Του Αλέξανδρου Σκούρα
Είναι γενικώς αποδεκτό ότι το σωφρονιστικό σύστημα της χώρας μας δεν συγκαταλέγεται στα καλύτερα του κόσμου. Σύμφωνα με δηλώσεις του υπουργού Δικαιοσύνης, η Ελλάδα αντιμετωπίζει “εκρηκτικό πρόβλημα υπερπλήρωσης των φυλακών” και οι συνθήκες διαβίωσης στα σωφρονιστικά ιδρύματα της χώρας ενδεχομένως να αποτελέσουν αιτία κυρώσεων από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η κατάσταση, αν μη τι άλλο, είναι σοβαρή.
Μία φιλελεύθερη αρχή που σχετίζεται με το θέμα, και αν είχε εμπεδωθεί ίσως να είχαμε πολύ λιγότερους και καλύτερους νόμους, είναι ότι κάθε νόμος, κάθε ρύθμιση που εφαρμόζει το κράτος μπορεί δυνητικά να γίνει αιτία φυλάκισης ή ακόμα και θανάτου για κάθε πολίτη που δεν συμμορφώνεται. Άλλωστε, το κύριο χαρακτηριστικό των κρατών είναι το μονοπώλιο της νόμιμης άσκησης βίας εντός της επικράτειάς τους. Έχοντας ως αφετηρία την παραπάνω αρχή, ίσως να μπορούσε να πραγματοποιηθεί στη χώρα μας ένας σοβαρός διάλογος σχετικά με το τι, ως κοινωνία, κρίνουμε πραγματικά αξιόποινο και τι όχι.
Σύμφωνα με στατιστικά του υπουργείου δικαιοσύνης, λίγο παραπάνω από ένας στους πέντε κρατούμενους που βρίσκονται αυτή τη στιγμή στις φυλακές, είναι παραβάτες του νόμου περί ναρκωτικών. Φυσικά, οι περί τους 2100 κρατούμενους που υπάγονται σε αυτή την κατηγορία δεν είναι μόνον οι χρήστες αλλά και όσοι δραστηριοποιούνται σε όλα τα στάδια που περνούν οι απαγορευμένες ουσίες ώστε από πρώτη ύλη να καταλήξουν στα χέρια των χρηστών. Όμως, είναι μέρη του φαύλου κύκλου που διαιωνίζει την παραβατικότητα και την εγκληματικότητα γύρω από τα ναρκωτικά.
Ο Ντάνιελ Μίτσελ, οικονομολόγος του Cato Institute των ΗΠΑ, σε πρόσφατο άρθρο του περιγράφει με έναν πολύ εύληπτο τρόπο πως ακριβώς οι κοινωνίες πέφτουν στην παγίδα, όχι των ναρκωτικών αλλά της δίωξής τους. Στις δημοκρατίες οι πολίτες καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό τους νόμους που οι πολιτικοί ψηφίζουν.
Όταν οι πολίτες τρομοκρατούνται στην ιδέα των ναρκωτικών, δεν υπάρχει χώρος για την επιστημονική ή τουλάχιστον την εμπειρική προσέγγιση και έτσι οι αρχές αποφασίζουν την απαγόρευση τους. Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει κανένας νόμιμος τρόπος απόκτησης και κατά συνέπεια η τιμή των ναρκωτικών αυξάνεται μέσα σε μία μαύρη, ανεξέλεγκτη αγορά. Όπως είναι λογικό, στην αγορά αυτή μόνο εγκληματίες είναι διατεθειμένοι να συμμετάσχουν γεγονός που αυξάνει τη συχνότητα των εγκλημάτων βίας που συνήθως γίνονται στο στάδιο της εμπορίας, διακίνησης και διανομής των ναρκωτικών ουσιών.
Επιπρόσθετα, είναι πολύ συχνές οι ανθρωποκτονίες και οι ανταλλαγές πυρών μεταξύ συμμοριών που διεκδικούν το “προνόμιο” της αποκλειστικής διανομής σε μία συγκεκριμένη περιοχή. Έτσι λοιπόν, η ολοένα και αυξανόμενη βία προκαλεί ολοένα και αυστηρότερα μέτρα δίωξης των ναρκωτικών.
Ένα εύλογο ερώτημα που θέτουν οι περισσότεροι πολίτες στο άκουσμα της ιδέας ότι τα ναρκωτικά θα μπορούσαν να αποποινικοποιηθούν χωρίς να υπάρχουν πρόσθετες αρνητικές συνέπειες για τους χρήστες και τους υπόλοιπους πολίτες, είναι το αν η αποποινικοποίηση επιφέρει αύξηση ή μείωση των χρηστών και της εγκληματικής δραστηριότητας που σχετίζεται με τα ναρκωτικά.
Μέχρι στιγμής, το πληρέστερο εμπειρικό παράδειγμα μας το προσφέρει η Πορτογαλία που εδώ και χρόνια έχει αποποινικοποιήσει πλήρως τη χρήση των ναρκωτικών. Τα αποτελέσματα μέχρι στιγμής είναι άκρως ενθαρρυντικά καθώς τόσο ο αριθμός των χρηστών όσο και η μετάδοση του HIV και της ηπατίτιδας μειώθηκαν θεαματικά από το 2000 έως το 2015.
Φυσικά, η μείωση αυτή συνάδει και με τις παγκόσμιες τάσεις αλλά σίγουρα η αποποινικοποίηση έχει συμβάλλει θεαματικά. Πέρα από τις ασθένειες, μείωση σημειώνει στην Πορτογαλία και ο αριθμός των συλλήψεων και των εγκλημάτων που σχετίζονται με τα ναρκωτικά. Στις ΗΠΑ, όπου τα τελευταία χρόνια έχει ξεκινήσει σε πολιτειακό επίπεδο η αποποινικοποίηση της μαριχουάνας, παρατηρούνται αντίστοιχα αποτελέσματα με αυτά της Πορτογαλίας.
Το θέμα των ναρκωτικών είναι αρκετά δύσκολο. Μιλάμε για ανθρώπινες ζωές που χαραμίζονται στις φυλακές, τα πάρκα και τα παγκάκια των πόλεών μας χωρίς να υπάρχει η πρέπουσα φροντίδα από την κοινωνία μας. Τουλάχιστον, ας εξετάσουμε αν μέσω της πολιτικής μπορεί να μειωθεί η ζημιά που προκαλείται στα νιάτα της χώρας μας.
