Δημήτρης Κούρκουλας*
Θα μπορούσε να γράψει κανείς πολύτομο έργο για τον ανταγωνισμό μεταξύ του Κατάρ και της Σαουδικής Αραβίας, για το παρασκήνιο της τωρινής και των προηγούμενων συγκρούσεων, για τις ραδιουργίες και τις ξένες επεμβάσεις. Οι ενδο-αραβικές διενέξεις πάντα είχαν πλοκή αντάξια ενός επιτυχημένου θρίλερ: ανθρώπινα πάθη, αυλικές συνωμοσίες,διενέξεις και αντιζηλίες μεταξύ βασιλικών οικογενειών, ενδοοικογενειακές συγκρούσεις και πατροκτονίες, ραδιουργίες εφάμιλλες - αν όχι ανώτερες - των καλύτερων στιγμών του Βυζαντίου, ξένες παρεμβάσεις, κυβερνο-επιθέσεις, πολλά δολάρια και βεβαίως τρομοκρατία.
Όπως συμβαίνει στα επιτυχημένα βιβλία ή φιλμ θρίλερ, τα κίνητρα των πρωταγωνιστών δεν είναι εξ αρχής ευδιάκριτα. Υπάρχουν μεγάλες ανατροπές, αλλαγές συμμαχιών και αναπάντεχες εξελίξεις. Προσθέστε σε αυτή την κλασσική συνταγή βιβλίων τρόμου και έναν απρόβλεπτο πρωταγωνιστή, τον νέο πλανητάρχη, που μας αιφνιδιάζει καθημερινά με την αλλοπρόσαλλη συμπεριφορά του, και έχετε μπροστά σας το απόλυτο διεθνο-πολιτικό θρίλερ που κρατάει ζωντανό το ενδιαφέρον όσων το παρακολουθούν. Λιγότερο ίσως απρόβλεπτος αλλά εξ ίσου επικίνδυνος, επιθετικός και φιλόδοξος είναι ένας από τους σημαντικούς παίκτες στο θρίλερ που εξελίσσεται στη σκιά της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, ο Ταγίπ Ερντογάν.
Τα πραγματικά κίνητρα των χωρών που διέκοψαν τις διπλωματικές σχέσεις και απειλούν με απομόνωση το Κατάρ είναι δυσδιάκριτα. Και ενδεχομένως είναι κίνητρα διαφορετικά για κάθε μια από τις εμπλεκόμενες χώρες. Σίγουρα η Αίγυπτος έχει λόγους να είναι δυσαρεστημένη με την αμέριστη υποστήριξη του Κατάρ (και της Τουρκίας) στους αδελφούς Μουσουλμάνους. Στο Ριάντ δεν ενθουσιάζονται όταν βλέπουν το Κατάρ να προσεγγίζει την Τεχεράνη και να συμφωνεί στην συνεκμετάλλευση κοιτασμάτων φυσικού αερίου. Η υποστήριξη του Ισλαμικού Κράτους από την Ντόχα, πραγματική ή υποθετική, δεν είναι σίγουρο ότι αποτελεί το πρωταρχικό κίνητρο στην συντονισμένη προσπάθεια απομόνωσης του Κατάρ.
Δεν είναι πρώτη φορά που οι σχέσεις μεταξύ αραβικών κρατών μοιάζουν σαν ένα κουβάρι όπου δύσκολα μπορεί κάποιος τρίτος να συνάγει ασφαλή συμπεράσματα. Η πρόσφατη κρίση στις σχέσεις του Κατάρ με την Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Μπαχρέιν και την Αίγυπτο εντάσσεται σε αυτή την παράδοση αδιαφάνειας. Οι πρέσβεις των χωρών αυτών είχαν εξάλλου αποχωρήσει από το Κατάρ το 2014 διαμαρτυρόμενοι για την υποστήριξη της Ντόχα στους αδελφούς Μουσουλμάνους.
Αυτό όμως που είναι πρωτοφανές και πρωτότυπο είναι η αδιαφάνεια ως προς την αμερικανική στάση και την αμερικανική εμπλοκή. Επεδίωξε ο Πρόεδρος Τραμπ μια τέτοια εξέλιξη, όπως φαίνεται να καυχάται σε ένα από τα περίφημα ή διαβόητα πλέον τουίτερ του; Μήπως το Κατάρ, μια από τις πλουσιότερες χώρες του κόσμου, κινδυνεύει να καταστεί παράπλευρη απώλεια στη νέα εκστρατεία του Τραμπ εναντίον του Ιράν; Έχουν επανειλημμένα διατυπωθεί κατηγορίες ότι το Κατάρ υποστηρίζει τους σαλαφιστές τρομοκράτες. Παρόμοιες κατηγορίες έχουν εκτοξευθεί και κατά της Σαουδικής Αραβίας. Και οι δύο χώρες τις απορρίπτουν. Τώρα όμως η Σαουδική Αραβία εμφανίζεται να υιοθετεί τις κατηγορίες εναντίον του «αδελφού» Κατάρ. Μήπως το Ριάντ αναζητά αποδιοπομπαίο τράγο για να αποσείσει τις υποψίες για στήριξη της τρομοκρατίας;
Οι συνθήκες κάτω από τις οποίες ξεκίνησε το διπλωματικό θρίλερ είναι πραγματικά βγαλμένες από υψηλού επιπέδου θρίλερ. Ο σεΐχης του Κατάρ έκανε δηλώσεις με τις οποίες άφηνε υπονοούμενα για τις αποφάσεις που ελήφθησαν στην συνάντηση Τραμπ με την σαουδαραβική ηγεσία προσθέτοντας ότι τα σχέδια τους για υπονόμευση του Κατάρ δεν θα επιτύχουν γιατί ο Τραμπ θα καταρρεύσει σύντομα. Οι αρχές του Κατάρ φωνάζουν ότι πρόκειται για χαλκευμένες δηλώσεις που ανέβηκαν στις ιστοσελίδες του εμιράτου από χάκερς. Είναι ή πρώτη ίσως διεθνής κρίση που προκαλείται από χάκερς. Θα είναι και ο πρώτος πόλεμος; Η αμερικανική στάση παραμένει επαμφοτερίζουσα. Την ίδια στιγμή που ο Τραμπ θριαμβολογεί μέσω τουίτερ για την απομόνωση του Κατάρ, κύκλοι του Υπουργείου Άμυνας των ΗΠΑ υπογραμμίζουν την συμβολή του Κατάρ στη μάχη κατά της τρομοκρατίας, ενώ κύκλοι της Αμερικανικής Προεδρίας δηλώνουν ότι ο Πρόεδρος είναι πρόθυμος να μεσολαβήσει για την εκτόνωση της κατάστασης.
Παράλληλα η Τουρκία, που έχει ήδη συμφωνήσει προ τριών ετών την δημιουργία μεγάλης στρατιωτικής βάσης στο Κατάρ επιταχύνει τις διαδικασίες ολοκλήρωσης της βάσης και συνεργάζεται στενά με το Κατάρ στον στρατιωτικό τομέα και στους εξοπλισμούς.
Από ελληνικής πλευράς η εμπλοκή πολλών φίλων ή λιγότερο φίλων της χώρας μας και η άδηλη κατάληξη της σοβαρής διπλωματικής κρίσης επιβάλει ιδιαίτερα προσεκτικούς χειρισμούς. Η ελληνική διπλωματική υπηρεσία διαθέτει τη γνώση και την εμπειρία να χειρισθεί αποτελεσματικά την κρίση. Ακόμα όμως και η καλύτερη δυνατή διπλωματική αντιμετώπιση από την ελληνική πλευρά δεν μπορεί να αποκρύψει το δυσάρεστο γεγονός ότι βαδίζουμε ολοταχώς σε ακόμα πιο αυξημένη περιφερειακή ρευστότητα και ενδεχομένως σε νέες συγκρούσεις. Κάτι που καθιστά την παραμονή μας στο σκληρό πυρήνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ακόμα πιο επιτακτική.
* Ο κ. Δημήτρης Κούρκουλας ήταν υφυπουργός Εξωτερικών υπεύθυνος για ευρωπαϊκές υποθέσεις, την περίοδο Ιούνιος 2012 – Ιανουάριος 2015. Υπήρξε στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και διετέλεσε Πρέσβης της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον Λίβανο, στη Βουλγαρία και στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Το 2016 ίδρυσε τον εκδοτικό οίκο ΔΙΑΜΕΤΡΟΣ.
