Δεκαπέντε χρόνια συμπληρώθηκαν ήδη από την «αποφράδα» εκείνη ημέρα που ο Γιώργος Παπανδρέου ανακοίνωσε από το γραφικό Καστελόριζο, την υπαγωγή της χώρας στα μνημόνια.
Επρόκειτο για το μεγαλύτερο πρόγραμμα διάσωσης στην παγκόσμια ιστορία για ανεπτυγμένη ή έστω αναπτυσσόμενη χώρα.
Ήταν όμως και η πλέον επίσημη παραδοχή ότι η Ελλάδα πτώχευσε και βγήκε στη γύρα για δανεικά για να αποφύγει μια ασύντακτη και καταστροφική χρεοκοπία, με αντάλλαγμα επώδυνα μέτρα αλλά και μεταρρυθμίσεις. Μεταρρυθμίσεις που το ελληνικό πολιτικό σύστημα απέφευγε για χρόνια, όπως ο διάολος το λιβάνι για έναν απλούστατο λόγο. Επειδή είχαν πολιτικό κόστος.
Ωστόσο, το ότι ο Γιώργος Παπανδρέου «μας έβαλε στα μνημόνια» είναι η μισή μόνο αλήθεια αν όχι και ένα πολύ απλοϊκό αφήγημα.
Χωρίς καμία αμφιβολία ο Παπανδρέου έκανε τραγικά λάθη, αργώντας τρομακτικά μεταξύ άλλων να πάρει μέτρα την ώρα που τα spreads ανέβαιναν στο θεό και οι αγορές προεξοφλούσαν χρεοκοπία.
Και παρά το γεγονός ότι ο τότε διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, Προβόπουλος, είχε προειδοποιήσει ότι το καράβι πάει με φόρα στα βράχια, και ενώ είχαμε ήδη μπει σε προεκλογική περίοδο ενόψει των πρόωρων εκλογών του 2009, ο Παπανδρέου έταζε αυξήσεις στους δημοσίους υπαλλήλους, υποσχόταν επανακρατικοποίηση της αμαρτωλής Ολυμπιακής και απειλούσε να ακυρώσει την επένδυση των Κινέζων της Cosco στον ΟΛΠ.
Τεράστιες όμως είναι και οι ευθύνες του προκατόχου του Κώστα Καραμανλή, που κυβέρνησε τη χώρα για μια σχεδόν πενταετία, έχοντας κάνει ελάχιστες μεταρρυθμίσεις και παραδίδοντας στο τέλος ένα θηριώδες έλλειμμα 24 δισ. κι ένα τεράστιο χρέος 300 δισ.
Και όλα αυτά τη στιγμή που ο έμπιστος πρώτος υπουργός των Οικονομικών του, διαβεβαίωνε ακόμα και το 2008 ότι «η ελληνική οικονομία ήταν θωρακισμένη» και ότι ουδείς λόγος ανησυχίας υπήρχε. Ο δε διάδοχος του, ένα χρόνο αργότερα, ενημέρωνε τους Ευρωπαίους ομολόγους του, ότι το έλλειμμα ήταν μόνο 6%, όταν ήταν τουλάχιστον διπλάσιο. Και για να γίνει ακόμα πιο πειστικός, αυτό το 6%, σύμφωνα με δημοσιεύματα της εποχής, το έγραψε πάνω σε μια χαρτοπετσέτα και το έδειξε με υπερηφάνεια στην Κριστίν Λανγκαρντ αφήνοντάς τη σύξυλη.
Αυτοκριτική φυσικά δεν ακούσαμε από κανέναν - και ιδιαίτερα από τον λαλίστατο τελευταία Κώστα Καραμανλή. Αλλά στην Ελλάδα ζούμε και το πήραμε πια απόφαση.
Για να είμαστε όμως ειλικρινείς, οι παθογένειες και τα δομικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας, δεν προέκυψαν ξαφνικά ούτε το 2004, ούτε το 2009 αλλά ήταν απότοκοι της αμεριμνησίας πολλών κυβερνήσεων, ιδιαίτερα από το 1981 και μετά.
Και πράγματι ενώ ο Ράλλης παρέδωσε το 1981, χρέος μόνο 30% επί του ΑΕΠ, χρειάστηκαν μόλις 8 χρόνια για να εκτιναχθεί αυτό στο 70%, στα τέλη του 1989.
Ανεξέλεγκτοι διορισμοί στο Δημόσιο, «κοινωνική πολιτική» με δανεικά και αγύριστα, αποβιομηχάνιση, «κοινωνικοποίηση» προβληματικών επιχειρήσεων, διαφθορά, γραφειοκρατία, μηδενικές μεταρρυθμίσεις, πολλά έφταιξαν. Ένα πάντως είναι σίγουρο, ότι εκείνη η εποχή ήταν η αρχή όλων των δεινών μας.
Κερασάκι στην τούρτα και η πολιτική αστάθεια με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα τον διαβολικό εκλογικό νόμο Κουτσόγιωργα που ευνοούσε τότε το δεύτερο κόμμα που δημοσκοπικά ήταν το κυβερνητικό ΠΑΣΟΚ, έναντι του πρώτου, που ήταν η Νέα Δημοκρατία. Την περίοδο 1989-90, χρειαστήκαμε τρεις απανωτές εκλογές για να σχηματιστεί κυβέρνηση όταν στις τελευταίες ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης είχε πάρει το υψηλότατο 46% χωρίς καν να εξασφαλίσει πλειοψηφία στη Βουλή. Και όλα αυτά την ώρα που δεν είχαμε να πληρώσουμε μισθούς και συντάξεις.
Η πραγματική λοιπόν υπαγωγή μας στα μνημόνια, συνέβη στα τέλη περίπου της δεκαετίας του ’80 και όχι το 2010. Τα μέτρα κάποιων μεταρρυθμιστικών κυβερνήσεων που ακολούθησαν, δεν έφτασαν και δεν μπόρεσαν να αντιστρέψουν την κατάσταση. Και κάπως έτσι φτάσαμε στο μοιραίο.
Βάλαμε όμως μυαλό από τότε ;
Ως λαός πολύ αμφιβάλλω, ως πολιτικό σύστημα σίγουρα όχι.
Όλοι σχεδόν οι πολιτικοί της αντιπολίτευσης μιλούν για την ανάγκη ενός «άλλου παραγωγικού μοντέλου». Κανένας όμως δεν μπήκε στον κόπο να εξηγήσει τι ακριβώς εννοεί και πώς αυτό το «άλλο παραγωγικό μοντέλο» θα μπορούσε να υλοποιηθεί. Πιθανότατα επειδή δεν έχουν ιδέα για τι πράγμα μιλάνε.
Έτερο παράδειγμα. Ανακοινώθηκαν ανακουφιστικά μέτρα για χαμηλόμισθους και χαμηλοσυνταξιούχους, ύψους 1 δισ.
Σύσσωμη η αντιπολίτευση τα χαρακτήρισε «ασπιρίνες», «ψίχουλα» και «φιλοδωρήματα». Και προχωρώντας ένα βήμα παραπέρα, ο «σοβαρός» Φάμελλος απαιτεί τώρα άμεση καταβολή 13ου και 14ου μισθού. Πρόκειται για τον ίδιο άνθρωπο που η κυβέρνηση στην οποία συμμετείχε, φέσωσε τη χώρα με 100 δισ. επιπλέον χρέους, έκλεισε τράπεζες, έκοψε μισθούς και συντάξεις, υποθήκευσε τη δημόσια περιουσία για 99 χρόνια και συμφώνησε πλεονάσματα μέχρι το 2060. Ο Ανδρουλάκης τουλάχιστον εμφανίζεται πιο συνετός, απαιτώντας προς το παρόν μόνο την καταβολή του 13ου μισθού, αφήνοντας για αργότερα τον 14ο. Κάτι είναι κι αυτό.
Ακριβώς τα ίδια ειπώθηκαν από την αντιπολίτευση και για την πέμπτη συνεχόμενη αύξηση του κατώτατου μισθού.
Μυαλό λοιπόν μάλλον δεν βάλαμε παρά τα 10 επώδυνα χρόνια της κρίσης. Και λαός και ηγεσία που δεν διδάσκονται από τα λάθη τους, είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα τα επαναλάβουν.
Και τότε θα είμαστε πραγματικά άξιοι της μοίρας μας.
