλαίσιο για την προσέλκυση επενδύσεων, να εξυγιανθεί και να μεταρρυθμιστεί το ελληνικό κράτος.
Όσο για τις διαφορές, τότε η χώρα βρισκόταν σε εμφύλιο, όταν σήμερα αποτελεί μέλος της Ευρωπαικής Ενωσης και του πυρήνα της ευρωζώνης με ένα ισχυρό νόμισμα. “Επίσης η σημερινή ελληνική κυβέρνηση έχει δεσμευθεί σε διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις αλλά και σε αλλαγή του αναπτυξιακού μοντέλου της χώρας, όταν οι τότε κυβερνήσεις ήταν ασταθείς, βραχύβιες και εστιασμένες στον κρατισμό. Η τρίτη επίσης ουσιώδης διαφορά είναι ότι σήμερα υπάρχει μια μικρή μεν σημαντική δε ισχυρή παραγωγική βάση, όπως και υψηλής κατάρτισης εργατικό δυναμικό”, σημειώνει χαρακτηριστικά ο κ. Κρητικός.
Συνέντευξη στον Βασίλη Γεώργα
- Αρκετοί έχουν χαρακτηρίσει το πακέτο που συμφωνήθηκε στην Σύνοδο Κορυφής ως “ένα νέο πακέτο Μάρσαλ”. Συμφωνείτε με αυτό τον χαρακτηρισμό; Υπάρχουν ομοιότητες;
Υπάρχουν κάποιες ομοιότητες αλλά και πάρα πολλές διαφορές. Μια βασική ομοιότητα αφορά στο βασικό στόχο των δύο πακέτων. Τηρουμένων των αναλογιών και λαμβάνοντας υπόψιν την εντελώς διαφορετική ιστορική συγκυρία (είχε προηγηθεί ο Β' ΠΠ, ο εμφύλιος, η Ελλάδα είχε χωριστεί σε δύο στρατόπεδα), εντούτοις ο στόχος του πακέτου Μάρσαλ ήταν να καταστήσει την ελληνική οικονομία βιώσιμη. Τι σήμαινε αυτό; Να γίνει μια οικονομία μοντέρνα, να ανοίξει η εγχώρια αγορά στον ανταγωνισμό, να καταπολεμηθεί η φοροδιαφυγή και η γραφειοκρατία, να δημιουργηθεί ένα σύγχρονο πλαίσιο για την προσέλκυση επενδύσεων, να εξυγιανθεί και να μεταρρυθμιστεί το ελληνικό κράτος.
Στόχος δηλαδή του σχεδίου, πέραν του να σταθεί στα πόδια της η κατεστραμμένη από το πόλεμο και τον εμφύλιο οικονομία, ήταν να αλλάξει και το αναπτυξιακό μοντέλο της χώρας και αυτή να μεταρρυθμιστεί. Ο τότε στόχος δεν επετεύχθη.
Τηρουμένων πάντα των αναλογιών, 70 χρόνια μετά το στοίχημα παραμένει παρόμοιο. Το ελληνικό παραγωγικό μοντέλο είναι προβληματικό, αναχρονιστικό, με έντονη την κρατική παρέμβαση, γεμάτο με στρεβλώσεις, μειωμένη ανταγωνιστικότητα. Στόχος λοιπόν του εθνικού σχεδίου το οποίο και θα χρηματοδοτηθεί από το νέο Ταμείο Ανάκαμψης είναι επίσης οι μεταρρυθμίσεις. Και μάλιστα σε τομείς τους οποίους στόχο είχε να μεταρρυθμίσει και το Σχέδιο Μάρσαλ, με πρώτο και καλύτερο το κράτος.
Οι προτεινόμενες μεταρρυθμίσεις θα αφορούν τον μεγάλο ασθενή, την ελληνική Δικαιοσύνη, την ανάγκη ψηφιοποίησης του κράτους, την μείωση της γραφειοκρατίας, την αναδιάρθρωση της Παιδείας, του ΕΣΥ και την κεφαλαιοποίηση του ασφαλιστικού. Βλέπω λοιπόν σε επίπεδο στόχευσης και τηρουμένων πάντα των αναλογιών και των διαφορετικών πολιτικών και κοινωνικών συνθηκών, αρκετές ομοιότητες.
- Οι διαφορές μεταξύ των δύο πακέτων ποιες είναι;
Καταρχήν η μεγαλύτερη διαφορά όσον αφορά την Ελλάδα είναι ότι σήμερα έχει μια σταθερή κυβέρνηση, ότι αποτελεί μέλος μιας ισχυρής ένωσης κρατών, της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ότι χρησιμοποιεί ένα ισχυρό νόμισμα, όταν τότε, την εποχή του Σχεδίου Μάρσαλ, η κατάσταση της χώρας ήταν τραγική. Δεν θα μπω στην σύγκριση των δύο μεγεθών, δηλαδή αυτά του τότε σχεδίου Μάρσαλ προς την Ελλάδα (366 εκατ. δολάρια) με αυτά που πρόκειται να λάβει μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης (32 δισ. ευρώ), που ούτως ή άλλως είναι δύσκολη, λόγω των διαφορών στις ισοτιμίες, τον τότε πληθωρισμό κλπ.
Επομένως, η μεγαλύτερη διαφορά ανάμεσα στα δύο πακέτα αφορά το πολιτικό κλίμα της εποχής. Σε μια εποχή σαν το 1948, όπου το κλίμα ήταν εμφυλιοπολεμικό και η χώρα διχασμένη, ήταν προφανώς εξαιρετικά δύσκολο να γίνουν οικονομικά βήματα. Αυτή είναι και η μεγάλη διαφορά μεταξύ Ελλάδας και Γερμανίας όσον αφορά το πακέτο Μάρσαλ. Όταν δόθηκαν τα χρήματα στην τότε Δ. Γερμανία, πέραν του ότι είχε μια πολύ πιο ισχυρή βιομηχανική παράδοση από εκείνη της Ελλάδας, η χώρα δεν ζούσε εμφύλιο.
Έτερη μεγάλη διαφορά μεταξύ των δύο πακέτων είναι ότι σήμερα η Ελλάδα έχει ένα μικρό αλλά σημαντικό αριθμό εταιρειών που παράγουν προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας και ένα σημαντικό αριθμό καλά εκπαιδευμένων εργαζομένων, σε αντίθεση με το προφίλ της ελληνικής οικονομίας μετά τον Β' ΠΠ.
Και ελπίζω ότι μια ακόμη μεγάλη διαφορά, που μένει βέβαια να αποδειχθεί στην πορεία, θα αφορά στον τρόπο αξιοποίησης των κονδυλίων, ότι αυτά θα πιάσουν τόπο, θα επενδυθούν εκεί όπου πραγματικά έχει ανάγκη η οικονομία. Θυμίζω ότι ένα μέρος από τα κονδύλια του πακέτου Μάρσαλ το καρπώθηκαν επιτήδειοι, ένα άλλο μέρος δεν κατευθύνθηκε στην σωστή κατεύθυνση. Το ζητούμενο είναι να μην συμβεί το ίδιο και με το Ταμείο Ανάκαμψης, να μην πάει χαμένη για την Ελλάδα αυτή η ευκαιρία, να μην χρηματοδοτηθούν εταιρείες- ζόμπι.
- Ένας άλλος συσχετισμός ανάμεσα στα δύο πακέτα αφορά την εποπτεία της διάθεσης των κονδυλίων, σωστά;
Τότε ήταν οι Αμερικανοί σήμερα υπάρχει μεγάλη ελευθερία κινήσεων εκ μέρους των ωφελούμενων χωρών. Σίγουρα κάθε χώρα θα πρέπει να υποβάλει ένα καλά δομημένο σχέδιο στην ΕΕ προς έγκριση και αφού πάρει το πράσινο φως, να το εφαρμόσει πιστά. Ωστόσο η τήρηση του πλάνου εναπόκειται στην χώρα-μέλος.
Δεν υπάρχει η αυστηρή εποπτεία που υπήρχε την περίοδο 1948-1951. Τότε, Αμερικανοί είχαν αναλάβει να επιβλέπουν επιτόπου την διαχείριση των πόρων τους οποίους παρείχαν οι ΗΠΑ στην Ελλάδα. Μάλιστα είχαν υποχρεώσει τις τότε ελληνικές κυβερνήσεις να καταθέτουν σε έναν ειδικό λογαριασμό το ισόποσο σε δραχμές (counterpart fund), οι οποίες δεσμεύονταν για παραγωγικές επενδύσεις. Τέτοιες δεσμεύσεις φυσικά δεν προβλέπονται στην περίπτωση του Ταμείου Ανάκαμψης.
Ο έλεγχος έχει περιοριστεί στο ελάχιστο, ακόμη και η πρόταση των Ολλανδών για βέτο απορρίφθηκε και αντικαταστάθηκε από την δυνατότητα μιας χώρας να εκφράζει αντιρρήσεις για το εθνικό σχέδιο μιας άλλης, με τον τελικό λόγο να τον έχουν τα ευρωπαϊκά όργανα. Δεν βλέπω που αυτό θα δημιουργήσει προσκόμματα, δύσκολα θα μπορεί μια χώρα να “μπλοκάρει” το σχέδιο μιας άλλης.
- Συμπερασματικά τι ομοιότητες και τι διαφορές βλέπετε στα δύο πακέτα;
Η πιο βασική διαφορά του σήμερα με την εποχή του πακέτου Μάρσαλ είναι ότι τότε η χώρα βρισκόταν σε εμφύλιο, όταν σήμερα αποτελεί μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του πυρήνα της Ευρωζώνης. Επίσης η σημερινή ελληνική κυβέρνηση έχει δεσμευθεί σε διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις αλλά και σε αλλαγή του αναπτυξιακού μοντέλου της χώρας, όταν οι τότε κυβερνήσεις ήταν ασταθείς, βραχύβιες και εστιασμένες στον κρατισμό. Η τρίτη επίσης ουσιώδης διαφορά είναι ότι σήμερα υπάρχει μια μικρή μεν σημαντική δε ισχυρή παραγωγική βάση, όπως και υψηλής κατάρτισης εργατικό δυναμικό. Στις ομοιότητες θα έβλεπα την κραυγαλέα ανάγκη για μεταρρυθμίσεις, που όπως πριν από 70 χρόνια, έτσι και σήμερα παραμένει μεγάλη.
Κατά την γνώμη μου πάντως στέλνει λάθος μήνυμα η ονομασία Ταμείο Ανάκαμψης, καθώς αυτή παραπέμπει σε επιστροφή στην προ COVID19 πραγματικότητα. Αυτό δεν πρόκειται να γίνει, κάθε σοβαρός οικονομολόγος το γνωρίζει. Η νέα εποχή θα αφορά μια νέα κανονικότητα, με ένα νέο οικονομικό μοντέλο και διαφορετική αγορά εργασίας, απ' όσα ίσχυαν πριν το ξέσπασμα της πανδημίας. Η σωστή ονομασία θα έπρεπε να είναι Επενδυτικό Ταμείο για την μετά COVID19 εποχή.
