Του Αλέξανδρου Σκούρα
Ζούμε σε μια εποχή αναβιώσεων και κακώς εννοούμενης νοσταλγίας: Ο σοσιαλισμός στις ΗΠΑ και αλλού γίνεται ξανά δημοφιλής, καθώς οι νεότερης ηλικίας υποστηρικτές του δεν γνώρισαν και δεν ενδιαφέρονται να μάθουν τις τραγικές του συνέπειες στη ζωή εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων. Θεωρητικοί της ακροδεξιάς, απολογητές του μίσους και της φρίκης, βγαίνουν από τα πιο αραχνιασμένα συρτάρια της ιστορίας και βρίσκουν αναπάντεχα νέους οπαδούς. Πρακτικές και πολιτικές καταδικασμένες ξανά και ξανά στην πράξη, αναδύονται στον πολιτικό λόγο και γίνονται δόλωμα προς άγραν αγανακτισμένων ψηφοφόρων.
Χαρακτηριστικό τέτοιο παράδειγμα είναι η δυναμική επανεμφάνιση του προστατευτισμού από τον Ντόναλντ Τραμπ. Εκμεταλλευόμενος την πιο παλιά και πιο επικίνδυνη ρητορική πλάνη, προέβαλε στους ψηφοφόρους του την ιδέα ότι ο μόνος τρόπος για να γίνει η Αμερική μεγάλη είναι να αφαιρέσει από τα επιτεύγματα άλλων χωρών. Η οικονομική πίτα για τον Τραμπ έχει σταθερό μέγεθος, το πολιτικό παιχνίδι είναι μηδενικού αθροίσματος - ότι κερδίζουμε εμείς πρέπει να το χάσει κάποιος άλλος -, και ο αποδιοπομπαίος τράγος έτοιμος να σηκώσει τις δικές μας αμαρτίες: φταίνε οι άλλοι, οι Μεξικανοί, οι Κινέζοι, οι ελιτιστές Αμερικανοί πολιτικοί που δεν έσπευσαν να προστατεύσουν τις εθνικές βιομηχανίες.
Το να αυτοαποκαλείται, και μάλιστα με καμάρι, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ “tariff-man” ήταν ένα ενδεχόμενο πέρα από κάθε φαντασία πριν τον Τραμπ. Αυτό που ήταν λίγο-πολύ αναμενόμενο όμως, είναι πως η ρητορική αυτή θα είχε ανταπόκριση ιδίως μεταξύ ανθρώπων που βλέπουν τις δουλειές τους να χάνονται, ολόκληρους παραγωγικούς κλάδους να φθίνουν, πόλεις όπως το Ντιτρόιτ να παρακμάζουν πιθανότατα ανεπιστρεπτί.
Το ότι ο προστατευτισμός δεν είναι λύση όμως το ξέρουμε από την εποχή του Άνταμ Σμιθ. Το ελεύθερο εμπόριο πλουτίζει όλους όσοι συμμετέχουν σ' αυτό. Επιτρέπει την αποτελεσματικότερη κατανομή των πόρων και της εργασίας στις χρήσεις με τη μεγαλύτερη αξία - την αξία που δίνουν οι ίδιοι οι άνθρωποι με τις προτιμήσεις τους. Μας επιτρέπει να ικανοποιούμε ολοένα και περισσότερες ανάγκες και επιθυμίες μας, με ολοένα και μεγαλύτερο κόστος. Είναι η βασική αιτία που σήμερα ο πλανήτης μας έχει σχεδόν εξαλείψει τελείως την ακραία φτώχεια και βαδίζει προς την εξάλειψη και της σχετικής - με βασικό εμπόδιο σ' αυτή την προσπάθεια κυρίως τα αυταρχικά, κλειστοφοβικά καθεστώτα. Η αλληλεξάρτηση του αμοιβαίου συμφέροντος που δημιουργεί μεταξύ ανθρώπων διαφορετικών εθνικοτήτων είναι η καλύτερη εγγύηση της ειρήνης. Ακόμη και το αρνητικό εμπορικό ισοζύγιο, μας λέει ο Σμιθ και μετά ο Μπαστιά, και μετά οι Αυστριακοί κι ο Χάζλιτ, δεν είναι κατ' ανάγκη κάτι το προβληματικό.
Αντιθέτως ο προστατευτισμός ευνοεί μόνο εκείνους τους εργαζόμενους που απασχολούνται σε μη βιώσιμες κατά τα άλλα επιχειρήσεις. Μας φτωχαίνει όλους γιατί αυξάνει το κόστος των προϊόντων που καταναλώνουμε. Δυσκολεύει τη δημιουργία νέων, καινοτόμων, αποτελεσματικότερων στην ικανοποίηση των αναγκών και επιθυμιών μας επιχειρήσεων. Επιβαρύνει με πρόσθετο κόστος τις πρώτες ύλες και τα εργαλεία. Δημιουργεί αντιπαλότητα που πολύ συχνά οδηγεί ακόμη και σε πολεμικές συρράξεις.
Ελάχιστοι οικονομολόγοι αμφισβητούν σήμερα τα οφέλη του ελεύθερου εμπορίου ή υπερασπίζονται τον οικονομικό προστατευτισμό. Κι όμως αδίστακτοι πολιτικοί επιμένουν να χρησιμοποιούν το πικρό αυτό δόλωμα - και με επιτυχία. Γιατί; Πρώτον, διότι όπως επισημαίνει η σχολή της Δημόσιας Επιλογής, οι λίγοι που έχουν να κερδίσουν από αυτή την πολιτική έχουν λόγους και ισχυρά κίνητρα να αγωνιστούν δυναμικά για την επικράτησή της. Δεύτερον, γιατί οι πολλοί συχνά δεν αντιλαμβάνονται καν τι χάνουν από τον προστατευτισμό και βλέπουν με συμπάθεια τον σκοπό της “προστασίας των εθνικών παραγωγικών δυνάμεων”. Οι οικονομολόγοι ξέρουν να μετρούν τις θέσεις εργασίας που χάνονται από μια πολιτική, όχι όμως και όσες δεν δημιουργούνται εξαρχής.
Αν λοιπόν μετά απ' όλα αυτά αναζητάτε μια όαση οικονομικής λογικής και μια φαρέτρα ατράνταχτων επιχειρημάτων υπέρ της ελευθερίας του εμπορίου, σας συνιστώ να μην χάσετε τον Φιλελεύθερο την Παρασκευή 12 Απριλίου, όπου στο πλαίσιο της συνεργασίας με το ΚΕΦίΜ θα κυκλοφορήσει η πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη του ΙΕΑ και του διαπρεπή καθηγητή οικονομικών Donald J. Boudreaux για το ελεύθερο εμπόριο. Ήρθε η ώρα ο Τάριφ-μαν να βρει απέναντί του τον υπερήρωα που του αξίζει!
