Του Κυριάκου Αθανασιάδη
Μου έστειλαν μηνύματα καναδυό φίλοι χθες για να μου πουν —ευγενικά— ότι γράφω συνεχώς τον τελευταίο καιρό για το περιβάλλον, και ότι μάλλον θα ήταν καλό να αλλάξω ρεπερτόριο: κουράζω. Βέβαια, ουδέν αναληθέστερον τούτου, καθώς το κακό με μένα είναι ότι, αντιθέτως, σπανίως γράφω για το περιβάλλον. Αλλά πράγματι τις τελευταίες εβδομάδες, τη μια με το μπούλινγκ στην Γκρέτα από τους ακροδεξιούς και τους τραμπικούς, και την άλλη με τις καταστροφικές πυρκαγιές στα δάση του Αμαζονίου, έγραψα εδώ τις σκέψεις μου. Και φυσικά θα το ξανακάνω? ελπίζω μόνο, χωρίς συγκεκριμένες αφορμές και «ευκαιρίες».
Θα το ξανακάνω όμως, ναι: το περιβάλλον είναι πάνω από οικονομίες, πολιτικές, πολιτισμό, πάνω από τα πάντα. Είναι το παν. Αν δεν το έχεις με το μέρος σου, δεν μπορείς να κάνεις τίποτε. Είναι σαν να στρώνεις να φας στην τρικυμισμένη επιφάνεια της θάλασσας: δεν μπορείς να στρώσεις? μπορείς όμως πολύ εύκολα να πνιγείς.
Αλλά και σήμερα πάλι, σε πείσμα των φίλων που με διορθώνουν, θα αναφερθώ σε κάτι σχετικό, που πάντα με εντυπωσιάζει: στις φωνές των Αριστερών φίλων για τα περί την οικολογία θέματα που μας απασχολούν τελευταίως. Και λέω ότι είναι εντυπωσιακές αυτές οι φωνές, γιατί η Αριστερά έχει τέτοια σχέση με την οικολογία όσο εγώ με την πυραυλική επιστήμη και με τα μοντέλα της Victoria's Secret: θεωρητική.
Η αλήθεια είναι ότι δεν έλειψαν, στο Φίλιον της εποχής —έναν αιώνα δηλαδή από σήμερα—, τα ωραία κείμενα για τη φύση, για το πόσο σπουδαία είναι κλπ. κλπ., δάνεια ή αναμασήματα κυρίως βιβλίων του Θορό και του Έμερσον, ενώ ήδη ο Μαρξ είχε καταστήσει σαφές ότι για τις καταστροφές του πλανήτη ευθύνεται φυσικά ο καπιταλισμός, καθώς οι κερδοσκοπικές εταιρίες, αποσκοπώντας στη μεγιστοποίηση του κέρδους με τη βιομηχανική και τεχνολογική ανάπτυξη, κατανάλωναν με ραγδαίους ρυθμούς τις μη ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αυξάνοντας έτσι δραματικά το ποσοστό των ρύπων στην ατμόσφαιρα με τα εργοστάσιά τους, και ότι στις καπιταλιστικές χώρες παρατηρούνταν ραγδαία αύξηση του πληθυσμού που είχε σαν άμεση συνέπεια την εξίσου ραγδαία αύξηση της παραγωγής για να ικανοποιηθούν όλοι αυτοί και την εξ αυτής συνακόλουθη απίσχναση των υφιστάμενων φυσικών πόρων.
Τα κείμενα που διακινούσαν οι οικολογικές επιτροπές στο προλεταριακό Twitter εκείνου του καιρού, αλλά και επί μακρόν, μέχρι πολύ-πολύ αργότερα, ήταν όμορφα, καλογραμμένα, εξαιρετικά — και βέβαια εφαρμόστηκαν όπως όλες οι διακηρύξεις της επαναστατικής, ριζοσπαστικής κ.τ.ό. Αριστεράς: κατά το πρωθύστερο παράδειγμα του καθ' ημάς σκισίματος των Μνημονίων: οι νόμοι για την προστασία του περιβάλλοντος δεν τηρήθηκαν ποτέ.
Στην ΕΣΣΔ, τη μητέρα της επανάστασης, εγκαθιδρύθηκε αντιθέτως μια τρελή αντίληψη περί βιομηχανικής ανάπτυξης που δεν έδωσε ποτέ την παραμικρή προσοχή στα περιβαλλοντικά θέματα, όπως ακριβώς το καθεστώς δεν έδινε άλλωστε καμία αξία στα ανθρώπινα δικαιώματα και στις ελευθερίες, με συνέπεια την απόλυτη και ριζική καταστροφή παρθένων εδαφών ή, μεταξύ άπειρων άλλων, την καταβύθιση του οικοσυστήματος της λίμνης Βαϊκάλης και τη μόλυνση της θάλασσας της Αράλης —για να μη μιλήσουμε για το Τσερνομπίλ…—, ενώ η «βίαιη κολεκτιβοποίηση» του Στάλιν χάριν της βαριάς βιομηχανίας, δηλαδή η άνευ συζητήσεως απαλλοτρίωση πελώριων εκτάσεων γης, έδιωξε αμέτρητους ανθρώπους από τη φύση — μια φύση που σωρηδόν βιάστηκε με τις αλόγιστες εντατικές μονοκαλλιέργειες που σκότωναν τα εδάφη.
Η περιβαλλοντική καταστροφή, πάλι, σε χώρες όπως η Ανατολική Γερμανία ήταν παραπάνω από ανατριχιαστική. Πάνω από το 40% των ποτάμιων υδάτων και πάνω από το 20% των λιμνών ήταν μολυσμένα σε βαθμό που παρόμοιός του δεν είχε καταγραφεί πουθενά αλλού στον πλανήτη, ενώ περίπου το 50% των δασών της χώρας ήταν βαριά άρρωστα ή απολύτως νεκρά. Οι τιμές της ατμοσφαιρικής ρύπανσης ήταν έως και δεκαπλάσιες από αυτές των Δυτικών χωρών — που, μάλιστα, ήταν και ασύγκριτα πιο ανεπτυγμένες… Και, φευ, τα ίδια πάνω-κάτω ίσχυαν και στις υπόλοιπες χώρες του Ανατολικού Μπλοκ, που ακόμη (τριάντα χρόνια μετά) γλείφουν και επουλώνουν τις πληγές τους.
Για να μη μακρηγορούμε. Η ρητορική της Αριστεράς είναι γνωστή? όπως και οι τρόποι της. Όμως, στ' αλήθεια, είναι ΓΝΩΣΤΗ. Δηλαδή, πώς να το κάνουμε, δεν είναι κάτι τόσο παλιό που να έχει ξεχαστεί — είναι η ίδια, πάντα, και όλα αυτά που λέμε αποκαλύφθηκαν μόλις χθες. Είναι κοινοί τόποι, δεν είναι παραμύθια. Θέλω να πω, δεν μπορεί να επικαλείται κανείς έτσι στον αέρα τα ίδια (επιτρέψτε μας) φούμαρα. Θα μιλούσαμε μάλιστα προς επίρρωσιν όλων αυτών και για την Ελλάδα και τα τεσσεράμισι χρόνια τού ΣΥΡΙΖΑ, του πιο βαθιά αντι-οικολογικού κόμματος που υπήρξε ποτέ στη χώρα, αν τον θεωρούσαμε κι εμείς Αριστερό κόμμα, και αν θεωρούσαμε κι εμείς την κυβέρνησή του Αριστερή κυβέρνηση. Αλλά δεν ήταν ούτε το ένα Αριστερό, ούτε βέβαια η άλλη. Ήταν απλώς κατσαπλιάδες.
Εν πάση περιπτώσει: η οικολογία είναι κεντρική έγνοια της ανοιχτής, ελεύθερης κοινωνίας. Της Δυτικής φιλελεύθερης δημοκρατίας. Κι αν έχετε κι εσείς οικολογικές ανησυχίες, και μακάρι να έχετε, ας ξέρετε πως αυτές είναι —και μη σας τρομάζει η λέξη— φιλελεύθερα προτάγματα. Η οικολογία και οι πράσινες πολιτικές ανάπτυξης βρίσκονται στον πυρήνα της ιδεολογίας του Κέντρου.
