Τον Δεκέμβριο του 1985, όταν είχε αρχίσει πια να γίνεται κατανοητό σε όλους πως το σοβιετικό καθεστώς βρίσκεται στα πρόθυρα της κατάρρευσης, ενώ παράλληλα η πολιτική της Διαφάνειας (Γκλάσνοστ) που είχε διακηρύξει ο νέος, τότε, γενικός γραμματέας του Κ.Κ.Σ.Ε. Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, άφηνε κάποιες χαραμάδες ελευθερίας στην έκφραση, με πρωτοβουλία μίας ομάδας επιστημόνων, διοργανώθηκε δημόσια προβολή της ταινίας «Το αστέρι του Βαβίλοφ» στο κεντρικό αμφιθέατρο της Εταιρείας «Γνώση» στο Πολυτεχνικό Μουσείο.
Μετά την προβολή της ταινίας, ακολούθησε συζήτηση, κατά την διάρκεια της οποίας, μπροστά στην κατάμεστη αίθουσα, μίλησα διάφοροι επιφανείς επιστήμονες. Αφού ολοκληρώθηκαν οι προγραμματισμένες ομιλίες, βγήκε βιαστικά στην σκηνή, ασθμαίνοντας ο γνωστός γενετιστής Βλαντίμιρ Πάβλοβιτς Εφρόιμσον, ένας από τους πιο αφοσιωμένους πολέμιους της ψευτοεπιστήμης του Λίσενκο, στάση για την οποία κατέβαλε ακριβό τίμημα, παραμένοντας φυλακισμένος από το 1949 μέχρι το 1955. Μίλησε ταραγμένος, κυριολεκτικά ούρλιαζε στο μικρόφωνο, θαρρείς και ήθελε να ακουστεί στα πέρατα της αχανούς χώρας τους.
Αμέσως μετά την εκδήλωση, το κείμενο της ομιλίας, η οποία είχε ήδη ηχογραφηθεί, δαχτυλογραφήθηκε και άρχισε να κυκλοφορεί στους επιστημονικούς κύκλους της ρωσικής πρωτεύουσας.
Αυτό είναι το πλήρες κείμενο, της συγκλονιστικής ομιλίας του Βλαντίμιρ Εφρόιμσον.
* * *
Ήρθα σήμερα, για να πω την αλήθεια. Είδαμε την ταινία. Δεν κατηγορώ ούτε τους δημιουργούς, ούτε εκείνους που μίλησαν πριν από εμένα.
Η ταινία όμως δεν λέει την αλήθεια. Και μάλιστα κάνει κάτι χειρότερο: λέει την μισή αλήθεια. Στην ταινία δεν υπάρχει το σημαντικότερο. Δεν αναφέρεται στο γεγονός πως ο Βαβίλοφ δεν είναι ένα τραγικό περιστατικό στην ιστορία μας. Ο Βαβίλοφ ήταν ένα από τις πολλές δεκάδες εκατομμυρίων θυμάτων του πιο άθλιου, ανέντιμου, σκληρού συστήματος. Του συστήματος, το οποίο εξόντωσε, σύμφωνα με τους πιο ήπιους υπολογισμούς, πενήντα, ίσως και εβδομήντα εκατομμύρια, εντελώς αθώων ανθρώπων. Και το σύστημα αυτό είναι ο σταλινισμός. Το σύστημα αυτό είναι ο σοσιαλισμός. Ο σοσιαλισμός, ο οποίος αδιάκοπα διοικούσε την χώρα μας και ο οποίος μέχρι σήμερα δεν έχει κατηγορηθεί για τα εγκλήματά του. Είμαι έτοιμος να σας αποδείξω πως οι αριθμοί που μόλις ανέφερα, μπορεί να είναι εξαιρετικά μετριοπαθείς.
Δεν κατηγορώ τους δημιουργούς της ταινίας, επειδή δεν μπόρεσαν να πουν την αλήθεια για τον θάνατο του Βαβίλοφ. Είπαν σεμνά πως «πέθανε στην φυλακή του Σαράτοφ». Δεν πέθανε. Ψόφησε! Ψόφησα σαν σκυλί. Ψόφησε από την πελλάγρα, η οποία είναι μία ασθένεια που προκαλείται από την απόλυτη, την οριακή λιμοκτονία. Από αυτή την ασθένεια ψοφούν τα αδέσποτα σκυλιά...
Έτσι λοιπόν, ο μεγάλος επιστήμονας, η μεγαλοφυΐα παγκοσμίων διαστάσεων, το καμάρι της επιστήμης της πατρίδας μας, το μέλος της Ακαδημίας Επιστημών, ψόφησε σαν το σκυλί στην φυλακή του Σαράτοφ... Και θα πρέπει, όλοι όσοι ήρθαν εδώ απόψε, να το ξέρουν και να το θυμούνται αυτό... Και πάλι όμως, δεν ήταν μόνο αυτό που ήθελα να σας πω...
Το κυριότερο τώρα. Είμαι ένας γέρος άνθρωπος. Είχα δύο εμφράγματα. Πέρασα στα στρατόπεδα, τις φυλακές και στο μέτωπο, περισσότερα από είκοσι χρόνια. Αύριο μπορεί να πεθάνω. Θα πεθάνω και έτσι, εκτός από εμένα, κανείς, ποτέ δεν θα σας πει την αλήθεια.
Η αλήθεια όμως είναι ότι είναι αμφίβολο αν μεταξύ σας, μεταξύ όλων εκείνων που κάθονται σήμερα σε αυτή την αίθουσα, θα βρεθούν δύο, τρεις άνθρωποι, οι οποίοι όντας φυλακισμένοι της ΚΑ.ΓΚΕ.ΜΠΕ., έχοντας υποστεί όλα εκείνους τους απάνθρωπους και βάρβαρους εξευτελισμούς, στους οποίους υποβάλλονταν εκατομμύρια συμπατριωτών μας και συνεχίζουν να υποβάλλονται μέχρι σήμερα, οι καλύτεροι άνθρωποι της χώρας μας, είναι αμφίβολο αν θα βρεθούν δύο άνθρωποι που δεν έσπασαν, δεν απαρνήθηκαν κάποιες από τις σκέψεις τους, δεν απαρνήθηκαν κάποιες από τις πεποιθήσεις τους...
Ο τρόμος που αλυσόδενε τους ανθρώπους, δεν ήταν κάποιος τρόμος φανταστικός. Ήταν ένας πραγματικός τρόμος ενός πραγματικού κινδύνου. Αυτό πρέπει να το θυμάστε.
Μέχρι την στιγμή που θα διοικεί την χώρα η αλητεία της νομενκλατούρας, την οποία προστατεύει η πολιτική αστυνομία που ονομάζεται ΚΑ.ΓΚΕ.ΜΠΕ, όσο μπροστά στα μάτια μας στις φυλακές και στα στρατόπεδα θα πετούν τους ανθρώπους, οι οποίοι τόλμησαν να πουν την αλήθεια, τόλμησαν να διατηρήσουν έστω ψήγματα αξιοπρέπειας, όσο δεν πρόκειται να δημοσιοποιηθούν τα ονόματα των υπευθύνων αυτού του τρόμου, δεν θα μπορείτε και δεν θα πρέπει να κοιμάστε ήσυχοι. Πάνω από τα κεφάλια σας και πάνω από τα κεφάλια των παιδιών σας, κρέμεται ο τρόμος.
Και μην μου λέτε πως δεν φοβάστε... Εγώ, φοβάμαι ακόμη και τώρα, παρόλο που έζησα την ζωή μου. Δεν φοβάμαι τον θάνατο, μα τον πόνο, τον πόνο των βασανιστηρίων...
Οι δήμιοι, οι οποίοι διοικούσαν την χώρα μας, παραμένουν ατιμώρητοι. Και όσο, για τον σκυλίσιο θάνατο του Βαβίλοφ, για τον σκυλίσιο θάνατο εκατομμυρίων δεσμωτών, για τον σκυλίσιο θάνατο των εκατομμυρίων χωρικών που πέθαναν από την πείνα, τις εκατοντάδες χιλιάδες αιχμαλώτων πολέμου, όσο για όλους αυτούς τους θανάτους, δεν έχει πέσει ούτε μία τρίχα από το κεφάλι ενός από τους δήμιους, κανείς από εσάς δεν έχει την παραμικρή εγγύηση που όλα αυτά δεν θα επαναληφθούν...
Όσο στην θέση της κομματοκρατίας στην ηγεσία του κράτους, δεν έρθουν άνθρωποι, οι οποίοι θα λογοδοτούν για τις πράξεις τους, για κάθε τους λέξη, η χώρα μας θα είναι χώρα σκλάβων, χώρα η οποία δίνει ένα τρομακτικό μάθημα σε όλον τον κόσμο. Σας καλώ να θυμάστε αυτά που σας είπα σήμερα. Να θυμάστε! Να θυμάστε!
* * *
Βλαντίμιρ Πάβλοβιτς Εφρόιμσον (1908-1989) Ρώσος γενετιστής. Ο πατέρας του ήταν τραπεζίτης και η μητέρα του Αδελφή του Ελέους. Το 1925 έγινε δεκτός στην Φυσικο-Μαθηματική Σχολή του Πανεπιστημίου της Μόσχας, από την οποία αποβλήθηκε στον τέταρτο έτος γιατί υπερασπίστηκε τον καθηγητή Σ. Σ. Τσετβερίκοφ, ο οποίος είχε συλληφθεί το 1929 και εξοριστεί στο Σβερντλόφσκ.
Ανήκε στον κύκλο των φοιτητών που σπούδασαν και διαμορφώθηκαν ως επιστήμονες δίπλα στους καθηγητές της Βιολογίας Ν. Κ. Κολτσόφ και Σ. Σ. Τσβετβερίκοφ. Με την υποστήριξη του πρώτου, άρχισε να εργάζεται στο Κρατικό Ινστιτούτο Ακτινολογίας.
Το 1932 διατύπωσε την θεωρία της ισορροπίας μεταξύ του ρυθμού της μετάλλαξης και της ταχύτητας επιλογής στον γενικό πληθυσμό και με βάση αυτή πρότεινε την μέθοδο αποτίμησης της συχνότητας των μεταλλάξεων των γονιδίων, γεγονός που εκτιμήθηκε από τον μετέπειτα νομπελίστα γενετιστής Χέρμαν Μιούλερ, ο οποίος τα χρόνια εκείνα εργαζόταν στην Ε.Σ.Σ.Δ.
Υπέστη κατ’ επανάληψη διώξεις. Το Δεκέμβριο του 1932 συνελήφθη και καταδικάστηκε σε τρία χρόνια εγκλεισμού στα στρατόπεδα εργασίας. Συμμετείχε στον Β΄Παγκόσμιο πόλεμο από τον Νοέμβριο του 1941 μέχρι τον Ιανουάριο του 1942 ως υπολοχαγός και στην συνέχεια ως λοχαγός του Ιατρικού σώματος. Τιμήθηκε με τα παράσημα της Κόκκινης Σημαίας και του Μεγάλου Πατριωτικού πολέμου 2ας τάξεως. Το Φεβρουάριο του 1945 συνέταξε έκθεση για τους βιασμούς Γερμανίδων και παιδιών από τους σοβιετικούς στρατιώτες. Το Μάιο του 1949 συνελήφθη ξανά με την κατηγορία της συκοφάντησης του Κόκκινου στρατού και καταδικάστηκε σε 10ετή φυλάκιση. Το 1955 απελευθερώθηκε χωρίς όμως να έχει πολιτικά δικαιώματα. Το 1956 αμνηστεύτηκε.
Το 1956-1961 εργάστηκε ως βιβλιογράφος στην Βιβλιοθήκη Ξένης Λογοτεχνίας στην Μόσχα. Το 1961 άρχισε να εργάζεται στο Ινστιτούτο Εμβολίων και το 1962 του επιστράφηκε ο τίτλος του καθηγητής, τον οποίο του είχαν αφαιρέσει το 1948. Το 1967 έγινε καθηγητής και από εκείνη την χρονιά διηύθυνε το τμήμα Γενετικής του Ινστιτούτου Ψυχιατρικής του Υπουργείου Υγείας της Ε.Σ.Σ.Δ. Από το 1976 μέχρι τον θάνατό του εργάστηκε ως επικεφαλής ερευνητής και καθηγητής-σύμβουλος του Ινστιτούτου Βιολογίας της ανάπτυξης της Ακαδημίας Επιστημών της Ε.Σ.Σ.Δ.
Ο Αλεξάντρ Σολζενίτσιν, στο «Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ» αναφέρει τον Βλαντίμιρ Εφρόινσον ως έναν από 257 «μάρτυρες του Αρχιπελάγους».
